Tofiq Kazımov: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 8:
|Digər adları =
|Doğum tarixi = {{doğum tarixi|1923|1|14}}
|Doğum yeri = [[Bakı]]
|Vəfatı = {{vəfat tarixi və yaşı|1980|8|2|1923|1|14}}
|Vəfat yeri = [[Bakı]]
|Vəfat səbəbi =
|Atası = [[Səməd Mənsur]]
Sətir 27:
}}
'''Tofiq Səməd Mənsur oğlu Kazımov''' — Azərbaycanın görkəmli teatr rejissoru, aktyoru və pedaqoqu. Azərbaycanın xalq artisti.<ref>[http://ocaz.eu/az/yubilyarlar/117-tofiq-kazmov.html Tofiq Kazımov]</ref> Azərbaycan Milli Dram Teatrının baş rejissoru (1964-cü il fevralın 10-da) <ref>[http://ocaz.eu/az/mdniyyt/kino-teatr/101-azrbaycan-teatr-haqqnda.html Azərbaycan teatrı haqqında]</ref>
==Həyatı==
Azərbaycanda lirik-psixoloji teatr məktəbinin yaranması, inkişafı və formalaşması Tofiq Kazımovun adı ilə bağlıdır. O, görkəmli teatr xadimi, şair Səməd Mənsurun oğludur. Səməd Mənsur Bakıda mövcud olan bir sıra mədəni-maarif cəmiyyətləri (məsələn, "Nicat", "Səfa") teatr truppalarının rəhbərlərindən idi.
Tofiq Kazımov [[14 yanvar]] [[1923]]-cü il [[Bakı]]da doğulub və yeddiillik təhsilini burada alaraq teatr məktəbini bitirib ([[1939]]-[[1942]]). Böyük Vətən müharibəsində iştirak edib. Döyüşlərdə yaralanaraq [[1943]]-cü ildə qayıdıb və Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor işləyib. Əyyub Abbasovun "Məlik Məmməd", [[Abdulla Şaiq]]in "Ana" dramlarının tamaşalarında Bulud və Əmrah rollarını oynayıb.
Tofiq Kazımov Bakıda [[II Fəxri Xiyaban]]da dəfn olunub.<ref>[http://www.anl.az/down/medeniyyet2008/yanvar/medeniyyet2008_yanvar_221.htm Rejissor Tofiq Kazımovun 85 illiyi qeyd olunub]</ref>
== Yaradıcılığı ==
Tofiq Kazımov 1951-1952-ci illərdə [[Moskva]]da ali rejissorluq təhsili almışdır.
Sağlam yenilik və müasirlik ruhuna malik olan Tofiq Kazımovun Akademik Milli Dram teatrında baş rejissor kimi Şekspirin "Hamlet", İlyas Əfəndiyevin "Sən həmişə mənimləsən", "Unuda bilmirəm", "Məhv olmuş gündəliklər", Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", Cəfər Cabbarlının "Aydın", Məmməd Səid Ordubadinin "Qılınc və qələm", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu” və s. əsərləri tamaşaya hazırlayıb.
Tofiq Kazımovun yaradıcılıq üslubunda dönüş kimi qiymətləndirilən «Sən həmişə mənimləsən» ilə Milli Dram Teatrında lirik-psixoloji janrın bünövrəsi qoyulub «Sən həmişə mənimləsən»dən sonra «Yalan» (1965), «Ölülər» (1966), «Sənsiz» (1967), «Hamlet» (1968) kimi dolğun tamaşalar Azərbaycan səhnəsini rövnəqləndirib.
Rejissor işi bütövlükdə realist monumentallığı və fəlsəfi dərinliyə geniş meydan açması ilə səciyyələnən Mehdi Məmmədovun (1918-1985) Milli Dram Teatrında quruluş verdiyi ilk işi 1946-cı ildə Şekspirin "On ikinci gecə" komediyasının tamaşası olub. Müəyyən fasilələrlə bu sənət ocağında Cəfər Cabbarlının "Yaşar" (1947), Lope de Veqanın "Rəqs müəllimi" (1949), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Dağılan tifaq" (1950), Nikolay Qoqolun "Müfəttiş", Karlo Haldoninin "Mehmanxana sahibəsi" (1952), Nəcəf bəy Vəzirovun "Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük" (1955), Mehdi Hüseynin "Alov"(1961) , Lev Tolstoyun "Canlı meyit" (1968), Hüseyn Cavidin "Xəyyam" (1970) və "İblis" (1983), Səməd Vurğunun "İnsan" (1974), Maksim Qorkinin "Meşşanlar" (1975), Cəlil Məmmədquluzadənin "Dəli yığıncağı" (1978) əsərlərinə müxtəlif janrlarda səhnə həyatı verib.
== Yaradıcılığı ==
[[1945]]-[[1951]]-ci illərdə [[Moskva]]da Ümumittifaq Teatr Sənəti İnstitutunda [[rejissor]] təhsili alıb. Tələbə ikən Ağdam Dövlət Dram Teatrında Həsən Qasımovun "Kür sahilində" pyesini tamaşaya hazırlayıb.
[[1951]]-ci ildə Akademik Milli Dram Teatrında diplom tamaşası kimi Hüseyn Muxtarovun "Ailə namusu" ("Allanın ailəsi") pyesinə səhnə quruluşu verib. [[1952]]-ci il [[25 aprel|aprelin 25]]-də Gənc Tamaşaçılar Teatrına baş rejissor göndərilib, ancaq burada tamaşa hazırlamayıb. Elə həmin il [[1 oktyabr|oktyabrın 1]]-də Akademik teatra rejissor götürülüb. [[1964]]-cü il [[16 mart|martın 16]]-da bu teatra baş rejissor təyin olunub.
Tofiq Kazımov [[1980]]-ci il [[2 avqust|avqust ayının 2]]-də avtomobil qəzasında həlak olana qədər baş rejissor işləyib.
Sətir 48 ⟶ 58:
Tofiq Kazımov uzun illər teatr institutunda aktyor və rejissor sənətindən dərs deyib. Xalq artistləri [[Ağasadıq Gəraybəyli]], [[Məmmədəli Vəlixanlı]], [[Kazım Ziya]], [[Əliağa Ağayev]] (Zəfər Nemətovla birgə), [[İsmayıl Osmanlı]] barədə monoqrafiyalar yazıb. "Çağırış", "İşıqlı yollarda", "Şəfəq", "Qoçaq Polad" və digər pyeslərin müəllifidir. Mətbuatda teatr sənətinə, müxtəlif tamaşalara aid resenziya və məqalələrlə çıxış edib.
Tofiq Kazımov [[1965]]-ci ildə "Antoni və Kleopatra" ([[Uilyam Şekspir]]) və [[1979]]-cu ildə "Şəhərin yay günləri" ([[Anar]]) tamaşalarına görə Dövlət mükafatları ilə təltiflənib. Respublikanın əməkdar incəsənət xadimi ([[1961]]) və xalq artisti ([[1 iyun]] [[1974]]) fəxri adlarına layiq görülüb. Akademik teatrda sıravi rejissor kimi Karlo Haldoninin "Məzəli hadisə" (1952), Mirzə Fətəli Axundzadənin "Lənkəran xanının vəziri", Lope de Veqanın "Sevilya ulduzu" ([[1953]]), "Dəlilər" (1963), [[Maksim Qorki]]nin "Vassa Jeleznova" ([[1954]]), [[Rəsul Rza]]nın "Qardaşlar", [[Nazim Hikmət]]in "Qəribə adam" ([[1956]]), [[Ənvər Məmmədxanlı]]nın "Şirvan gözəli" ([[1957]]), [[Şıxəli Qurbanov]]un "Əcəb işə düşdük", Aleksis Parnisin "Gözıllik və sevgi adası" ("Afrodita adası", [[1961]]), [[Viktor Hüqo]]nun "Mariya Tüdor" ([[1962]]), [[Sabit Rəhman]]ın "Sevimli rollar" ([[1963]]) pyeslərinə səhnə təfsiri verib. Baş rejissor kimi Akademik teatrda [[Vilyam Şekspir]]in "Antoni və Kleopatra" ([[1964]]), "Hamlet" ([[1968]]), "Fırtına" ([[1974]]), [[İlyas Əfəndiyev]]in "Sən həmişə mənimləsən" ([[1964]]), "Unuda bilmirəm" ([[1968]]), "Məhv olmuş gündəliklər" ([[1969]]), "Bağlardan gələn səs" ([[1975]]), Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" ([[1966]]), [[Şıxəli Qurbanov]]un "Sənsiz" ([[1967]]), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu" ([[1969]]), Branislav Nuşiçin "Nazirin xanımı" ([[1970]]), [[Sabit Rəhman]]ın "Yalan" ([[1965]]), "Küləklər" ([[1970]]), [[Bəxtiyar Vahabzadə]]nin "Yağışdan sonra" ([[1971]]), Yucin O'Nilin "Qızıl" ([[1971]]), [[Cəfər Cabbarlı]]nın "Aydın" ([[1972]]), [[İmran Qasımov]]un "Nağıl başlananda" ([[1973]]), Aleksandr Vampilovun "Övlad" ([[1974]]), [[Məmməd Səid Ordubadi]]nin "Qılınc və qələm" [[1976]], səhnələşdirəni özüdür), [[Maqsud İbrahimbəyov]]un "Ümid" ([[1976]]), [[Mirzə İbrahimov]]un "Bəşərin komediyası və yaxud Don Juan" ([[1977]]), Anatoli Safronovun "Daşqın", Dmitri Asenovun "Qızıldan qiymətli" ([[1977]]), [[Mirzə Fətəli Axundzadə]]nin "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah" ([[1978]]), Əkrəm Əylislinin "Quşu uçan budaqlar" ([[1978]]), "Yastı təpə", Taufiq əl Hakiminin "Karıxmış sultan" ([[1980]]) pyeslərini tamaşaya hazırlayıb. Tofiq Kazımov baş rejissorluğu dövründə teatra çoxlu istedadlı gənc cəlb etdi. Tofiq Kazımov yeni teatr poetikası yaratmaqla, onun estetik səciyyələrini müəyyənləşdirdi. Tofiq Kazımov, sözün əsil mənasında, hazırladığı səhnə əsərlərində "tamaşanın müəllifi" səviyyəsinə yüksəlirdi.
Tofiq Kazımov səhnəni maksimum dərəcədə boşaltmağa çalışır və bununla fəza (məkan) genişliyinə nail olurdu. Səhnə tərtibatındakı "xəsislik" əsas diqqəti aktyora yönəldirdi. Tofiq Kazımov qaysaqlanıb köhnəlmiş səhnə şərtiliklərini cəsarətlə sındırırdı. Onun quruluş verdiyi tamaşalarda pərdə obraz-rəmzə çevrilirdi. Tofiq Kazımov klassik dramlara "doğma", "toxunulmaz" kimi baxmaq flkrinin əleyhinə çıxır, həmin əsərlərin tamaşalarında cəsarətli eksperimentləri, inamlı axtarışları, dəyərli nəticələri ilə diqqəti cəlb edirdi. Tofiq Kazımov səhnədə məşq prosesində tamaşanın kompozisiyasını qurandan sonra ecazkar improvizələr edir, gözlənilməz fəlsəfi-estetik qənaətlərə gəlirdi. Bədii materialın səhnə təfsirində Tofiq Kazımovun əsas "silahı" poetik, psixoloji, dramatik fikir yükü daşıyan mizanlar idi. Tofiq Kazımovun tamaşalarında obraz üçün məxsusi yazılmış mahnıları aktyorlar özləri oxuyurdular. Buna görə də ifaçı səhnədə həmişə obrazda olur və bununla da vəziyyəti bilavasitə yaşayırdı.
Tofiq Kazımov "özgələşmə effekti"nin milli formasını yaratmaq üçün epik teatrın ünsürlərindən cəsarətlə və novatorcasma bəhrələnirdi. Tofiq Kazımovun hazırladığı tamaşalarda divar, qapı, pəncərə və sairə əşyalar (obyektlər) həm özünün konkret məişət mahiyyətini yerinə yetirir, həm də atribut-obraza çevrilirdi. Akademik teatrda həmişə gənc qəhrəman rolları tanınmış, müəyyən fəxri adlarla təltiflənmiş 50-60 yaşlı aktyorlara verilirdi. Bu səmərəsiz ənənəni məhz Tofiq Kazımov cəsarətlə sındırdı. O, "Sən həmişə mənimləsən" tamaşasında 18 yaşlı Nargiləni tələbə [[Amaliya Pənahova]]ya, "Ölülər"dəki gənc İsgəndəri 28 yaşlı [[Həsən Turabov]]a... tapşırdı. Tofiq Kazımovun tamaşalarında həm fikir, həm də estetik forma baxımından həmişə təzətərlik, təravət vardı.
Sətir 58 ⟶ 68:
Milli rejissor sənətimizin korifeylərindən sayılan Tofiq Kazımovun məzarı Bakıda ikinci Fəxri xiyabandadır.
== Mükafatları ==
Tofiq Kazımov 1965-ci ildə "Antoni və Kleopatra" (Uilyam Şekspir) və 1979-cu ildə "Şəhərin yay günləri" (Anar) tamaşalarına görə Dövlət mükafatları ilə təltif olunub.
== Filmoqrafiya ==
Sətir 63 ⟶ 76:
#[[Səhər (veriliş, 1995)]]
#[[Üçüncü zəng (film, 2006)]]
== İstinadlar ==
<references/>
== Həmçinin bax ==
*{{Portal:Azərbaycan Kinosu}}
[[Kateqoriya:Azərbaycan teatr rejissorları]]
[[Kateqoriya:İkinci rejissorlar]]
[[Kateqoriya:İkinci dünya müharibəsi iştirakçıları]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan aktyorları]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan Respublikasının xalq artistləri]]
[[Kateqoriya:Bakıda vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunanlar]]
| |||