Nyu-York: Redaktələr arasındakı fərq

|mövzu = Nyu- York şəhəri

|digər mövzu = Nyu- York ştatı

|digər mövzu səhifəsi = Nyu- York (ştat)

|Şəhərin adı = Nyu- York şəhəri<br />{{lang-en|New York City}}

|label = Nyu- York

|name = Nyu- York

[[Şəkil:Central_Park_New_York_City_New_York_23_cropped.jpg|thumb|right|300px|Nyu- Yorkun mərkəzi parkı]]

'''Nyu- York''' şəhəri ({{lang-en|The New York City}}) — [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]nın əhali sayına görə ən böyük şəhəridir. Eyni adlı [[Nyu- York (ştat)|Nyu- York ştatında]] yerləşir və dünyanın ən əhəmiyyətli maliyyə və ticarət mərkəzlərindən biridir. Şəhər media, siyasət, təhsil, əyləncə və modadakı qlobal roluna görə dünya şəhəri olaraq qəbul edilməkdədir. [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı]]na ev sahibliyi etdiyindən xarici əlaqələr üçün də çox əhəmiyyətli bir mərkəzdir.

Nyu- York şəhəri beş hissəyə bölünür: [[Manhetten]], [[Bruklin]], Kuins, Bronks və Staten-Aylend. 830 km²-lik bir sahədə yaşayan 8,336,697 (2012) əhalisi ilə Nyu- York, Amerikada ən böyük əhali sıxlığı olan şəhərdir. Şəhər ətrafı ilə birlikdə Nyu- York metropolunun əhalisi 21 milyon nəfərə çatır.

Nyu- York immiqrantlar şəhəridir. Şəhərdə təxminən 170 dildə danışılır və hər üç adamdan biri ABŞ-dan kənarda doğulanlardır. İngiliscə müxtəlif aksentlərlə danışılır. İngilis dili ilə yanaşı [[İspan dili|ispanca]] da geniş yayılmışdır. Kiçik İtaliya (''Little Italy'') məhəlləsində [[İtalyan dili|italyan]], Çin məhəlləsində isə [[çin dili]]ndə danışılır.

Nyu- York bir çox Amerika mədəni hərəkatının də doğum yeridir. Ədəbiyyat və vizual sənətlərdə Harlem İntibahı, şəkildə mücərrəd ekspressionizm (Nyu- York məktəbi), [[musiqi]]də hip-hop, pank, salsa və Tin Pan Alley bu hərəkatlardan bəziləridir. 24 saat açıq olan metrosu və sıx nəqliyyatı ilə "Heç Vaxt Yatmayan Şəhər" adını almışdır.

[[Azadlıq heykəli]], Empayr Steyt Binası, Sentral Park və Tayms Meydanı, Müasir İncəsənət Muzeyi, Quggenhaym Muzeyi və Müasir Tarix Muzeyi şəhərin maraqlı məkanlarıdır. Göydələnləri, prospektləri, restoranları, alış-veriş mərkəzləri və insanları ilə Nyu- York turistləri cəlb etməkdədir.

[[Şəkil:Manhattan_panorama_under_clouds.jpg|thumb|200px|Nyu- York şəhərindən bir görünüş]]

Nyu- York şəhəri [[1613]]-cü ildə hollandlar tərəfindən Nyu- Amsterdam adı ilə qurulmuşdur. Şəhər [[1664]]-cü ildə Birləşmiş Krallığın nəzarətinə keçdikdən sonra Nyu- York adlandırıldı. [[1778]]-ci ildə şəhər iki il müddətinə yeni qurulan [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]nın paytaxtı oldu. Paytaxt [[Vaşinqton]]a daşındıqdan sonra da şəhərin əhəmiyyəti böyüməyə davam etdi.

Maliyyə dünyasının ürəyinin atdığı Uoll Strit (''Wall Street'') prospekti, Nyu- Yorkun Manhetten hissəsində yerləşir. Nyu- York Fond Birjası da ({{lang-en|New York Stock Exchange}}) buradadır. Məşhur Azadlıq Heykəli Nyu- York limanındakı Liberti adasında yerləşir. Teatr və müzik-hollar Brodvey prospektinin ətrafında toplanmışdır. Nyu- York aeroportu dünyanın ən çox sərnişin daşıyan hava limanlarından biridir. Metropolitan Museum of Art, Müasir İncəsənət Muzeyi, Quggenhaym Muzeyi kimi muzeyləri dünyanın ən qiymətli sənət kolleksiyalarına malikdir. Şəhərin məşhur qəzeti "[[Nyu- York Tayms|New York Times]]" dünyanın ən mötəbər qəzetlərindən biridir. Amerikanın üç böyük televiziya kanalı olan [[ABC]], [[CBS]] və [[NBC]]-nin mərkəzləri Nyu- Yorkda yerləşir.

Amerikalılarda milli mətbəx anlayışı yoxdur. Nyu- Yorkda Amerikanın digər şəhərlərində olduğu kimi, başqa xalqların restoranları var. Bu faktor da gündəlik menyuya birbaşa təsir edib. Məsələn, məşhur italyan «pizzası» onların ən sevdiyi yeməyə çevrilib. Lakin onların qidalanma tərzi hər kəsdən fərqlidir. Amerikalılar iki dəfə səhər yeməyi yeyir, birinci dəfə mütləq omlet və qızardılmış kartofla vetçina ya da sosiska olur. İkinci yemək isə saat 12-14 radələrinə təsadüf edir və lanç adlanır. Adətən lanç bir boşqab şorbadan, hamburger və ya çizburgerdən ibarətdir. Şam yeməyində isə qaynar şorba, ikinci quru xörək və yüngül salata üstünlük verirlər. İçkilərə gəlincə, mütləq Coca-cola və qəhvəni qeyd etmək lazımdır, çünki onsuz amerikanlının həyatını təsəvvür etmək mümkün deyil. Amerika xalqı xüsusi mətbəxlə fərqlənmir. Bu səbəbdən də burada italyan, Çin, rus, türk, Braziliya, Meksika, hind, hətta Azərbaycan restoranlarına rast gələ bilərsiniz.

[[Şəkil:New York City at night HDR edit1.jpg|thumb|right|250px|Nyu- York şəhərinin gecə görünüşü]]

Azadlıq heykəli, Empayr Steyt Binası, Sentral Park və Tayms Meydanı, Müasir Sənət Muzeyi, Quqqenhaym Muzeyi və Müasir Tarix Muzeyləri şəhərin maraqlı məkanlarıdır. Göydələnləri, prospektləri, restoranları, alver mərkəzləri və insanlarıyla, Nyu- York turistləri cəzb etməkdədir.

Nyu- York dedikdə hər kəsin ağlına ilk əvvəl Amerikanın rəmzi olan Azadlıq Heykəli gəlir. Tam adı — «Dünyaya işıq saçan azadlıq»dır. Onun hündürlüyü 46 metrdir. Heykəl Azadlıq adasında yerləşir, 1886-cı ildə Fransadan müstəqillik deklarasiyasının qəbul edildiyi gün hədiyyə olaraq gətirilib. Sağ əlində məşəl, solda isə üstündə "JULY IV MDCCLXXVI" (4 iyul — [[ABŞ istiqlal bəyannaməsi|İstiqlal bəyannaməsi]]nin qəbul olunma günü) yazılan kitab (buna görə onun ayaqları qırılmış zəncirdədir) var. Azadlıq adasına gəmi ilə getmək olar.

Bruklin körpüsünün inşasına 1866-cı ildə başlanılıb və 14 il davam edib. Keçmişdə Bruklin və Manhetten şəhərlərini birləşdirmək üçün salınıb. Hal-hazırda Nyu- Yorkun əsas abidələrindən biri sayılır.

[[Kateqoriya:Nyu- York]]