Babil: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 199:
Babildə çarlar və ticarət elitaları, bu gün olduğu kimi, dini zümrələrin həddən çox artmış nüfuzuna garşı çarpışaraq, müxtəlif vasitələrdən istifadə edirdilər. Bu vasitələrdən biri, bir monolatriyanı başqası ilə əvəz edilməsi olmuşdur. Belə ki, kahinlərə qarşı çarpışmış Babilin sonuncu çarı Nabonidus, dini islahatçılıq siyasətini aparmış və ənənəvi Mərduk kultunu ay tanrısı Sinin kultu ilə əvəz etməyə çalışmışdır. Lakin bu islahat uğursuz başa çatmışdır. Babil kahinləri Nabonidusun siyasətinə etiraz edərək, ona qarşı güclü müxalifət yarada bilmişdirlər. Onlar Babul dövlətini zəyiflətmiş, onun İran imperiyası tərəfindən istila edilməsi üçün zəmin yaratmışdır və hətta bu barədə iranlılarla gizli danışıqlar aparmışdırlar. Əvəzində İran şahları onlara Mərduk kultunun qorunması və onların nüfuzlarının saxlanılmasını vəd etmişdirlər. Beləliklə Nabonidusun dini islahat cəhdi uğursuzluqla nəticələnmiş və sonda Babil imperiyasının mövcudluğuna son qoyulmuşdur.
== Babil Əhdi-Ətiq, Əhdi-Cədid və Quranda ==
Yəhudi, Xristian və İslam ənənələrində Babillə bağlı bir sıra rəvəyətlər vardır. Məsələn, [[Əhdi-Ətiq|Əhdi-Ətiqə]] görə ([http://www.yeniheyat.com/index.php/en/toevrat/yaradls Yaradılış] 11: 1-9), Babildə insanlar yığışıb, böyük bir şəhər və qüllə inşa etmək fikrinə düşdülər. Tanrı bu əməli bəyənməmiş, onların əməllərinin qarşısının alınması üçün dillərini qarışdırmışdırdır. Bundan sonra insanlar yer üzünə səpələnmişdirlər.
[[Əhdi-Cədid|Əhdi-Cədidin]] [http://www.yeniheyat.com/index.php/en/incil/vhy “Vəhy”] kitabında isə Babil "'''dünyanın fahişələrinin və iyrəncliklərinin anası'''"'' (17: 1-5) adlandırılır.
Babil ilk xristianların inandıqlarına görə bütpərəst, əxlaqsız, mənəni dəyərləri itirmiş, təkəbbürlü bir şəhər olmuşdur. Məhz buna görə də o məhv olmuşdu. O zaman Romada da buna bənzər vəziyyət yaranmışdır. Roma imperiyasını istibdad, ədalətsizlik və əxlaqsızlıq dalğası bürümüşdü. İmperatorlar və onların canişinləri ilk Məsihi (Xristian) icmalarını və imanlı insanları təqib edirdilər. Bu səbəblərlən də məsihilər Romanı Babillə müqayisə edirdilər və inanırdılar ki, bu təkəbbürlü və əxlaqsız şəhəri Babilin aqinəti gözləyir. Məşhur xristian ilahiyyatçısı [[İrineus Lionlu|Lionlu İrineus]] yazırdı ki, “Vəhyin” bu misraları Romadan bəhs edir, və burada onun dağılması haqqında öncədən xəbər verilir<ref>Lionlu İrineus. “Hereslə qarşı”, 5; 30; 13.</ref>.
İslam qaynaqlarında da Mesopotamiya sivilizasiyası ilə, və xüsusən Babillə ilişkili ayələr və başqa rəvayətlər vardır. Orada yaşayan xalqlar Quranda "[[sabiilər]]" adlandırılır. Həmdə sabiilik onların dini inanclarına da deyilir. Quranda onlar haqqında bir neçə ayə vardır (2: 62, 5: 69, 22:17).
Bu ayələri şərh edən təfsirçilər sabiilər haqqında maraqlı açıqlamalar vermişdirlər. Kurtubiyə görə onlar “ulduzlara tapınan bir qövmdür” <ref>[http://www.multimediaquran.com/quran/turkce/022/22-kurtubi.htm Kurtubi tefsiri]</ref>. Təbəri onların kim olduğu haqqında müsəlman ənənəsində çeşidli fikirlərin olduğu haqqında bilgi vermişdur. Onları “dinləri olmayan bir topluluq”, “Yahudilik, Xristianlıq ve Məcusilik arasında olan bir topluluq”, “Mosul civarında yaşayan ve "Lə ilahə İlləllah" deyən, fəqət hər hansı bir dini ve kitabi qəbul etməyən, heç bir dini əməl işlətməyən ve Rəsulullaha da iman etmeyen bir topluluq”, “mələklərə tapnınan, eynı zamanda qibləyə doğru dönüb namaz qılan ve Zəbur oxuyan bir qövm” kimi tərif edirdilər<ref>[http://www.multimediaquran.com/quran/turkce/002/2-taberi1.htm Təbəri təfsiri]</ref>.
Bundan başqa, Quranda sehrin Babil şəhərində yaranmasından bəhs edir (2: 102).
Müsəlman ənənəsində də Babilin insanların dillərinin qarışdıqı olan yer olması haqqında rəvayətlər vardır. Bəlkə də onlar yəhudi ənənəsindən alınmışdır. Kurtubinin təfsirində deyilir ki, Babil “yer üzündə olan bir bölgənin adıdır. İraq və çevrəsi olduğu söylənmişdir”. “Nəmrudun taxtı yıxılınca orada dillərin dağılmasından (təbəlbül) dolayı bu ismin verildiyi söyləndiyi kimi; səbəbinin uca Allah, Adəm oğullarının dilləri arasında fərqlilik olmasını murad edince bir rüzgar göndərdi ve bu rüzgar dəyişik yerlərdən onları Babilde topladı və Allah orada onların dillərini dağıtdı, sonra da bu rüzgar onları dünyanın dörd tərəfinə dağıtdı. Əslində bu adı almasına səbəbin bu olduğu söylənmiştir. Bəlbələ… “dağıtmaq“ deməktir”.<ref>[http://www.multimediaquran.com/quran/turkce/002/2-taberi1.htm Kurtubi təfsiri.] </ref>
Məşhur müsəlman tarixçisi [[Təbəri]] isə ''“Tarix”'' kitabında Babildə [[Nəmrud]] tərəfindən inşa edilən bir qüllə haqqında yazmışdır. Ancaq Allah onu yıxıb, o zamana qədər eyni dildə danışan insanların dilini 72-yə ayırır.
Quranda daha bir qüllə haqqında məlumat verilir. Ancaq burada hadisələr Babildə deyil, Misirdə inkişaf etmişdir. Peyğəmbər Musa ilə razılaşmayan Firon özünü tanrı hesab edərək deyir: ''“Ey əyanlar! Mən sizin üçün özümdən başqa bir tanrı olduğunu bilmirəm. Ey Haman! Mənim üçün od qalayıb palçıqdan kərpic bişir və bir qüllə tikdir ki, (ora qalxıb) bəlkə, Musanın tanrısına tamaşa edim. Axı mən onu, həqiqətən, yalançı sayıram!'' (28: 38).
Göründüyü kimi, uca tapınaqların və başqa dini tikililərin, məğbərələrin inşası təkcə Babildə deyil, həm də başqa yerlərdə də aparılırdı. Misirdə də uca tikililər (piramidalar) bu günə qədər qalmaqdadır. Onlar da əslində güllə növləridir. Misirlə Babilin mədəni, iqtisadi, ticari əlaqələri olmuşdur. Bu səbəbdən mədəniyyətlərin və üslubların bənzərliyi təbii haldır. Bu cür hündur tikililər hər iki ölkədə inşa edilirdi. Qüllə sahibi bununla özünü tanrılaşdırır, yüksəklərə qalxaraq, özünü tanrıların əhatəsində olduğunu zənn edirdi. Mesopotamiyada da [[zikkurat|zikkuratların]] zirvə nöqtələrində tanrıların olduqları düşünülürdü, və oralar tapınma yeri olmuşdur.
Mesopotamiyada, bütlərə, ulduz və planetlərə tapınmağın adi hal olduğu, peyğəmbər [[İbrahim|İbrahimlə]] bağlı hadisələrdə əks olunmuşdur. O zülmkar çar [[Nəmrud|Nəmrudun]] hakimiyyəti zamanı [[Mesopotamiya|Mesopotamiyada]] doğulmuşdur<ref>Əhdi Ətiqə görə İbrahim (Abraham) peyğəmbərin vətəni Mesopotamiyanın Ur şəhəridir (Yaradılış, 11: 31).</ref>.
Quranda, Allah axtarışında olan İbrahim, öncə ulduza, sonra aya, daha sonra günəşə müraciət etmişdir. Ancaq düşünərək, onlara tapınmanı rədd etmiş və Allahın birliyinə iman etmişdir (Quran, 6: 76-79).
Bu düşuncələr zamanı, başqa obyektləri rədd edən İbrahim, Allaha iman kətirmiş və qövmünün tapındığı bütləri dağıtmışdır. Bu əməlinə görə çar Nəmrud onu diri-diri oda atmış, lakin Allah İbrahimi qorumuş və o, oddan sağ çıxmışdır.
Çar Nəmrud haqqında Əhdi Ətiqdə (Yaradılış, 10:8-12) də rəvayətlər vardır.
[http://www.yeniheyat.com/index.php/en/peygmbrlrin-kitablar/mikeya Mikeya peyğəmbərin] kitabında (5: 6) isə Assur Nəmrud ölkəsi adlanır. Lakin yəhudi dini ədəbiyyatında o bütpərəst kimi təqdim edilir. O Babil qülləsinin inşasını təşkil etmiş və İbrahim peyğəmbəri, Allaha ibadət etdiyinə görə, oda atmış, lakin o oradan diri çıxmışdır<ref>[http://toldot.ru/rus/articles/art/2252 P. Моше Вейсман. Мидраш рассказывает. Недельная глава Ноах (часть 2).]</ref>. Yəni bu yəhudi mətnlərin məzmunu Quranla üst-üstə düşür.
== Mənbələr ==
| |||