Qriqor Nazianzin: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Müqəddəs
| ad = QriqoriQreqor NazianzinNazianzen {{lang-el|Γρηγόριος Ναζιανζηνός}}
| şəkil = Sv Gr Bogoslov Simonopetra kr18v.jpg
| miqyas = 200
| alt =
| izah =
| rütbə = [[Konstantinopol]] [[arxiyepiskop|arxiyepiskopu]]
| doğum_tarixi = {{doğum tarixi|329||}}
| doğum_yeri = [[ArianzArianzum]], [[Kapadokiya]]
| ölüm_tarixi = {{vəfat tarixi|389|1|25}}
| ölüm_yeri = [[ArianzArianzum]], [[Kappadokiya]]
| yad_edilir = [[Pravoslavlıq|Pravoslav kilsəsi]]<br />
[[Roma-Katolik kilsəsi]]
Sətir 27:
}}
 
'''QriqoriQreqor NazianzinNazianzen''' - məşhur xristian ilahiyyatçısı, kilsə xadimi, müqəddəs
 
== Həyatı ==
 
[[329]]-cu ildə [[Roma İmperiyası|Roma İmperiyasının]] Arianz şəhərində (indiki Türkiyənin [[Niğde]] şəhərinin yaxınlığında) doğulmuşdur. Onun atası Nazianz şəhərinin yepiskopu QriqoriQreqor, anası isə Müqəddəs Nonna olmuşdur. O, [[Kapadokiya]] KesareyasıQeysəriyyəsi (indiki Türkiyənin [[Kayseri]] şəhəri) və [[Fələstin]] Kesareyası (indiki [[İsrail|İsrailin]] Kesarya şəhəri) şəhərlərində təhsil aldıqdan sonra [[İsgəndəriyyə|İsgəndəriyyədə]] biliklərini təkmilləşdirmiş, oradan isə elm dalınca Afinaya getmişdir. Əsərlərində neoplatonizm təsiri duyulan ilahiyyatçı burada antik filosoflar, o cümlədən [[Platon]][[Aristotel|Aristotelin]] yaradıcılığı ilə yaxından tanış olmuşdur. Sonralar Kapadokiya Kesareyasının arxiyepiskopu olmuş ilahiyyatçı Müqəddəs Vasili və məşhur [[Yulian|imperator Mürtəd Yulian]] (xristianlığı tərk etdiyi üçün "Mürtəd" ləqəbi almışdır) onunla birlikdə [[Afina|Afinada]] təhsil almışlar.
 
== Fəaliyyəti ==
Vasili [[371]]-ci ildə Kapadokiya KesareyasınaQeysəriyyəsinə arxiyepiskop təyin olunduqdan sonra QriqoriyəQreqor kiçik Sasim şəhərinin yepiskopluğunu təklif etmişdir. Təklifi qəbul edən [[ilahiyyat|ilahiyyatçı]] bir müddət burada fəaliyyət göstərdikdən sonra yenidən doğma şəhərinə qayırmış, lakinancaq burada da rahatlıq tapmayıb üç il səhrada yaşamışdır. QriqoriQreqor Vasiliyə[[Basil Qeysəriyyəli|Basilə]] yazdığı məktublarında həmkarını [[Arianlıq|arianlarla]] (kilsədən uzaqlaşdırılmış AriususnAriusun rəhbərlik etdiyi bidətçi[[Heres|heretik]] sayılmış xristian cərəyanı) apardığı mübarizəyə onu da qoşmağa çalışmasına görə tənqid etmişdir:
{{sitatın əvvəli}}"Sən məni tənbəllikdə qınayırsan ki, yepiskop olmaq istəmədim və sizinlə bərabər sümük üstündə çarpışan köpəklər kimi çarpışmadım. Mənim üçün ən əsası fəaliyyətsizlikdir və düşünürəm ki, hamı mənim kimi etsəydi, onda kilsədə mübarizələr olmaz və kilsə indiki kimi tənqid obyektinə çevrilməzdi, indi hamı onu mübahisələrə olan sevgisinə görə silaha çevirir".{{sitatın sonu}}
 
Sonralar atasının təkidilə şəhərə qayıdan QriqoriQreqor VasiliBasil ilə barışmışdır. Lakin çox keçmədən əvvəlcə atası, beş il sonra isə dostu VasiliBasil vəfat etmişdirölmüşdü. Bu hadisələr onu dərindən sarsıtmışdır.
 
== Konstantinopolda fəaliyyəti və ölümü ==
Elə həmin il bəzi din xadimlərinin təklifi ilə Konstantinopola yola düşmüş, orada din təbliğatı ilə məşğul olmuşdur. Arrianlarla olan qarşıdurmalara baxmayaraq, İmperator FeodosiFeodosius QriqoriniQreqoru dəstəkləmiş və [[380]]-ci ildə onu Konstantinopolun arxiyepiskopu təyin etmişdir.
 
QriqorininQreqorun [[381]]-ci ildə rəhbərlik etdiyi [[Ekumenik Kilsə Məclisləri|İkinci Konstantinopol Kilsə Məclisində]] [[arianlıq]] rədd edilmiş, Nikeya simvolu rəsmi olaraq təsdiqlənmişdir. Lakin iştirakçılar QriqoriniQreqoru Sasim yepiskopluğunu özbaşına tərk etməkdə ittiham etmişdilər (o zamankı qaydalara görə yepiskoplar vəzifələrindən istefa verə bilməzdilər). Beləliklə, o, dini vəzifəsi uğrunda mübarizədən çəkinərək, Nazianz şəhərinə qayıtmış və yepiskop olmuşdur. Bir müddət sonra səhhətinin pisləşməsi səbəbilə kilsədən uzaqlaşmış və ömrünün qalan hissəsini yaradıcılığa həsr etmişdir. O, [[389]]-cu il yanvar ayının 25-də Nazianz şəhərində dünyasını dəyişmişdir. Sonralar kilsə tərəfindən müqəddəs elan edilmişdir.
 
== Əsərləri ==
Sətir 48:
== Görüşləri ==
Onun yaradıcılığının əsasında Tanrı və Üç [[Üqnum|üqnum]] barədə mülahizələr durur. QriqoriQreqor gördüyümüz hər şeyi Tanrının yaratdığını və bu barədə xəbər verdiyini yazmışdır. Onun fikrincə, yaradılış zamanı Üç üqnumun hamısı bu prosesdə iştirak etmişdir, yəni, Ata bütün hər şeyi planlamış, amma Söz (İsa Məsih) və Müqəddəs Ruhun köməyilə kainatı yaratmışdır:
{{sitatın əvvəli}}"Tanrı zülməti qovdu, Sözlə nur yaratdı, yerin əsasını qoydu, ulduzları yerləşdirdi, səmanı dairə halına saldı, dənizlərin sərhədlərini müəyyənləşdirdi, çayları uzatdı, heyvanları diriltdi, insanı öz simasında xəlq etdi, hər şeyi qaydasına qoydu" {{sitatın sonu}}
 
OnunQreqor fikrincə, Qriqori arrianlığınarianlığın Üç üqnum barəsindəki fikirlərini rədd etmiş, onların düşüncələrinin [[yəhudilər|yəhudilərdən]] təsirləndiyini yazmışdır. Həmçinin, arianlardan əlavə dövründə geniş yayılmış digər iki cərəyanın (savelian və monarxianlar) fikirlərini də qəbul etməmiş, Tanrının üç sifəti olduğunu, Üç üqnumun da öz-özlüyündə vahidliyi təcəssüm etdirdiyini bildirmişdir. İlahiyyatçı, həmçinin, mələklər haqqında da fikir yürütmüş, onların İlahi Nuru digər bütün canlılara çatdıran qasidlər olduğunu bildirmişdir. Qriqori mələklərin şüurlu varlıqlar olduğunu bildirmiş, onların müxtəlif dərəcələrə bölündüyünü qeyd etmişdir. Əsərlərində müxtəlif dərəcəli mələklərin fərqli işlər gördüyünü yazmışdır.
 
=== Tanrı haqqında<ref>[[Aydın Əlizadə]]. [http://alizadeh.narod.ru/kitablar/Xristianliq/icindekiler.html Xristianlıq: tarix və fəlsəfə.] Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, 2007, s. 77-78.</ref> ===
Öz əsərlərində Qreqor ilk növbədə Tanrının dərk edilməsinin mümkünsüzlüyü haqqında yazırdı<ref>Григорий Богослов. Слово 28. [http://azbyka.ru/otechnik/?Grigorij_Bogoslov/slovo=28 О богословии второе.] // Собрание творений: в 2т. Т.1. - Мн.: Харвест, М.: АСТ, 2000, с. 476-502.</ref>. Tanrı onun əsərində [[neoplatonizm|neoplatonizmin]] ''Vahidinə'' daha da yaxındır və yaradılışdan mütləq olaraq uca məkanlardadır. Onun sözü olan İsa, dünyaya cismani şəkildə gəlmişdir. Onun gəlişi bir qayaya bənzəyir. Bu qaya Tanrının hər şeyi dağıtmaq qüdrətində olan nurunun açıq parlanmasından dünyanı qoruyur. Yeni platoçular kimi, Nazianzlı Qreqorios da hesab edirdi ki, Tanrı ruhdur. İnsanda Onunla rabitə yaradan İlahi ruhun hissəcikləri vardır. Bu da insan ruhudur ki, onun vasitəsi ilə hər bir kəs Tanrıya doğru yönələ bilər.
 
Ancaq Tanrının dərk olunmamasından danışan Qreqor, eyni zamanda, [[axirət|axirətdə]] möminlərin Tanrını görmək qabiliyyətində olması haqqında fikir irəli sürmüşdür.
 
Tanrının transsendentliyindən danışan Qreqorios, Onu duymağın, Onunla görüşün mümkün olmasını da təsdiq edirdi. Çünki Tanrı şəxsiyyətdir, hər bir insan Onun varlığını duyur, lakin mahiyyətinə vara bilmir.
 
Daha sonra Qreqorios Ata-Oğul cütlüyünə [[Müqəddəs Ruh|Müqəddəs Ruhu]] da əlavə edərək, Tanrının bu üçlükdən ibarət olduğunu iddia etmişdi. Müqəddəs Ruh da onlarla vəhdət təşkil edir. Bu üçlüyün hər bir şəxsi ''hipostasis'' adlanır. Onlar vəhdət təşkil etsələr də, hərəsinin öz xüsusiyyətləri vardır. Yəni Ata, Oğulun Atasıdır; Oğul, Atanın Oğludur; Ruh isə Atadan çıxan Oğulun Ruhudur. Ruh məxluq deyil. Gələcəkdə Katolik Kilsə Müqəddəs Ruhun “''həm də oğuldan''” (''filioque'') çıxmasını iddia etmişdir. Bu məsələ [[Pravoslav|ortodokslarla]] (pravoslavlarla) [[Katolik|katoliklərin]] arasında böyük ixtilafa səbəb olmuşdur.
 
=== Xristologiyası<ref>[[Aydın Əlizadə]]. [http://alizadeh.narod.ru/kitablar/Xristianliq/icindekiler.html Xristianlıq: tarix və fəlsəfə.] Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar, 2007, s. 78.</ref> ===
Qreqor [[Xristologiya|xristoloji]] problemlərə aid olan mübahisələrdə də iştirak etmişdir. Ondan qabaq İsanın [[Loqos]] olması və Tanrı ilə vəhdət təşkil etməsi; onun Oğul olması haqqında ehkamlar qəbul olunmuşdu. Lakin sonra, İsada eyni zamanda insani və İlahi təbiətin necə, və hansı nisbətdə yer tutması problemi ortalığa çıxdı. O zamanlar bir xristian ideoloqu ''Laodikiyalı Apolinarios'' İsanı insan bədəninə girmiş Tanrı kimi təsəvvür edirdi. Lakin ona qarşı çıxış edən Qreqor, onun insan olduğu haqqında fikir irəli sürmüşdür. Yəni İsa əvvəl bədəni olmayan Tanrının oğlu idi, lakin sonra o insan kimi dünyaya gəldi, insan oldu, lakin onda İlahi mahiyyət də var idi.
 
== İlahiyyat elminə təsiri ==
Onun fikirləri xələflərinə təsirini göstərmiş, onun əsərləri Maksim, İlya, Vasili, Nikita İrakli, Nikifor Kallist kimi məşhur ilahiyyatçılar tərəfindən təfsir edilmişdir. [[Akvinolu Foma]]nın fikrincə,
{{sitatın əvvəli}}"Qriqoridən başqa, istənilən müəllifin əsərində bidət tapmaq mümkündür"{{sitatın sonu}}.
Onun elmi irsi, daha çox, Ortodoks (Pravoslav) Kilsəsində məşhurdur.
 
== Mənbələr ==
Onun elmi irsi, daha çox, Pravoslav Kilsəsində məşhurdur.
1. * [http://days.pravoslavie.ru/Life/life304.htm Pravoslav təqvimi] {{ru}}
2. * [http://alizadeh.narod.ru/kitablar/Xristianliq/4.2.html Kappadokiyalı kilsə ataları] // Fəlsəfə üzrə elmlər doktoru [[Aydın Əlizadə|Aydın Əlizadənin]] səhifələri.
 
== Mənbəİstinadlar ==
* [http://days.pravoslavie.ru/Life/life304.htm Pravoslav təqvimi] {{ru}}
 
{{Link FA|es}}