İkinci Göytürk xaqanlığı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
İkinci Göytürk Xaqanlığıxaqanlığı (682-744), Çin hakimiyyətinə daxil olan Göytürklər (Şərq Göytürk Xaqanlığı) KutlukQutluq zamanında yenidən müstəqilliyinə qovuşdu. Buna görə bu dövlətə "KutlukQutluq Dövlətidövləti" də deyilir.
 
681-ci ildə Aşana ailəsindən Qutluq Xaqanxaqan, Çinin şimalınaşimalında yerləşmiş türk tayfalarını yenidən bir yerə toplamağı bacardı. Qutluq xaqan, xalqı yenidən bir yerə yığdığı üçün İltəris xaqan (eli yığan) adını aldı. Onun dövründə göytürklər Çin əsarətindən çxaraq müstəqil oldu. Göytürk şahzadələrinin Çin hökmdarlarının qızları ilə evlənmək ənənəsini aradan qaldırdı. Ordu və onun təchizatı gücləndirildi. Tanınmış alim Toyukuk baş vəzir təyin edildi. 691-ci ildə İltəris xaqan vəfat etdikdən sonra onun yerinə qardaşı Qapağan xaqan oldugəldi. DövlətOnun qurulduğundanhakimiyyəti bəridövründə xaqanlıqdövlətin məsləhətçisiiqtisadiyyatı olangücləndirildi. TonyukukunCinə daağır iştirakzərbə etdiyi qırğızvurulduDoqquzÇin Oğuzlaragöytürklərdən edilənasılı səfərlərləvəziyyətə IIdüşdü. Göytürk709-cu xaqanlığınınildə sərhədləriqırğız Sakit okeandantürkeş Mavəraünnəhrdəkitayfaları Temirgöytürklərə Kapığa (Dəmirqapı)tabe qədər çatdıedildi. İpək715-ci Yolununildə böyükQarluqlar birməğlub hissəsi nəzarət altına alınmış olduedildi. 716-cı ildə Qapağan xaqan öldürüldü və onu hahimiyyətə oğlu İnel (Ünal) xaqan keçdi. Lakin Qapağan xaqanın qardaşı Bilgə, İnelin xaqanlığını qəbul etmədi. Tayfa bəyləri Bilgə xanı xaqan elan etdi. İnel öldürüldü. Yeni xaqan hakimiyyətə keçincə qardaşı Kül Tigini ordu komandiri təyin etdi. Çinin müdafiə etdiyi uyğur birləşmələrinin Ötükənə aramsız hücumları, İpək Yolunun açar nöqtəsi olan Cunqariyanın Çinin nəzarətinə keçməsi, qərbdə On Ox qolunun hakimiyyətinə Türkeşlərin keçməsi və bu qolun güclənməsi nəticəsində II Göytürk dövləti tənəzzülə uğrayırdı. Bilgə Xaqanın məsləhətçisi Tonyukuku və kiçik qardaşı Kül Tigini itirməsindən sonra zəhərlənərək öldürülməsi səbəbindən yerinə keçən Tengri Xaqan uşaq yaşında idi. Daha sonra taxta çıxan xaqanlar atalarının qurduğu dövləti yaxşı idarə etmə bacarığı göstərə bilmədilər. Uyğurlar 744-ci ildə Ötükənə girərək II Göytürk xaqanlığına son qoydular.