Sikstin kapellasının tavanı: Redaktələr arasındakı fərq

 

== Məzmun ==

Tavanın açıq məzmunu Tanrının İsa vasitəsiylə bildirdiyi kimi insanlığın ehtiyacı olan Xilasdır. Bu insanlığın Tanrı ilə andlaşmaya ehtiyacı olması haqqında vizual metaforadır. [[Əhdi-Ətiq]]dən Musanın İsrailoğullarını Misirdən çıxarması və [[Əhdi-Cədid]]dən İsanın hekayəsi kapellanın sağ və sol divarlarında təsvir olunub.<ref name= "Shearman 2"/>

 

Mənbə məlumatları əsasında tavanda Tanrının yeri yaratması, insanları orda yerləşdirməsi, insanın günah işləməsi və Cənnətdən qovularaq ölümə məhkum edilməsi, Tanrıdan ayrı düşməsi təsvir olunur. Bundan sonra insanlıq daha çox günaha batır, utanc səbəbi olan əməllər törədir və [[Tufan (mifologiya)|Böyük tufan]]la cəzalandırılır. [[İbrahim]]dən [[Yusif]]ə kimi gələn əcdadlardan sonra Tanrı insanlığı xilas etməsi üçün [[İsa]] Məsihi göndərir. Xilaskarın gəlməsi haqqında xəbər İsrail peyğəmbərləri və klassik dünyanın [[sibil]]ləri tərəfindən verilir. Tavanın müxtəlif komponentləri məhz bu xristian doktrinası ilə əlaqəlidir.<ref name= "Gardner 1">Gardner, ''Art Through the Ages'', pp. 469&ndash;472</ref> Ənənəvi olaraq [[Əhdi-Ətiq]] [[Əhdi-Cədid]]in bazası kimi qəbul edilmişdir. Əksər hadisələr və şəxslər əsasən İsanın həyatı, xristian təliminin hansısa vacib elementi, [[Vəftiz]] və ya [[Yevxaristiya]] kimi sirrli rituallarla birbaşa simvolik bağlılıqda təsvir edilmişdir. Məsələn, əlindəki böyük balıqla [[Yunus|İona]] obrazını çox asanlıqla tanımaq mümkündür və o adətən İsanın ölməsinin və yenidən dirilməsinin simvolu kimi qəbul edilir.<ref name=OM/>

Baxmayaraq ki, kilsə ümumilikdə erkən xristian simvolikasını dolğun şəkildə əks etdirir, kapellanın tavanında İntibah düşüncəsinə məxsus humanizmin xristian teologiyası ilə birləşdirilməsini də müşahidə etmək mümkündür.<ref>O'Malley, p.112</ref> XV əsrdə [[İtaliya]]da, xüsusilə [[Florensiya]]da klassik ədəbiyyat və fəlsəfəyə, [[Platon]], [[Sokrat]] kimi filosofların əsərlərinə böyük maraq var idi. Cavan oğlan olan Mikelancelo vaxtının böyük bir hissəsini Florensiyada Mediçi ailəsi tərəfindən yaradılmış Humanist akademiyasında keçirirdi. Buna görə də o, [[Donatello]]nun bürünc “[[David (Donatello)|David]]”i kimi erkən humanist sənət nümunələri ilə tanış idi və özü də nəhəng ölçülərə malik mərmər “[[David (Mikelancelo)|David]]” heykəli işləmişdi ki, bu heykəl də Florensiyada [[Palaçço Vekko]] binası qarşısında ucaldılmışdı.<ref>Gardner, p.466&ndash;467</ref> İnsanlığa humanist yanaşma özündə insanın sosial öhdəliklərdən azad olması və kilsə kimi vasitəçilərin köməyi olmadan birbaşa Tanrı ilə ünsiyyət saxlamasını əks etdirirdi.<ref name= MA>Aston 1979, pp.&nbsp;111&ndash;112</ref> Bu isə kilsənin mövqeyinə zidd idi. Belə ki, kilsə insanın günahkar və qüsurlu təbiətə malik olduğunu bildirsə də, humanizm insanın potensial nəcib və gözəl təbiətə malik olduğunu bəyan edirdi.<ref group="nb">Bu fikirlər [[Covanni Piko della Mirandolla]]nın ''[[İnsanın dəyanəti haqqında təntənəli nitq]]'' əsərində ifadə edilib. O'Malley, p.122.</ref> Lakin bu iki yanaşma heç də mütləq barışmaz mövqeyə malik deyildi, belə ki, kilsə üçün ruh yüksəkliyi, ağıl və bədən üçün” onun Tanrı ilə insan arasında vasitə olmasının qəbul edilməsi əsas əhəmiyyətə malik idi. Kilsədən kənarda qalmaq Xilasdan kənarda qalmaq kimi qəbul edilirdi. Sikstin kapellasının tavanında Mikelancelo həm katolik, həm də humanist yanaşmasını əks etdirmiş, lakin onların vizual olaraq bir-birinə zidd görünməməsini təmin etmişdir. İstisna olaraq, sibillər və İqnudi kimi qeyri-bibliya fiqurları rasionallığı ilə həm xristian, həm də humanist mövqeyi əks etdirir. Bu cür rasionallaşdırma sonradan kontrreformasiyanın hədəfi olmuşdu.