Samanilər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 3:
Samanilər dövləti - (875–999) Mərkəzi Asiyada mövcud olmuş dövlət.
=== Samanilər. Dövlətin yaranması ===
Mərkəzi Asiyada ərəb xilafətinin hakimiyyətinə qarşı xalqların azadlıq mübarizəsi onu zəiflədirdi. Xilafətin ayrı-ayrı yerlərində müstəqil feodal dövlətlər yaranırdı. Bu dövlətlərdən biri də IX ərin sonlarına yaxın Mərkəzi Asiyada yaranmış Samanilər dövləti idi. Paytaxtı Buxara şəhəri olan Samanilər dövlətinin əsasını iri feodal sülaləsi olan Samanilər qoymuşdur. Bu sülalənin banisi iri torpaq sahibi olan Saman Xudat idi. O, İslam dinini qəbul etmişdi. 806-810 -cu illərdə baş vermiş Rəfi ibn Leysin üsyanının yatırılmasında göstərdiyi köməyə görə, Samanın övladları və nəvələri 819-cu ildə Mavəraənnəhrin ən mühüm vilayətlərini idarə etmək hüququ almışdılar. İlk vaxtlarda Samanilər Xorasan valiləri Tahirilərin vassalları idilər. 873-cü ildə Tahiriləein süqutundan sonra müstəqilləşən Samanilər Mavəraənnəhr və Xorasanda hakimiyyəti ələ alaraq, 875-ci ildə Samanilər dövlətini yaratdılar. Samanilər dövlətinin çiçəklənmə dövrü X əsrin birinci yarısına təsadüf edir. Bu zaman dövlətin ərazisi Mavəraənnəhr, Xorasan, Şimal-Şərqi İranı əhatə edirdi. Xarəzm, Sistan, Qorqan, Rəşt, Qəznə, Təbəristan (indiki Mazandaran) və s. yerlər də Samanilərin idarəsi altında idi.
Samanilər dövləti qisa tarixi dövr ərzində mövcud olsa da, bu dövlət Orta Asiyada əkinçiliyin və ticarətin inkişafi ilə səciyyələnir. Orta Asiyanin boyuk dahiləri, etnik mənsubiyyətcə turk olan Əl Fərabi və İbn Sina Samanilərin hakimiyyəti vaxtinda yetişmişdilər. Samanilər İslam dininin Orta Asiyada möhkəmlənməsində də böyuk rol
▲Samanilər dövləti qisa tarixi dövr ərzində mövcud olsa da, bu dövlət Orta Asiyada əkinçiliyin və ticarətin inkişafi ilə səciyyələnir. Orta Asiyanin boyuk dahiləri, etnik mənsubiyyətcə turk olan Əl Fərabi və İbn Sina Samanilərin hakimiyyəti vaxtinda yetişmişdilər. Samanilər İslam dininin Orta Asiyada möhkəmlənməsində də böyuk rol oynadilar. Samani hakimləri çoxlu məscid,mədrəsə və mavzoleylər tikdirmişdilər. 922-ci ildə Samanilər üzərinə hücum edən Qaraxanilər tezliklə Buxaranı tuturlar. 966-cı ildə bağlanan müqaviləyə görə Zərəfşan çayından şimalda yeləşən ərazilər Qaraxanilərin tabeliyinə keçir. 999-cu ildə Qaraxani və Qəznəvi birləşmiş qüvvələri Samanilər dövlətinin varlığına son qoydular.
{{tarix-qaralama}}
|