I Mahmud (Səlcuq): Redaktələr arasındakı fərq

'''I Mahmud''' (d. 1087 - ö. 1094, İsfahan). Beş yaşında ikən 1092-1093-cü illərdə Böyük Səlcuqlu Dövləti hökmdarı, 1093-1094-də isə [[İsfahan (tarixi ərazi)|İsfahan]] və [[Fars (tarixi ərazi)|Fars]] bölgəsibölgəsinin vassal hökmdarı elan edilmişdir.<ref> Nagendra Kr Singh (ed.) (2005) ''International encyclopaedia of Islamic dynasties'', Anmol Publication PVT Ltd., s. 1076.</ref>

1092-ci ilin noyabrında Məlikşah öldüyü zaman 13 yașında olan və qanuni varisi olaraq elan edilmiş olan Əbul-Müzəffər Börküyarıq Böyük Səlcuqlu Dövləti taxtına keçdi. Amma Məlikşahın arvadı [[Qaraxanlılar]] hökmdarının qızı olan [[Türkan Xatun]] Məlikşahdan sonra öz oğlu Mahmudun sultan olmasını istəyirdi. O zaman Səlcuqlu Dövləti vəziri olan və qısaca "[[Mustafi]]" olaraq xatırlanan "İbn Mərzban Xosrov Firuz Şirazi ibn Darust Tacumulk Əbul-Qanayim" tərəfindən dəstəkləndi. Bağdaddakı Abbasi xəlifəsi Müqtədini[[Müqtədi]]ni də xəbərdar edən Türkan Xatun Məlikşahın ölümündən 6 gün sonra, 25 Noyabr 1092-də beş yaşındakı oğlu Mahmudu sultan elan etdirib Bağdadda oğlu adına xütbə oxutdu.<ref name="ozaydin">Özaydın, Abdülkerim (2001) ''Sultan Berkyaruk Devri Türk Tarihi (485-498/1092-1104)'', İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. ISBN 975-404-608-5</ref>

[[Qutalmış oğlu Süleyman]]ın oğulu olan [[I Qılınc Arslan]] əsir olduğu İrandan[[İran]]dan Anadoluya[[Anadolu]]ya qaçdı və burada atasına dəstək vermiş və bu bölgələrə köç etmiş olan Türkmən tayfalarıntayfalarının mənsubları tərəfindən Anadolu Səlcuqlu Dövləti Sultanı olaraq qəbul edildi.

Sultan Börküyarıq, dövlət Vəziri olan "Mustavi"dən əvvəl vəzir olan amma uzun bir dövr vəzifədən sonra Həşhaşilər[[Nizari fədailəriİsmaili dövləti]] tərəfindən bir sui-qəsdə qurban gedib öldürülmüş olan [[Nizamülmülk]] yaxınları və tərəfdarları (Nizamıya) tərəfindən tutulmaqda idilər.

Türkan Xatun oğluna tərəfdar tapmaq və səltənətini gücləndirmək üçün rəvayətə görə ordu mənsublarına 20.000 qızıl dinar bəxșiș paylamışdı. Türkan Xatun sonra da Əmir [[Kür-BoğanıBoğa]]nı<ref> Kafesoğlu, İbrahim (1992), ''Selçuklular'' İstanbul: MEB Yayınlar, ISBN 975-11-0454-8 , Kür-Boğa maddesi</ref> İsfahanda olan vəliəhd Börküyarıqı tutmaq üçün İsfahana göndərdi. Türkan Xatun və I Mahmud ordu ilə bu əmiri izlədilər. Ancaq Vəzir Nizamülmülk tərəfdarları da 14 yaşındakı Börküyarıqı Rəy şəhərinə qaçıraraq sultan elan etdilər.

Oğlu Mahmudu bütün ölkənin hakimi etmək istəyən Türkan Xatun, sultan elan edilən Börküyarıq ilə mübarizəyə başladı. Börküyarıq tərəfdarları Rəydə[[Rey]]də yeni bir ordu təşkil edərək [[1093-cü ilinil]]in yanvarında[[yanvar]]ında İsfahana getdilər və o şəhəri mühasirə altınamühasirəyə aldılar. Türkan Xatun və oğlu I Mahmudun ordusu ilə Börküyarıqun ordusu Luristandaarasında 17 Yanvar 1093-cü ildə [[Luristan]]da [[Həmədan]] və [[Əhvaz]] arasındakı yol üzərində olan bir mövqedə 17 Yanvar 1093-cü ildə [[Burucird döyüşü]] baş tutdu. Mahmud və Türkan Xatunun ordusundakı bəzi əmirlər və əsgərlər Börküyarıq tərəfinətərəfə keçdi və Türkan Xatunun ordusu döyüşü uduzdu.

Türkan Xatun və Mahmud İsfahana çəkildi. Burada ikən daha əvvəl Mahmudu tutmus olan Azərbaycan və Arran valisi olan və Börküyarıqın dayısı və əmisioğlu olan [[Yaqut ibn İsmayıl]] ibn Davudun Sultan Börküyarıq tərəfinə keçdiyi xəbəri gəldi. Türkan Xatun və Vəzir "Mustavi" onun bir sui-qəsdlə öldürülməsini təşkil etdilər. 1093-cü ilin fevralında[[fevral]]ında Vəzir "Mustavi" Börküyarıq tərəfindən tutulubtutularaq əsir alınıb, edam edildi.

Türkan Xatun Börküyarıq ilə müqavilə bağladı. Bu edilən razılaşmaya görə Türkan Xatun ilə Mahmud İsfahan və Fars bölgəsinə vassal hökmdar olaraq hakim olacaqdı. Börküyarıq isə bütün qərbi Böyük Səlcuqlu Dövləti ūzərində Sultan olaraq hökm sürəcəkdi.<ref name="ozaydin"/>