22:47, 27 sentyabr 2014 tarixindəki versiya redaktə Cekli829 (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 175.988 redaktə Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		23:26, 27 sentyabr 2014 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Cənnət Əliyev (müzakirə \| töhfələr) 218 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 29: 1823-cü ildə Qafqaz (Zaqafqaziya) şiələrinə (dini) başçılıq etmək üçün Rusiya imperiyası tərəfindən təsis edilən ilk şeyxülislam rütbəsinə Axund Məhəmmədəli Hüseynzadə təyin edilib. O, Azərbaycanın görkəmli publisisti, rəssam və yazıçısı Əlibəy Hüseynzadənin ana tərəfdən babasıdır. Şeyxülislam Axund Məhəmmədəli Hüseynzadə 1852-ci ilə kimi Qafqaz (Zaqafqaziya) Ali Ruhani İdarəsinə rəhbərlik edib. Dini idarə o zaman Qafqazın iqtisadi və siyasi mərkəzi olan [[Tiflis]] şəhərində yerləşirdi. == Həyatı == Məhəmmədəli Hüseynzadə 1760-cı ildə ~~Salyanda~~[[Salyan]]da doğulmuşdur. Salyan və Gəncə şəhərində ibtidai dini təhsil almış, 1790-cı ildə İraqa getmiş, Bağdad Universitetinin ilahiyyat və tarix fakultələrini bitirmişdir. Təhsilini başa vurduqdan sonra 1802-ci ildə Tiflisə gəlir və Şah Abbas məscidinə axund təyin edilir. Uzun illər bu vəzifədə işləməklə təkcə Tifilisdə deyil, Şərqi və Qərbi Azərbaycan, Borçalı, Dağıstan əyalətlərində nüfuz sahibinə çevrilir. Məhz bu nüfuzun və hörmətin sayəsində 1823-cü ildə Qafqazın ilk Şeyxülislamı olur. Onun üçün dövlət məmuru kimi fəaliyyət göstərmək heç də asan deyildi. Müəyyən məsələlərdə hökümətə tabeçilikdən imtina etmiş axund və mollaları cəzalandırmaq onun üçün çox çətin və ağır idi. Rusiyanın Azərbaycanda həyata keçirdiyi siyasət isə xalq kütlələrinin narazılığını artırmışdı, din xadimləri daha bu narazılığı yatırmaqda imperiyaya yardımçı olmaq istəmirdilər. Nuxa qazısı Əbdül Lətif Əfəndi, [[Şuşa]] qazısı Əbdil Qasım üsyanın əsas təşkilatçılarına çevrilmişdilər. Mollalar vergilərin yığılmasında çar məmurlarına maneçilik törədir, xütbələrdə Rusiyanı dinsizlikdə günahlandırırdılar. Şeyxülislamın üsyana və üsyançılara qarşı mübarizəsi Qafqaz Canişini Knyaz Baryatınskinin qətiyyən təmin etmirdi. Hətta onunla Tiflisdə etdiyi söhbətlərdə verdiyi göstərişlər Şeyxülislamın etirazlarına səbəb olmuşdur. Bu etirazlar Peterburqa çatdıqda, qəribə də olsa, Şeyxin fikirləri əsas götürülərək 6 dekabr 1846-cı ildə çar I Nikolay fərmanla [[Azərbaycan]] bəylərinin torpaq üzərində irsi mülkiyyət hüququnu tanıdı və mülkiyyət bölgüsü məsələlərinin rus qanunları ilə yanaşı, şəriət əsasında da həll edilməsinə izacə verdi. Bununla da şəriət məhkəmələrinin rolu genişləndi və Şeyxülislamın təsir imkanları da artdı. Bu, nisbi və aldadıcı güzəşt idi. Lakin bütün hallarda ondan yararlanmaq lazım idi. 1834-cü ildə Yelizavetpol qəzasında yerləşən İmamzadə məscidinə məxsus torpaq sahəsi güya lazımı sənədlərin olmaması ucbatından müsadirə edilmiş, yalnız Şeyxülislamın kəskin əks reaksiyasından sonra 1844-cü ildə geri qaytarılmışdır.

Məhəmmədəli Hüseynzadə: Redaktələr arasındakı fərq