Venesiya Respublikası: Redaktələr arasındakı fərq

|adı = Venesiya Respublikasırespublikası

|izah_xəritə = Venesiya Respublikasırespublikası [[1796]] -cı ildə.

|dil = [[VenesiyanVenesiya dili]], [[Latın dili]]

'''Venesiya Respublikasırespublikası''' ([[VenesiyanVenesiya dili|venvenes.]] ''Serenìsima Republica de Venesia''; {{lang-it|Serenissima Repubblica di Venezia}}) — [[697]]-ci ildən [[1797]] -ci iləcənilədək [[İtaliya|İtaliyanın]]nın şimal-şərqində yerləşən, Paytaxtıpaytaxtı [[Venesiya]] şəhəri olan dövlət.

== Respublikanın Yaranmasıyaranması ==

Qədim dövrdə [[Adriatik Dənizi|Adriatik dənizinindənizi]]nin Şimalşimal-Qərbqərb sahillərində indiki [[İtaliya|İtaliyanın]]nın şimalında Romalılararomalılara yaxın olan Venet tayfası yaşayırdı. [[697]] -ci ildə sakinlər Paulo Luçio Anafestonu ömürlük Başçıbaşçı seçdilər. Daha sonra Anafestonun vəzifəsi "[[Doj]]" adı daşıyırdıdaşımağa başladı.Hökümət Hökumət əvvəlcə QerakleyadaHerakleyada, daha sonra [[742]] -ci ildə [[Malamokko]] şəhərinə köçürülmüşdür daha sonraköçürüldü. [[810]] cı-cu ildə səhralıpaytaxt Rialtoya köçdü (dahavə sonrahəmin buradayerdə [[Venesiya]] şəhəri yarandı). [[806]] -cı ildə [[Venesiya]] şəhərləri müvəqqəti olaraq [[Böyük Karl]]ın imperiyasına daxil olmuşduredildi. Amma artıq [[812]] -ci ildə [[Venesiya]] [[Dalmasiya]] da daxil olmaqla [[Bizans İmperiyası]]na qaytarılmışdırqaytarıldı.

Venesiya respublikası [[Bizans]] və [[Frank İmperiyası|Frank]] imperiyaları aralarındaarasındakı sərfəli və təhlükəsiz mövqeyindən istifadə edərək qısa bir müddətdə qüdrətli ticarətçi dövlətə çevrilmişdirçevrildi. [[Venesiya]] flotu dəniz döyüşlərində Normanlarınormanları və Sarasinlərisarasinləri məğlubiyyətə uğradırdılar daha sonravə aşağı İtaliya deyilən yerdə [[Slavyanlarslavyanlar]] üzərində qalibiyyətqələbə qazanmışdılar.

Venesiya özünün ən qüdrətli zamanınadövrünə Dojdoj Enriko Dandolonun hakimiyyəti zamanında çatmışdır. Enriko Fransa xaçpərəstləri ilə [[1204]] ci-cü ildə [[Konstantinopol]]a uğurlu hücüm edərək şəhəri zəbt etmişdiləretmişdi. [[Bizans]]ın bölümübölüşdürlməsi zamanı [[Venesiya]]ya [[Bizans]]ın 3/8 ərazisi və [[Krit]] adası keçmişdirkeçmişdi.

[[1381]] -ci ildə Genuya 130 il sürən müharibələrdən sonra süqüta uğramışdıruğradı və Genuyanın əraziləri Venesiyaya daxil olmuşduroldu. [[1404]]-[[1405]] -ci illərdə ViçençaViçenza, Verona, Bassano, Feltre, Belluno və Paduya öz əraziləri ilə Respublikanın tərkibinə keçmişdirkeçdilər. [[1421]] -ci ildə Friul, [[1428]] -ci ildə Breşiya və Berqamo, [[1448]] -ci ildə isə Berqamo VenesiyayaVenesiyanın keçmişdir,daha sonra isə İonik adalarının zəbtitərkibinə bitmişdirqatıldı.

[[XV əsr]]in sonunda Venesiya Respublikasırespublikası [[Avropa]]nın ən varlı və qüdrətli dövlətinə çevrilmişdirçevrildi. [[Venesiya]] əhalisi arasında elmə və incəsənətə bağlılıq digər [[Avropa]] dövlətləri ilə müqahisədəmüqayisədə daha çox idi. [[Venesiya]]nın sadə sakinləri varlanırdılar. bunlaraBuna səbəb respublikada vergilərin az olması idi.

[[Şəkil:Giovanni_Bellini,_portrait_of_Doge_Leonardo_Loredan.jpg|thumb|right|250px|Covanni Bellini. Doj Leonardo Loredanonun portreti]]

Venesiya respublikasının dövlət quruluşunda elita [[patrisilər]] hesab olunurdular. Patrisilərdən başqa dövlət işlərində hər bir vətəndaş işləyə bilərdi.

Dövlətin başında Böyük Şura dayanırdı. Böyük Şura əsas Şuralarışuraları, baş Maqistrlarımagistrləri və Dojudoju seçirdilərseçirdi. Əvvəlcə şura 400-500 nəfərnəfərdən təşkil edirdiedilirdi, dahasonralar sonra şuradakıların sayıisə bir neçə minminədək artdı. ŞuraLakin Maksimumən çox 2500 nəfərnəfərdən təşkilibarət edirdiolub. Belə çıxırkiçıxır ki, [[Venesiya]]nın kişi əhalisinin 5% şuranın iştirakçılarıiştirakçısı idi.

[[Doj]] San Markonun 12 prokuratorun içindən seçilirdi. [[Doj]] bir çox hüquqlardan məhrum idi. Belə- ki, Dojdoj [[Venesiya]]dan kənara çıxa bilməzdi, şuranın razılığı olmadan heç bir qanun və ya fərman qəbul edə bilməzdi.

Doj yanında kiçik şura fəaliyyətdə idi. Kiçik şura 40 şurasının 3 üzvü və Dojundojun 6 məsləhətçisindən ibarət idi.

Senat 1 illik müddətinə seçilmiş və yenə seçilmək hüququ olan 120 iştirakçıdan ibarət idi. 120 nəfərdən 60 nəfər Böyük MəclisŞura tərəfindən seçilirdi. digərDigər 60 nəfərnəfərin nəmizədlikləri isə Senatın ilkin heyyətiheyəti tərəfindən nəmizədliyləriirəli iralisürülür sürülürdüvə Böyük şuraŞura tərəfindən isə təsdiq olunurdu. Senatın əsas tərkibindən başqa Senatda əlavə fərqli siyasi orqalardanorqanlardan 140 nəfər iştirak edirdi. bularOnlar ümümiümumi səsvermələrdə iştirak edirdilər. Senatı 16 nəfərdən ibarət kolleqiyakollegiya idarə edirdi.

40 şurası Respublikanın Ali məhkəməsi funksiyasını yerinə yetirirdi. 40 şurasının heyyətiheyəti Böyük Şura tərəfindən seçilirdi. 40 şurasının iştirakçıları 16 ay işdən sonra Senata daxil olurdular.

Respublikada siyasi vəziyyətə nəzarət edən 10 şurası fəaliyyətdə idi. 10 şurası senat və kiçik şura ilə dövlətin əsas siyasi qurumu olan tam kolleqiyanıkollegiyanı yaradırdı.