Alptəkin: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Legobot (müzakirə | töhfələr)
k Bot: Migrating 16 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q555219 (translate me)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
'''Alp Təkin''' (962-963) - Qəznəlilər dövlətinin qurucusu.
| azərbaycan dilində adı = Alp Təkin
[[İmage:Alp_Tekin.JPG|thumb|widthpx|Alp Təkin(Söyüt müzeyi) ]]
| adın orijinalı = الپتگین‎
| portret =
| izah =
| portretin ölçüsü =
| titul = [[Qəznə]] hakimi
| ləqəbi =
| bayraq =
| dövr əvvəl = 962
| dövr son = 963
| hakimiyyət müddəti =
| sələfi = [[Lavik sülaləsi]]
| xələfi = [[Əbu İshaq İbrahim]]
| tacqoyma =
| hakimiyyətdən əl çəkmə =
| varisi =
| hakimiyyət şəriki1 =
| hakimiyyət şəriki1dövr əvvəl =
| hakimiyyət şəriki1dövr son =
| regent1 =
| regent1dövr əvvəl =
| regent1dövr son =
| baş nazir =
| vitse-prezident =
| prezident =
| monarx =
| şərh =
|milliyəti =
|dini =
|doğum tarixi = {{doğum tarixi|||}}
|doğum yeri = [[Bəlx]]
|ölüm tarixi = {{vəfat tarixi|963|}}
|ölüm yeri =
|ölüm səbəbi =
|dəfn yeri =
|sülalə =
|əvvəlki adı =
|atası =
|anası =
|həyat yoldaşı =
|uşaqları = [[Əbu İshaq İbrahim]]
|sayt =
|}}
'''Alp Təkin''' (962-963) - Qəznəlilər[[Qəznə]]nin dövlətininilk qurucusutürk hakimi.
 
== Həyatı ==
[[Bəlx]]də anadan olmuşdu. Həyatının ilk illəri Xorasan valisinin ordusunda muzdlu döyüşçü olmaqla keçmişdir. 961-ci ildə Samani əmiri [[I Əbdülmalik]]in ölümündən sonra taxtda hərc-mərclik yaranmışdı. Alp Təkin bu mübarizədə Faiq adlı bir şahzadəni dəstəkləsə də taxta [[I Mənsur]]un çıxması ilə mövqeyi zədələnmiş, Xorasandan Qəznəyə keçmiş, yerli sülalə olan [[Lavik sülaləsi]]ni devirərək oranın hakimi olmağa davam etmişdir. O hələ də Samani vassalı idi.
 
==Ailəsi==
 
Oğlu: [[Əbu İshaq İbrahim]] - onu əvəz etdi.
Qəznəvi dövlətinin qurucuları Alp Təkin və məxsusən [[Səbük Təkin]] adlarında prəns və şahzadə mənasına gələn "təkin" unvanı vardır. Bu unvanın hökümdarın oğlu və qardaşlarına verilən bir unvan olduğu və bu da onların seçgin və yuxarı siniflərə aid insanlar olduqlarını göstərməkdədir. Zatən Beyhəqi Alp Təkinin babasının Quzganan hakimi olduğuna işarət etməkdə və bu da Alp Təkinin bir şahzadə və ya əmirzadə olduğunu göstərməkdədir. Samanoğullarının Qaraxanlılarla çox savaşdıqları və bir neçə dəfə onları məğlub etdikləri bilinməkdədir. Sübək Təkin`in də bu savaşlarda əsir düşmüş bir Qaraxanlı şahzadəsi vəya əmirzadəsi olduğu təxmin edilməkdədir. Zatən məharətləri və becərikli olması da buna bir subut sayılır. Corfadeqani yarım cümlədə onun Türk soylu bir qulam olduğunu yazdıqdan sonra ən az yarım səhifədə onun məharətləri və xislətlərindən yazmaqdadır: "Əmir Naserəddin Səbuktəgin ğolami bud Torki nejad, Məxsus be feyze elahi, arasteh beh ayine səltənət və padeşahi. Ruz kuşeş çun şire hameh ənf, gah bəxşeş çun əbr kərəm və lotf, hengame daad çun bade cəhəndeh bər qəvi və zəif, və çun aftabe tabəndeh bər vəzii və şərif, be hemmət çun dərya keh dər dəheş əz kaheş nəyəndişəd, dər təhəvvor çun seyl keh əz şib-o fəraz nəpərhizəd, rəye u dər zolməte həvades çun setareh rəhnoma, və tiğe u dər məfasele əda (doşmənan) çun qəza gerehgoşa, asare nəcabət və şəhamət dər şəmayele u roşən-o peyda, və dəlayele yomn və səadət dər sukun və hərəkəte u hoveyda".
 
Qızı: Adı bilinməyən bir qızı olmuş, [[Səbuk Təkin]] ilə evlənmişdir.
Burada diqqəti iki nöqtə çəkməkdədir. "Tanrı`nın inayətinə haiz və hökümdarlıq və padışahlıq ayinini bilməsi`. Burada böyük ehtimal ki [[Türklər]]in qut inancı nəzərdə tutulmaqdadır. Qut, allahın hökümdara verdiyi siyasi hakimiyət gücüdür və o olmadan hökümdar taxtda qalabilməz. Bu güc hökümdar ailəsində təcəlli edər və məmuli, normal insanlarda görülməz. Zatən Alp Təkin`in ölümündən qıssa zaman sonra Sübək Təkin`in taxta çıxabilməsi, onun qabaqcadan şahzadə olması və bu gücün də onda təzahür etməsiylə açıqlana bilər. Bu da onun hökümdar ailəsinə mənsub olduğunu və seçgin sinifdən gəldiyini göstərməkdədir. Bunu başqa faktlar da dəstəkləməkdədir. Alp Təkin`in xidmətinə girdikdən qıssa bir zaman sonra onun qabiliyətləri gün ışığına çıxmış və böyük rütbələrə yüksəlməyə başlayaraq Qəznə şəhri valisi olmuşdur. Alp Təkin də Samani hökümdarı Əbdülməlik`in sarayında "haciblər hacibi" məqamına haiz idi. və çox güclü olmasından və hər işdə sözü geçməsindən ötürü saraydan uzaqlaşdırılmış və [[Xorasan]] valiliyinə təyin olmuşdur. Sonra o məqamdan da alınaraq öldürülməsinə çalışılmış və O da Qəznəyə gedərək orda yarı müstəqil bir dövlətin əsaslarını qoymuşdur.
== Mənbə ==
 
*Encyclopædia Iranica, "Ghaznavids", C. Edmund Bosworth.
13 sentyabr 963-cü ildə ölən Alp Təkinnin yerinə<ref>M. Nazım (1931). ''The Life and Times of Sultan Mahmud of Ghazna'', Cambridge, s.26</ref> önce oğlu [[Ebu İshak İbrahim]], daha sonra da Alp Təkin kimi qulam olan [[Bilge Təkin]] və [[Səbük Təkin]] keçdi. <ref>Melek Tekin (1991). ''Türk Tarihi Ansiklopedisi'', Milliyet yayınları, 1991, s.173</ref>
 
== İstinadlar ==
<references/>
 
== Həmçinin bax ==
 
* [[Qəznəvilər sülaləsi]]
 
== Xarici keçidlər ==
 
* [http://www.iranchamber.com/history/ghaznavids/ghaznavids.php History of Iran: Ghaznavid Dynasty]
 
[[Kateqoriya:Sərkərdələr]]