I Ərdəşir: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = I Ərdəşir
| adın orijinalı = [[Şəkil:ArdashirPahlaviName.png]]
| portret = ArdashirIGoldCoinHistoryofIran.jpg
| portretin ölçüsü =
| izah =
| titul = [[Sasanilər]]in '''I''' şahı
| bayraq =
| tacqoyma = [[226]]
| dövr əvvəl = [[28 aprel]], [[224]]
| dövr son = [[242]]
| sələfi =
| xələfi = I Şapur
| doğum tarixi = {{doğum tarixi|180|}}
| doğum yeri = [[Tiruda]], [[İstəhr]], [[İran]]
| ölüm tarixi = {{vəfat tarixi|262||}}
| ölüm yeri =
| sülaləsi =
| atası = [[Babək Sasani]]
| anası = Mirod
| həyat yoldaşı =
| uşaqları =
| imzası =
| dini = [[Zərdüştilik]]
}}
'''I Ərdəşir Babəkan''' ({{lang-fa|اردشیر}}, {{lang-la|Artaxerxes}} — [[Sasanilər sülaləsi]]nin ilk nümayəndəsi, şahənşah.
==İlk illəri==
[[Təbəri]]nin məlumatına görə Ərdəşir [[180]]-ci ildə İstəhrin Tiruda kəndində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarında atası Fars knyazı Gozihrdən icazə alaraq onu [[Darab]] qalasına göndərmiş, qalanın [[arqbad]]ı Tiridən sonra Ərdəşir qalanın hakimliyinə gəlmişdir. Get-gedə Ərdəşirin gücü artmış, atası Babək və qardaşı Şapurla birlikdə Gozihri devirmişdilər. Şapurun qəfil ölümündən sonra 222-ci ildə bütün Fars regionuna, [[Xuzistan]] və [[Kirman]]a hakimlik etməyə başlamışdı.
==Hakimiyyəti==
[[28 aprel]], [[224]]-cü ildə Parfiya hökmdarı [[V Artaban]]ın ordularını [[Bəndər Abbas]] yaxınlığında məğlub edən Ərdəşir özünü şahənşah elan etmişdi. 226-cı ildə [[Ktesifon]]da rəsmən tacqoyma mərasimi keçirilmişdi.<ref>MacKenzie, David Niel (1998). "Ērān, Ērānšahr". Encyclopedia Iranica 8. Costa Mesa: Mazda.</ref> Ərdəşir [[Sistan]], [[Qorqan]], [[Mərv]], [[Xarəzm]], [[Bəlx]], [[Bəhreyn]] və [[Mosul]]u ələ keçirmiş, [[Kuşan]]ı və [[Məkran]]ı asılı hala salmışdı.
==Daxili siyasət==
Ərdəşir ölkəni mərkəzləşdirdi və mərzbanlıqlara böldü. [[Zərdüştilik]] dövlət dini oldu. Xristianlara tolerant yanaşılmağa başlandı.
==Xarici
Ərdəşir hakimiyyətə gələndən sonra əsasən [[Roma]] ilə problemlər yaşamağa başladı. [[Ermənistan Arşakiləri]]nin Sasanilərə qarşı müqaviməti Ərdəşiri Romaya hücum etmək qərarına gətirdi. 230-cu ildə [[Nusaybin]]i mühasirəyə alan Ərdəşirin orduları [[Kappadokiya]]ya qədər gedib çıxmışdı. 232-233cü illərdə [[Septimi Sever]]lə olan bir sıra döyüşlərdən sonra 237-ci ildə nəhayət ki, [[Mesopotamiya]]nın şimalını ələ keçirə bildi. 240-cı ildə oğlu Şapuru şərik kimi taxta çıxardı. 242-ci ildə vəfat etdi.
[[Image:Ghal%27eh_Dokhtar2.jpg|left|thumb|800px|I Ərdəşir tərəfindən 209-cu ildə tikdirilmiş Qız qalası]][[Image:Ardeshir_Babakan_and_Ahuramazda_Photo_From_Sahand_Ace.jpg|thumb|260px|Ərdəşirin tacqoyması, Nəqşi Rüstəm]]
{{Sasani hökmdarları}}
| |||