Göründüyü kimi qalanın müəllifi və tikilmə tarixi nisbətən mübahisəli olsa da çox güman ki, qalanın inşasının əsası [[Mehrəli xan Qarabağlı]] tərəfindən qoyulmuş, İbrahim xan tərəfindən isə davam etdirilərək başa çatdırılmışdır. Qalanı tikdirənin adını çəkməməsi məlumdur ki, erməni müəllifinin maraqlarından kənardır. Şaqen Mkrtçyan qalanı siyasi təbliğat üçün istifadə etməyi də unutmur: "1805-ci ilin iyununda 40 minlik İran ordusu onlarla erməni kənd və monastırlarını qarət edib, yandıraraq [[Şuşa qalası]]nı ələ keçirmək və orada yerləşən rus qarnizonunu məhv etmək məqsədilə [[Qarqar dərəsi]]nə soxuldular. [[Şuşa]]ya köməyə gələn mayor Karyaginin 400 nəfərlik dəstəsi [[Əsgəran]] yaxınlığında Xramort kəndi ərazisində mühasirəyə düşdü. Rus ordusunu qaçılmaz ölümdən xilas etmək üçün başda məliklər Vani və Akop Yüzbaşı Atabekyanlar olmaqla [[Qarabağ]] könüllüləri həyatlarını təhlükə altına ataraq rus döyüşçülərini mühasirədən çıxartdılar. Kusapat və Moxratax əhalisi isə öz qida ehtiyyatlarını rus əsgərləri ilə bölərək onları aclıqdan xilas etdi"<ref>http://bookree.org/reader?file=1400200&pg=163</ref>.
Əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Məqsəd aydındır. Birincisi görəsən İraol ordusunun yandırdığı hansı onlarla erməni kəndi və monastırlarından söz gedir? Bu yolla müəllif bölgəni tarixən [[ermənilər]]ə məxsus ərazi kimi təqdim edir. İkincisi, rusRus ordusunun köməyinə gələn ermənilər barədə həqiqətən əsərində kifayət qədər saxtakarlıq və təhriflərə yol verən V.Pottonun yazdığına görə o zaman Vani adlı erməni Qarabağda ruslara kömək edir: "Şuşada mühasirədə olan Lisaneviçə köməyə gələn Karyagin iyunun 24-ü tezdən çaydan keçərək Şah Bulağa doğru irəlilədi. Lakin Iranİran qoşunlanqoşunları tərəfındəntərəfindən mühasirəyə düşdü. İran süvarilərinə zərbələr endirərək dəstə artıq Əsgəran dərəsinə yaxınlaşdı, lakin birdən onların qarşısnıqarşısını Pirqulu xanın əsas qüvvələri kəsdi. Aydın idi ki, [[farslar]] artıq Əsgəran qalasında möhkəmləniblər və Şuşaya gedən yol bağlanıb. Vəziyyət çox təhlükəli idi. Yalnız bir yol qalmışdı – müdafıəmüdafiə üçün daha etibarlı yer tapmaq. Xoşbəxtlikdən Karyaginin dəstəsində bütün ətraf ərazini çox yaxşı tanıyan Vani-yüzbaşı adlı bir gənc erməni vardı və o, Qara-Hacı-Baba adı ilə tanmantanınan böyük müsəlman qəbirstanlığının yerləşdiyi yaxınlıqdakıyaxınlığındakı təpəni göstərdi və orada müdafıə olunmağı təklif etdi. Yer həqiqətən əlverişli idi və Karyagin bu məzarlığa çataraq orada möhkəmləndi"<ref>http://xatai. Lakin maraqlısı erməninin rus orlusuna necə kömək etməsində deyil, rusları özlərinə necə tarixən borclu çıxarmaqlarındadırlibmks. Deməli erməni olmasaydı, ruslar məhv olacaqdıaz/home/3076-xocal-sgran-qalas. Bunu qabartmaqla müəllif "borclu borclunun sağlığlını istər" deyimini önə çəkir. Onu da demək lazımdır ki, ruslar heç də erməni qarşısında borclu qalmayıblar. Əsgəran qalasının indi erməni əlində olması bunu bir daha sübut edirhtml</ref>.
