Misir: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 74:
=== Müasir tarixi ===
[[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra [[İngiltərə]]nin protektoratlığı olan Misirdə milli-azadlıq hərəkatı yeni mərhələyə qədəm qoydu. İstiqlaliyyət uğrunda mübarizəyə rəhbərlik etmək üçün burjua ictimai xadimlərindən bir qrupu başda Səəd Zəqlul olmaqla [[1918]]-ci ilin sonlarında [[Misir Nümayəndələri partiyası]]nı (''Vəfdi Misri'') yaratdılar. Bu öz nəticəsini tezliklə göstərdi. [[1919]]-cu ilin mart-aprel aylarında və [[1921]]-ci ilin sonlarında Misirin müxtəlif sosial təbəqələrini və ərazisinin böyük bir hissəsini əhatə edən güclü üsyanlar baş verdi. Bu üsyanlar amansızlıqla yatırılsa da, müstəmləkəçilərə onlara hakimiyyətinin dayaqsız və etibarsız olduğu nümyiş etdirildi. Nəticədə [[Böyük Britaniya]] [[1922]]-ci il [[28 fevral]]da ölkədə öz qoşunlarını və komissarını saxlamaq şərtilə Misirin istiqlaliyyətini tanımağa məcbur oldu. [[1923]]-cü ildə Misir başda kral Fuad olmaqla konstitusiyalı monarxiya elan edildi. Ölkə parlamentinə seçkilər keçirildi. Kralın və parlamentin qarşısında məsuliyyət daşıyan nazirlər kabineti yaradıldı. "Vəfd Misri" partiyasının lideri Səəd Zəqlul baş nazir təyin olundu. Nazirlər kabinetinin və gənc Misir burjuaziyasının təzyiqi nəticəsində [[İngiltərə]] mühüm iqtisadi güzəştlərə getməyə, ölkə sənayesini və ticarətini xarici rəqabətdən müdafiə etməyə yönəldilmiş yeni gömrük tarifi həyata keçirməyə məcbur oldu. 1924-cü ildə [[Sudan
Misir [[İkinci dünya müharibəsi]]ndən sonrakı illərdə də rəsmən müstəqil dövlət hesab olunsa da, faktiki olaraq [[Böyük Britaniya]]dan asılı vəziyyətdə qalmaqda idi. O, Britaniyanın [[toxuculuq]] sənayesi üçün "pambıq plantasiyası" rolunu oynayırdı. Həm də Britaniya [[Süveyş kanalı]]ndan və onun zonasında yerləşdirilmiş hərbi bazalardan Misir və digər ərəb ölkələri üzərində ağalıq üçün istifadə edirdi. Misir [[xalq]]ı ingilis müstəmləkə əsasrəti ilə barışmaq istəmir, ingilis qoşunlarının Süveyş kanalı zonasından çıxarılması və ölkənin həqiqi müstəqilliyinin bərpa edilməsi uğrunda qətiyyətli mübarizə aparırdı. [[1952]]-ci il iyulun 22-dən 23-nə keçən gecə [[Qahirə]] qarnizonu hissələrinin üsyanları başlandı. Üsyana [[Camal Əbdül Nasir]]in liderlik etdiyi [[Azad zabitlər təşkilatı]] rəhbərlik edirdi. Üsyan nəticəsində kral Faruq hakimiyyətdən əl çəkməyə və ölkəni tərk etməyə məcbur oldu. [[1953]]-cü ildə Misir respublika elan edildi. [[Camal Əbdül Nasir]] onun ilk prezidenti oldu. O, qətiyyətli millətçi idi və Misirin tam müstəqilliyinə çalışırdı. [[İyul inqilabı]] Misirin taleyində mühüm rol oynadı. Ölkənin siyasi cəhətdən asılılığının ləğvinə, Süveyş kanalı zonasından ingilis qoşunlarının çıxarılmasına kömək etdi. Misir höküməti [[1956]]-cı ildə [[Süveyş kanalı]] şirkətini milliləşdirdi. Bu, [[Yaxın Şərq]]də [[Avropa]]nın iri dövlətlərinin mövqeyinə ciddi zərbə demək idi. Misirin bu qanuni hərəkətinə cavab olaraq [[1956]]-cı il [[30 oktyabr]]da [[Böyük Britaniya]], [[Fransa]] və [[İsrail]] ona qarşı [[müharibə]]yə başladılar. Lakin üçlərin təcavüzü müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. [[SSRİ]]-nin təzyiqi nəticəsində müdaxiləçilər Misir ərazisini tərk etməyə məcbur oldular. [[1958]]-ci ilin fevralında Misir və [[Suriya]] [[Birləşmiş Ərəb Respublikası]] adlanan bir dövlətdə birləşdilər. Lakin bu birləşmə müvəqqəti oldu. [[1961]]-ci ilin sentyabrında [[Suriya]]da dövlət çevrilişi baş verdi. [[Suriya]] Birləşmiş Ərəb Respublikasından çıxdı. Lakin [[1972]]-ci ilə qədər Misir belə adlanmağa davam etdi. 50-60-cı illərdə Misirdə sosial-iqtisadi dəyişikliklər həyata keçirildi: iri sənaye, banklar, nəqliyyat milliləşdirildi, iqtisadiyyatın dövlət bölməsi yaradıldı, [[torpaq]] üzərində mülkədarların mülkiyyətini məhdudlaşdıran aqrar islahatlar həyata keçirildi. Lakin [[aqrar]] məsələnin həlli başa çatdırılmadı. İri şəhər [[burjuaziya]]sının bir hissəsi öz mövqeyini qoruyub saxladı. [[1971]]-ci ildə ölkənin yeni konstitusiyası qəbul olundu. Konstitusiyaya uyğun olaraq [[1972]]-ci ildən etibarən ölkə Misir Ərəb Respublikası adlanmağa başladı. [[6 günlük müharibə]] Misirə böyük ziyan vurdu. Ölkənin gəlirlərinin başlıca mənbəyi olan [[Süveyş kanalı]]nın fəaliyyəti dayandı. Dövlət bölməsi iqtisadiyyatda səmərəsiz rol oynayırdı. Şişmiş [[bürokratiya]] büdcə gəlirlərinin çox hissəsini udurdu. Nasirin vəfatından sonra ([[1970]]) prezident olmuş [[Ənvər Sədat]] yaranmış vəziyyətdən çıxış yolu tapmağa çalışaraq liberal siyasət yürütməyə başladı. Bu siyasət xarici inhisarların
== Coğrafi mövqeyi ==
|