Vikipediya

Hüquq: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:JMR-Memphis1.jpg|240px|right|thumb|Ədalət mühakiməsinin simvolu]]
Müasir hüquq ədəbiyyatında hüququn ümumi qəbul edilmiş anlayışı yoxdur. Müxtəlif nəzəriyyələrdə hüquqa fərqli tərif verilmişdir. ▼
'''Hüquq''' — pozitiv və normativ hüquq nəzəriyyəsinə görə ictimai münasibətləri tənzimləyən, dövlətin müəyyənləşdirdiyi və sanksiyalaşdırdığı, dövlət tərəfindən qorunan, ümumməcburi davranış qaydalarının məcmusu, təbii hüquq və liberal hüquq nəzəriyyəsinə görə isə hərinsan bir şəxs üçün bərabər azadlıqhaqqları və ədalətiazadlıqlarıdır. özündə nəzərdə tutan norma və qaydaların məcmusudur.
 
Terminologiyası: "Hüquq" sözü ərəbcədən "haqq" sözünün çoxluğunu ifadə edir. Bu söz ingilis dilində "right" sözünə uyğun gəlir. İngiliscədə həmçinin "Law" sözü də var ki, dilimizə "hüquq" kimi tərcümə edilir.
▲Müasir hüquq ədəbiyyatında hüququn ümumi qəbul edilmiş anlayışı yoxdur. Müxtəlif nəzəriyyələrdə hüquqa fərqli tərif verilmişdir.
 
== Hüququn əlamətləri ==
Sətir 16 ⟶ 15:
 
== Hüquq haqqında nəzəriyyələr ==
Bu nəzəriyyələr dahahüququn çoxanlayışı hüququnvə mahiyəti, mənbəyini və onun xüsusiyyətlərini, izaheləcə etmədə, baxımındaninsan, irəlicəmiyyət sürülmüşdür.və Habelədövlət buhəyatında nəzəriyyələrdənrolunu bəziləriizah eynietmə zamandabaxımından fəlsəfiirəli məqsədsürülmüşdür. də güdür.
 
'''PozitivHüquqi pozitivizm və nəzəriyyənormativizm''' — hüququn əsasını dövlətin müəyyən etdiyi normalar təşkil edir və müvafiq məcburiyyət tədbirləri ilə dövlət onun icrasını təmin edir. Hüququn əsas əlaməti onun normalarının məcburi xarakter daşımasıdır. Pozitiv hüquq məktəbinə görə, hüquq ilə yazılı qanunvericilik demək olar ki, eyni mənaya gəlir. Hüququn mənbəyini dövlət iradəsi ilə qoyulan qanunlar təşkil edir.
 
'''Fəlsəfi hüquq məktəbi''' — hansısa sosial normanın hüquq norması olub-olmaması onun hüququn prinsiplərinə uyğunluğu baxımından müəyyən edilir. Təbii hüquq nəzəriyyəsinə görə isə insanın təbii hüquqlarına zidd olan normalar hüquq normaları kimi qəbul edilmir.
'''Təbii-hüquq məktəbinəzəriyyəsi''' — hüquq həmişə mövcüd olmuşdur. Hüquq öz mənbəyini ya Tanrıda, ya da təbiətdə tapır. John Stuart Millin ifadə etdiyi kimi, necə ki Allah insanı yaradanda ona qulaq və burun veribsə, o insana eyni zamanda insan olduğundan irəli gələn hüquqlar da bəxş edib. Bura azadlıq, yaşamaq, mülkiyyət, bərabərlik və s. hüquqlar aiddir. Hegelə görə hüquq mənəvi müstəvidədir, mahiyyəti iradə azadlığıdır.▼
 
'''Psixoloji nəzəriyyə''' — Leon Petrajiçki tərəfindən əsası qoyulan nəzəriyyəyə görə hüquq insanların psixoloji keyfiyyətlərinə, istəklərinə, hisslərinə uyğun yaranır. Hər bir dövlətin qanunları orada yaşayan insanların psixologiyasından asılıdır və onların tələbatlarına uyğun qəbul edilir. ▼
Fəlsəfi hüquq nəzəriyyəsinə görə hüquq obyektiv xarakter daşıyır və dövlətin iradəsinin təzahürü deyildir.
 
▲'''Təbii-hüquq məktəbi''' — hüquq həmişə mövcüd olmuşdur. Hüquq öz mənbəyini ya Tanrıda, ya da təbiətdə tapır. John Stuart Millin ifadə etdiyi kimi, necə ki Allah insanı yaradanda ona qulaq və burun veribsə, o insana eyni zamanda insan olduğundan irəli gələn hüquqlar da bəxş edib. Bura azadlıq, yaşamaq, mülkiyyət, bərabərlik və s. hüquqlar aiddir.
 
▲'''Psixoloji nəzəriyyə''' — hüquq insanların psixoloji keyfiyyətlərinə, istəklərinə, hisslərinə uyğun yaranır. Hər bir dövlətin qanunları orada yaşayan insanların psixologiyasından asılıdır və onların tələbatlarına uyğun qəbul edilir.
 
'''Tarixi huquq məktəbi''' — hüquq da tarixdə olan hər bir şey kimi daima baş varən hadisələrə insanların təlabatlarına uyğun olaraq dəyişir. Grotius tərəfindən irəli sürülən və von Savigny tərəfindən dəstəklənən bu məktəbə görə, bir cəmiyyətdə hüquq, o cəmiyyətdə adət ənənənin inkişafı ilə bir yerdə inkişaf edir və ona uyğunlaşır. Cəmiyyətin, insanların həyatı dəyişdikcə hüquq da dəyişir. Bu məktəb Fransız Mülki Məcəlləsinin Alman hüquq məktəbinə gətirilməsinə qarşı çıxmışdır.<ref>Hans Kelsen, General Theory of Law and State, 1999, p.143</ref>
 
'''NormativMarksist nəzəriyyə''' — hüququhüquq dövlətdövlətlə müəyyən edirbağlıdır və sosial–iqtisadi faktorlara uyğun olaraq müəyyən edilir, hüquq normalarınınsinfi dəyişməsibaxımdan dövlətdənizah asılıdıredilmişdir.
 
'''Marksist nəzəriyyə''' — hüquq dövlətlə bağlıdır və sosial–iqtisadi faktorlara uyğun olaraq müəyyən edilir.
 
== Hüququn mənbələri və ya ifadə formaları==
'''Hüququn mənbələri''' — Hüquq normalarının yaranmasına və müəyyən forma almasına səbəb olan mənbələrdir.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Hüquq"