Dendrologiya İnstitutu (Azərbaycan): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''DENDROLOGİYA İNSTİTUTU''' [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası]]nın strukturuna daxil olan elmi təşkilat. Direktor: AMEA-nın müxbür üzvü [[Tofiq Məmmədov Sadiq oğlu]]
==Tarixi haqqında məlumat==
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dendrologiya İnstitutunun yerləşdiyi ərazi 1895-1920-ci illərdə böyük xeyriyyəçi və neft milyonçusu olan Murtuza Muxtarovun şəxsi bağı olmuşdur.
1925-cı ildə bağ dövlət mülkiyyətinə keçmiş sonradan müxtəlif təşkilatların tərkibində olmuşdur.
1924-1926-cı illərdə Ümumittifaq Tədbiqi Botanika İnstitutunun Təcrübə Bazası
1926-1936 -cı illərdə Ümumittifaq Bitkiçilik İnstitutu
1936-1945 — ci illərdə Subtropik bitkillərin təcrübə stansiyası
1945-1964 -cü illərdə E.T. Bağçılıq, Üzümçülük və Subtropik bitkilər İnstitutunun Təcrübə Bazası
1964-1966- cı illərdə isə Səhiyyə Nazirliyinin nəzdində fəaliyyət göstərmişdir.
1966-1996-cı ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nəbatat İnstitutunun elmi strukturuna daxil olmuşdur
1996-cı ildən isə AMEA-nın Rəyasət Heyyətinin və Biologiya Elmlər bölməsinin qərarı ilə Mərdəkan Dendrarisi Biologiya Elmləri bölməsinə tabe edilmiş, ona hüquqi status verilmişdir.
2014-cü ildən AMEA-nın Rəyasət Heyyətinin qərarı ilə Dendrologiya İnstitutu adına laiq görülüb.
Hazırda Dendrologiya İnstitutu Dünya Botanika bağlarının üzvüdür. 100-dən çox botanika bağları ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq edir.
==Rəhbərliyi==
Məmmədov Tofiq Sadıq oğlu 10 fevral 1957-ci il tarixində Naxçıvan MR Ordubad rayonu DıDSC_0849rnıs kəndində anadan olmuşdur. 1964-1974-cü illərdə Ordubad rayonu Dırnıs kənd orta məktəbində təhsil almışdır. 1974-1976-cı illərdə hərbi xidmətdə olmuş, 1982-ci ildə ali təhsilini başa çatdırmışdır. T.S. Məmmədov 1986-cı ildə AMEA-nın Botanika İnstitutunda direktor müavini, 1996- cı ildən isə AMEA-nın Mərdəkan dendrarisində direktor vəzifəsində çalışır. “Landşaft memarlığı” laboratoriyasının rəhbəridir. 2000-ci ildə namizədlik, 2004-cü ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 2007-ci ildən AMEA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. Onun elmi yaradıcılığı və qarşılıqlı əməkdaşlığı nəticəsində Mərdəkan dendrarisi 2005-ci ildə Dünya Botanika Bağlarının, 2009-cu ildə Amerika Botanika Cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir. T.S.Məmmədov 24 kitabın (“Otaq bitkiləri ensiklopediyası”, “Ekoloji amillərə görə Abşeronda yaşılaşdırma”, “Abşeronun ağac və kol bitkiləri”, “Azərbaycan dendroflorası”-nın I cildi, “Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri” və s.), yerli və xarici mətbuatda dərc edilən 135-ə qədər elmi məqalənin və 6 patentin müəllifidir. 5 məqaləsi “İmpact factor” jurnalında dərc edilmişdir. O cümlədən, “Ekologiya”, “Gülçülük ensiklopediyası”, “Bitkilərin anatomiyası və morfologiyası üzrə izahlı terminlər”, “Ekoloji oyunlar”, “Bitki ekologiyası”, “Qazon və bəzək memarlığı” kitabları Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin qrifi əsasında təsdiq edilmiş və ali məktəb tələbələri tərəfindən dərs vəsaiti kimi istifadə edilir. О, öz elmi araşdırmaları ilə təkcə Respublikada deyil, həmçinin bir çox xarici ölkələrdə də tanınır. 40-a yaxın nüfuslu Beynəlxalq Qurultay və konfranslarda – Avstriya (Vena, XVII Beynəlxalq Qurultay), Avstraliya (Melburn XVIII Beynəlxalq Qurultay), Yaponiya (Botanika Universiteti), İngiltərə (Oksford Universiteti), Amerika (Koliforniya Dövlət Universiteti), Fransa, İtaliya, Kipr, Çin, Türkiyə, İran, Russiya, Ukrayna və s. iştirak etmişdir. T.S.Məmmədov Bolqarıstanın “Poleobotanika” jurnalının, MDB ölkələri üzrə Botanika Bağlarının Ekspert Şurasının, Türkiyə Kahramanmaraş Sütçü İman Universiteti Doğa Bölümləri dərgisinin ekspert kommisiyasının, Qafqaz üzrə Botanika Bağları Ekspert Şurasının, “Hortus Botanicus” jurnalının redaksiya heyyətinin üzvüdür. AMEA Mərədəkan Dendrarisi Elmi Şurasının sədridir. Onun təşəbbüsü və fəaliyyəti nəticəsində 2006, 2010 və 2013-cü illərdə Mərdəkan dendrarisində Beynəlxalq Botanika konfransları keçirilmişdir. T.S.Məmmədov Bakı Dövlət Universitetinin “Botanika” və Odlar Yurdu Universitetinin “Tibbi biologiya” kafedrasının professorudur. Həmin Universitetlərdə “Bəzək gülçülüyü” və “Bitki ekologiyası” proqramları T.S.Məmmədov tərəfindən tədris edilir. 2004-cü ildən ona Odlar Yurdu Universiteti tərəfindən “professor” elmi adı verilmişdir. Dendraridə rəhbərlik etdiyi dövrdə abadlaşdırılma işləri aparılmış, yeni laboratoriyalar və yüksək səviyyəli konfrans zalı yaradılmışdır. 2011-ci ilin axırlarında 2 yeni müasir laboratoriya fəaliyyətə başlamışdır. Son illərdə T.S. Məmmədovun təşəbbüsü ilə Dendrarinin kolleksiya sahələrində «Dendrari», «Mədəni bitkilər», «Dekorativ bitkilər», «Fond oranjereyası» ekspozisiyaları yaradılmışdır. T.S. Məmmədov Azərbaycanın bir çox rayonlarının, o cümlədən, Bakı şəhəri və onun ətraf qəsəbələrinin yaşıllaşdırılması və landşaft arxitekturasının qorunub saxlanılması üçün çox qiymətli tövsiyələr vermişdir. 2005-ci ilin ekologiya sahəsində “İlin adamı” adına, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin fəxri fərmanına, eləcə də, Qafqaz İctimai Birliyinin “Heydər Əliyev”, Araz Maarifçilik cəmiyyətinin “Y.H.Məmmədəliyev”, “H.Zərdabi”, “Z.Tağıyev”, “Ş.İ.Xətai” və s. mükafatlarına layiq görülmüşdür. 2 dəfə AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir. Onun rəhbərliyi ilə bir çox gənc alimlər hazırlanır. T.S. Məmmədov fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilən 50-ə qədər dissertasiya işinin opponenti olmuşdur. 2014-cü ildən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət qulluğu Məsələləri üzrə Komissiyanın Dövlət qulluğuna (Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən) kadrların seçilməsi şöbəsinin ekspertidir. AMEA-nın müxbir üzvü T.S. Məmmədov 2013-cü ilin may ayında AMEA Biologiya və Tibb Elmləri Bölməsinin sədr müavini vəzifəsinə seçilmişdir. Ailəlidir, 2 övladı var.
==Struktutu==
Təbii və mədəni şəraitdə becərilən bitkilərin assortimentinin genişlənməsi və onların genofondunun təbii şəraitdə və introduksiyada saxlanılması üçün biomüxtəlifliyinin populyasiya, introduksiya və seleksiya üzrə öyrənilməsi.
Azərbaycanda ağac bitkilərinin növdaxili dəyişkənliyinin və populyasiya strukturunun tədqiqatı, regionda növlərin populyasiya əsasında genofondunun saxlanılması və seleksiya işlərinin tərtibatı yolları.
Ağac və kolların yeni dekorativ sortların forma müxtəlifliyinin qiymətləndirilməsi.
Meşə bitkiləri, təbiət abidələri, bağ-park obyektləri, introdusent növlərin dendroloji və taksasiyalı öyrənilməsi; perspektivli meşə və dendroloji təbiət abidələrinin seçilməsi.
Əlverişsiz iqlim amillərinin təsiri və zərərverici həşəratların kütləvi çoxalması ilə əlaqədar olaraq dendroxronoloji tədqiqatlar; əsas meşə əmələ gətirən cinslərin yaşlı nüsxələrinin seçimi.
Meşə, şəhər və meşə-park landşaflarının tərtibatı üçün ağac və kol cinsləri assortimentinin seçimi.
Tədqiqat işləri 8 laboratoriyada aparılacaqdır. Buraya əsasən ağac biologiyasının bir çox aspektləri, fundamental tədqiqatlar, o cümlədən məlum olmayan proses və münasibətlərin analizi, təsviri daxildir.
'''I. Dendrologiya şöbəsi'''
Bitkilərin İntroduksiyası laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti– Respublikada iqlim şəraiti üçün ağac və kol növlərinin uyğunlaşdırılması. — Azərbaycanın çöl zonasında ağac bitkilərinin introduksiya təcrübəsinin təhlili;
ex situ ağac bitkilərinin nadir və məhv olmuş növlərinin saxlanılması;
Bəzək memarlığı laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti–meşə əkinləri, şəhər və meşə-park landşaftları üçün ağac-kol cinsləri assortimentinin formalaşması, regionda ağac bitkilərinin introduksiyasının prioritet istiqamətlərinin müəyyən edilməsi və müasir introduksiya və kolleksiyanın tərtibatı;
Herbari və toxumçuluq laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti– herbarilərin toplanmasi;
toxumların uzunmüddətli saxlanılması və kriokonservləşdirilməsi.
çiçəkləmə və meyvə vermənin hormonal stimulyasiyası, yüksək keyfiyyətli toxumların istehsalı.
Bitki ekologiyası laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti – biotik və abiotik amillərin ağacların böyüməsinə, inkşafına və sağlamlığına təsiri; sənaye çirkləndiricilərinin ağaclara təsir mexanizmi;
ağacın genetik və ekoloji aspektlərinin öyrənilməsi;
ağac sağlamlığının dendroxronoloji qiymətləndirilməsi;
- ekzotların təbiiləşməsində yerli bitki qruplaşmalarının transformasiyası ilə bağlı olan ağac bitkilərinin introduksiyasının gələcəkdə ekoloji nəticələrinin qiymətləndirilməsi;
Dendroxronologiya laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti– təbii və mədəni florada cinslərin taksonomiyası; məhv olmaq təhlükəsində olan və nadir növlərin populyasiyalarında baş verən proseslər; mübahisəli taksonların taksonomik ranqının biometrik analizi; taksonların təbii diapazonlarında coğrafi variasiyaları; ayrıca regionların dendroflorasının xronoloji təsviri.
Bitki mühafizəsi laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti– Mühit amillərinin təsiri və zərərverici həşəratların kütləvi çoxalması ilə əlaqədar olaraq arboxronoloji tədqiqatlar; ağacın ciddi xəstəliklərinə səbəb olan orqanizmlərin patogenliyinin təyini.
Dendrari təcrübə sahəsi
Dünya və Azərbaycan florasında təbii və mədəni şəraitdə becərilən ağac kol bitkilərinin Abşeron şəraitində adaptasiyası, təsərüfat əhəmiyyətli və sənayenin müxtəlif sahələrində istifadəsi, ekoturizmin inkişafı.
'''II. Sənaye əhəmiyyətli bitkilər şöbəsi'''
Efir yağlı bitkilər laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti: Azərbaycan florasında təbii və mədəni şəraitdə becərilən ağac kol bitkilərindən təsərüfat əhəmiyyətli bitkilərin seçilməsi, qruplaşdırılması, ariallarının, bioloji məhsuldarlığını təyini və sənayenin müxtəlif sahələrində istifadəsi üçün təkliflərin hazırlanması və istehsalata tətbiqi.
Fitokimya və tibbi botanika laboratoriyası
Laboratoriyanın əsas elmi fəaliyyəti bioloji ehtiyatların artırılması və fitoterapiyanın inkşafına istiqamətlənmişdir.
- Ekoloji pressinq şəraitində əhalinin sağlamlığının qorunması üçün Azərbaycanın bitki ehtiyatlarının mobilizasiyası:
- Dərman bitkilərinin introduksiyası;
- Azərbaycan florasından yeni növlərin, bioloji aktiv maddələrin qiymətli introdusentlərin seçimi dərman bitkilərinin xammal bazasının zənginləşmə perspektivlərinin öyrənilməsi;
- Dərman bitkilərinin morfoloji və biokimyəvi əlamətlərinin növ dəyişkənliyinin tədqiqatı; fitokimyəvi skrininqi, onların kompleks və səmərəli istifadə imkanlarının öyrənilməsi;
- Xüsusi mənşəli yeni vitamin və müalicəvi-profilaktik məhsulların alınması və istifadəsi.
'''III. Xarici və ictimai əlaqələr, inovasiya, patent şöbəsi.'''
'''IV. Reabilitasiya qrupu'''
| |||