Monqolların Azərbaycana ilk yürüşü: Redaktələr arasındakı fərq

[[Monqollar]] [[Azərbaycan]]a ilk dəfə [[1220]]-ci ildə yürüş etdilər. Monqol sərkərdələri Cəbə və Subutay [[Zəncan]]ı, [[Ərdəbil]]i, [[Sərab]]ı və başqa şəhərləri talan etdilər, dağıtdılar, [[Təbriz]]ə yaxınlaşdılar. Şəhər möhkəm qala divarları ilə əhatə edilmişdi və onu silah gücünə zəbt etməyin çətin olacağını anlayan [[monqollar]] danışıqlar aparmağı təklif etdilər. [[Eldənizlər]] dövlətinin hökmdarı Özbək şəhərin müdafiəsinə arxayın deyildi və [[monqollar]]la sazişə girməyi üstün tutdu. O, Cəbə və Subutayın yanına elçi göndərdi, onlara xeyli ərzaq, paltar, mal-qara və qızıl verdi. [[Monqollar]] böyük xərac aldıqdan sonra qışlamaq üçün [[Muğan]]a yollandılar və oradan Gürcüstana[[Gürcüstan]]a basqın etdilər. [[1221]]-ci ilin əvvəllərində Cəbə və Subutayın dəstələri [[Gürcüstan]]dan [[Azərbaycan]]a qayıtdılar və [[Təbriz]]ə tərəf yönəldilər. [[Təbriz]] hakimi Şəmsəddin Tuğrayi pul, geyim və mal-qaradan ibarət xərac verməklə şəhəri qarətdən xilas edə bildi. Bundan sonra [[monqollar]] qəflətən [[Marağa]] üzərinə yürüş etdilər. Şəhər hakimi (adı naməlum olan qadın) Ruyendej qalasında gizlənməyə məcbur oldu. Lakin [[xalq]] kütlələri doğma şəhərin müdafiəsinə qalxdılar, düşmənə ciddi müqavimət göstərdilər.

[[Monqollar]] [[Sərab]] şəhərini zəbt etdikdən sonra [[Beyləqan]]a tərəf yönəldilər. Monqol qoşunları ilə şəhər əhalisi arasında qanlı vuruşma baş verdi. Amansız döyüşdən sonra [[Beyləqan]] zəbt edildi və əhaliyə qanlı divan tutuldu. [[Monqollar]] nəinki qocaları və uşaqlar, hətta [[ana]] bətnində olan körpələri də öldürdülər. [[Beyləqan]]ın [[monqollar]] tərəfindən dağıdılmasına və yandırılmasına dair ilk mənbələrin verdiyi məlumatları şəhərdə aparılmış arxeoloji qazıntılar da sübut edir. Güclü qarətdən sonra [[Beyləqan]]a od vurub yandıran monqol sərkərdələri Cəbə və Subutay şəhər əhalisindən xərac alıb [[Gürcüstan]]a getdilər və oradan qayıdıb [[Şirvan]]a soxuldular. [[Şirvanşah]] qalalardan birinə sığınmalı oldu. [[Şamaxı]] əhalisi düşmənə qəti müqavimət göstərməyi qərara aldı. [[Monqollar]] mühasirə nərdivanlarından istifadə etdilər, lakin şəhərə girə bilmədilər. Onlar meyitlərdən qalaqlar düzəltdilər və bu qalaqlar üzərinə çıxıb şəhərə od yağdırmağa başladılar. Lakin bu üsul da şəhərin mərd müdafiəçilərini qorxutmadı. Onlar qəhrəmancasına ölməyi düşmənə əsir düşməkdən üstün tutdular. Ərəb tarixçisi İbn əl-Əsir şamaxılılar haqqında yazırdı ki, əhali "qılınca sarılmaq lazımdır, bizə ölümdən qurtuluş yoxdur, döyüşmək və şərəflə ölmək hər şeydən yaxşıdır" deyərək düşmənə ciddi müqavimət göstərirdi. Mübarizə üç gün davam etdi. Sayca üstün olan monqollar şəhəri ələ keçirə bildilər.İbn əl-Əsirin ifadəsi ilə desək, "şəhərdə əhalinin kökü kəsildi".