Əsgəran qalası: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 49:
2. Mədəniyyət və arxeoloji abidələrə qarşı terrorizm – abidələrin dağıdılması və məhv edilməsi.
 
Əsgəran qalası indi erməni işğalı altında olmaqla yanaşı, həm də erməniləşdirilməyə də məruz qalıb. Belə ki, Şaqen Mkrtçyanın "HcTopHKOИсторико-apxHTeKTypHbie|архитектурные naMaTHHKHпамятники HaropHoroНагорного Kapa6axaКарабаха" (Dağlıq Qarabağın tarixi – memarlıq nümunələri) adlı kitabında bölgədəki digər abidələrlə yanaşı Əsgəran qalası da mənimsənilərək tarixi tamamiətamamilə təhrif olunub. Kitabda qalanın adı Mayraberd-Əsgəran kimi göstərilir. Qalanın adının necə yarandığını açıqlayan müəllif onun orta əsr erməni kəndi olan Mayraberd kəndi yaxınlığında salındığmdansalındığından kəndin adı ilə Mayraberd, qoşunlarmqoşunların dayanacaq yeri olduğu üçün isə Əsgəran adlandırıldığını bildirir. <ref>http://bookree.org/reader?file=1400200&pg=163</ref>
Qalanın adına gəldikdə, məlumdur ki, [[Azərbaycan]]ın bu bölgəsində nə orta əsrlərdə, nə də sonra bu adda yer adına, nə də toponimikasında bu cür mənşəli sözə rast gəlinməyib. Qalanın adının ikinci hissəsinə gəlincə isə Əsgəranı rus variantında Askeran səsləndirən müəllif açıq şəkildə saxtakarlığa əl atdığmıatdığını büruzəbiruzə verir, Əsgəran sözünün mənşəyinə gəldikdə isə "Azərbaycan toponimləri. EnisiklopedikEnsiklopedik lüğət"də toponim XVIII əsrdə Qarabağ xanı Pənahəli xanın (digər məlumata görəlgörə Mehrəli xanın) tikdirdiyi Əsgəran qalasının adı ilə əlaqələndirilir. Qalanın adı isə Əsgəran adlı yerlə bağlanaraq, Azərbaycan dilindəki əski (köhnə, qədim) sözündən və Aran toponimindən ibarət olduğu göstərilir. Qiyasəddin Qeybullayev Əsgəran toponimini Azərbaycan dilindəki əski – "qədim", "köhnə" sözündən və [[Arran]] etnonimindən ibarət olduğunu yazır: '''''"Əsgəran rayonu ərazisində Pənah xan tərəfindən tikilmiş "Əsgəran" qalasının xarabalıqları vardır. Qala yerin adı ilə Əsgəran adlanmışdır, başqa sözlə qala tikilməzdən əvvəl ərazi ətraf əhali içərisində Əsgəran, (yəni Əski Aran) adı ilə məlum idi".'''''
[[File:Askeran Fortress (increased contrast).jpg|thumb|left|340px|Qalanın ümumi görünüşü]]
Qalanın tikilmə tarixindən söz açan erməni müəllif onun [[1778]]-[[1779]]-cu illərdə müdafiə məqsədilə tikildiyini bildirsə də, qalanın kimin tərəfdən inşa olunduğunu qeyd etməyi lüzum görmür. Qeyd etmək lazımdır ki, müəllif qalanın tikilmə tarixini də yanlış göstərir. Əsgəran qalasının tikilmə tarixi və onu tikdirənin adı müxtəlif mənbələrdə müxtəlif cür yazılmışdır. Bir qisim tarixçi qalanın tikilməsini [[Mehrəli xan Qarabağlı]]ın, digər qisim isə [[İbrahimxəlil xan]]ın adı ilə bağlayır. Eyni zamanda tikilmə tarixi də müxtəlif cür verilir. Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlunun "Pənah xan və Ibrahim xanın [[Qarabağ]]da hakimiyyətləri və o zamanın hadisələri" əsərində müəllif qeyd edir: '''''"Mərhum İbrahim xanın yadigarlarından üçüncüsü hər iki Əsgəran qalasıdır. Bu qalaları hicri 1203, miladi [[1786]]-cı ildə tikdirmişdir.''''' (Əslində Əsgəran qalaları [[1783]]-[[1784]]-cü illərdə tikilmişdir. Qeyd N.Axundovdandır). Bu qalalar [[Şuşa qalası]]nın üç ağaclığında, Qarqar çayının keçidi olan iki dağın arasında yerləşmişdir. [[Şirvan]], [[Şəki]] və [[Dağıstan]] vilayətləri əhalisi mərhum [[Pənahəli xan Qarabağlı]] ilə düşmən olduqlarından ehtiyat üçün böyük oğlu Ibrahim xana vəsiyyət etmişdi ki, əgər fürsət tapmasam, sən bu iki Əsgəran dağının arasında iki qala tikdir ki, düşmən gələn zaman piyada qoşunlarımız bu qalalarda olsunlar. Oradan [[Şuşa qalası]]na 8 verstə qədər məsafə vardır. Düşmən oradan keçib qalaya gələ bilməz.