22:45, 14 oktyabr 2014 tarixindəki versiya redaktə Dexbot (müzakirə \| töhfələr) 7.831 redaktə k Removing Link GA template (handled by wikidata) ← Əvvəlki redaktə		14:40, 1 dekabr 2014 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Amy Mica (müzakirə \| töhfələr) 597 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 1: [[Şəkil:Amerikanska folk, Nordisk familjebok.jpg\|330px\|thumb\|]] '''Hindilər''' - ~~Amerikanın~~[[Amerika]]nın yerli əhalisinin<ref>ASE, cild X, Hindilər</ref>, Amerika qitəsinin, Cənubi və [[Şimali ~~Amerikanın~~Amerika]]nın ~~ancaq~~yalnız bəzi rayonlarında qalan ən qədim yerli əhalisini təşkil edən tayfa və xalqların ümumi adı. <ref>Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. Dörd cilddə. II cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2006. “Hindi”, səh. 390</ref> Adları [[Xristofor Kolumb]] və başqalarının (15 əsr) [[Amerika (qitə)\|Amerikanı]] səhvən [[Hindistan]] güman etmələri ilə əlaqədar yaranmışdır. Dil baxımdan bir-biriylə qohum olmayan iki ayrı əsas qrupa bölünürlər: [[Sibir]] mənşəli olan na-dene dilləri və na-dene istisna olmaqla özündə bütün hindi dillərini ehtiva edən amerind dilləri. [[Alyaska]] yerliləri adı Alyaskada yaşayan Eskimos-Aleut xalqlarını və hindiləri topluca xarakterizə etmək üçün istifadə edilir. [[ABŞ]]-ın digər əyalətlərində "Native Americans", "American Indians" ya da qısaca olaraq "Indians" adlandırılırlar. [[Kanada]] yerliləri (Aboriginal peoples) adı Kanadada yaşayan [[eskimos]]-aleut xalqlarını (Inuit), hindiləri (First Nations) və metisləri ümumilikdə xarakterizə etmək üçün istifadə edilir. Olmeklər və mayyalılar kimi Mezoamerikan hindiləri kəşfdən əvvəl qarğıdalı əkinçiliyi ilə, keçuvalar və aymaralar kimi [[Cənubi Amerika]] hindiləri isə kartof əkinçiliyi məşğul olmuşdurlar. == Adlandırma == Hindilərin necə adlandırılması hələ də müzakirə mövzusudur. İngiliscədəki "Red skin" (qırmızı dərili) ispanca "Piel roja" birləşməsinin tərcüməsidir və bu ispanca ad Xristofor Kolumbun [[1492]]-ci ildə Hindistan hesab etdiyi yerə ilk çatdığı nöqtə olan Karib adalarının yerli xalqlarından biri olan taynoların bədənlərini "Biksa Orelyana" bitkisinin toxumu ilə rəngləməsindən qaynaqlanır. Bundan əlavə ingiliscədə "Red Indians" («Qırmızı Hindilər») adı da istifadə edilir, lakin elə də çox yayılmamışdır və "Red skin" hal-hazırda yalnız arqo olaraq qəbul edilir. Amerika yerliləri ya da qısaca olaraq yerlilər: Amerika Birləşmiş Ştatlarında "Native Americans" («Yerli amerikalılar»), "American Indians" («Amerika hindiləri») ya da qısaca olaraq "Indians" («Hindilər») adlanır və yalnız hindilərə aid edilir. Hindi sözünün istifadə edilməsi səyyah Xristofor Kolombun Amerikanın şərq sahilinə çatdığında buranı Hindistan hesab etməsindən qaynaqlanır. ABŞ əhalinin siyahıyaalınması dairəsi (United States Census Bureau) ölkədəki yerliləri "American Indian" (Amerika hindisi) və "Alaska Native" (Alyaska yerliləri) adı altında qeyd edir. Kanadada "aboriginal peoples" («yerli xalqlar») adlanırlar, bu ad həm eskimos-aleut xalqlarına (Inuit) həm də hindilərə (First Nations) aid edilir. [[Qayana]]da "Amerindian" (Amerika hindisi) adı hindi mənasında istifadə edilir və bu adlandırma digər ölkələrdə məşhur deyil. Region ispancasında gündəlik danışıq dilində "Indios" («Hindilər») istifadə edilir, yazı dilində isə "Amerindio" («Amerika hindlisi») ya da "pueblos indígenas" («yerli xalqlar») adı istifadə edilir. [[Argentina]]da isə daha çox "aborigen" («yerli») adlanırlar. Amerikanın kəşfinə qədər onlardan yalnız üç xalq ibtidai icma quruluşundan çıxmış və dövlət qurmuşdu: [[mayya]], [[astek]] və [[ink\|inklər]]. == Şimali Amerika hindiləri == Dövlət strukturları olmadığına alimlər Şimali Amerika yerlilərini əsas [[mədəniyyət]] qrupları olaraq ya da dilinə görə təsnif edirlər. * 1. Eskimos (Arktik) mədəniyyət bölgəsi (eskimo-aleut dilləri) * 2. Subarktik hindiləri mədəniyyət bölgəsi (na-dene dilləri, alqonkin-yurok dilləri) * 3. Şimal-şərq hindiləri mədəniyyət bölgəsi (alqonkin-yurok dilləri, irokua dilləri) * 4. [[Sakit okean]] şimal-qərbi hindiləri mədəniyyət bölgəsi (hayda və çimşiyan dilləri, vakaş dilləri) * 5. [[Yayla]] hindiləri mədəniyyət bölgəsi (saliş dilləri) * 6. Böyük hövzə hindiləri mədəniyyət bölgəsi * 7. [[Ova]] hindiləri mədəniyyət bölgəsi (siyu dilləri) * 8. [[Kaliforniya]] hindiləri mədəniyyət bölgəsi * 9. Cənub-Şərqi hindiləri mədəniyyət bölgəsi * 10. Cənub-qərb hindiləri mədəniyyət bölgəsi == Ölkələrə görə == * Kanada hindiləri * ABŞ hindiləri: Alyaska hindiləri, [[Texas]] hindiləri * [[Meksika]] hindiləri (qismən, yalnız şimaldakılar) == Mərkəzi Amerika hindiləri == * [[Qvatemala]] hindiləri * [[Beliz]] hindiləri * [[Salvador]] hindiləri * [[Honduras]] hindiləri * [[Nikaraqua]] hindiləri * [[Kosta Rika]] hindiləri * [[Panama]] hindiləri == Cənubi Amerika hindiləri == * [[Kolumbiya]] hindiləri * [[Ekvador]] hindiləri * [[Venesuela]] hindiləri * Qayana hindiləri * [[Surinam]] hindiləri * [[Fransız]] [[Qvineya]] hindiləri * [[Braziliya]] hindiləri * [[Peru]] hindiləri * [[Çili]] hindiləri * [[Boliviya]] hindiləri * Argentina hindiləri * [[Paraqvay]] hindiləri * [[Uruqvay]] hindiləri == Amerikanın Kolonizasiyası == {{Əsas\|Konkistador}} Sətir 12 ⟶ 59: <references/> ~~{{etnos-qaralama}}~~ {{Hindular}}

Hindilər: Redaktələr arasındakı fərq