11:02, 14 mart 2015 tarixindəki versiya redaktə Cekli829 (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 175.988 redaktə Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		11:05, 14 mart 2015 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Cekli829 (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 175.988 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 2: [[Şəkil:Azerbaijan Monument.jpg\|thumb\|300px\|right\|[[Bakı]]da [[Təzəpir məscidi]]]] [[Şəkil:Ikiqibleli mescid.jpg\|thumb\|300px\|right\|Qiblənin dəyişdirilməsi haqqında ayənin Peyğəmbərə nazil olduğu [[İkiqibləli məscid]].]] '''Məscid''' ({{lang-ar\|مسجد}}) - "səcdə yeri"<ref>[http://bse.sci-lib.com/article076177.html Большая Советская Энциклопедия. Мечеть. Бартольд В.В.]</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/dic_fwords/41952/%D0%9C%D0%95%D0%A7%D0%95%D0%A2%D0%AC А. Д. Михельсон. Объяснение 25000 иностранных слов, вошедших в употребление в русский язык, с означением их корней. — 1865]</ref>) — [[İslam]] dinində [[müsəlman]]ların [[Allah]]a kütləvi və tək ibadətləri üçün nəzərdə tutulmuş memarlıq tikilisi. Məscid [[namaz]] qılınan məkanı ifadə edir.<ref> [http://www.islam.com.az/modules/news/article.php?storyid=838 Müsəlman üçün məscid nədir?] </ref> Xüsusi ərazidə olan [[günbəz]]li və [[minarə]]li bina üslubunda tikilir. Bir çox hallarda daxili həyətə malik olur. Minarələrin sayı birdən doqquzacan ola bilər. Daxili ibadət zalının divarları təsvirsiz olmalıdır. Ancaq divarlarda [[Quran]]dan [[ərəb dili]]ndə sətirlər yazıla bilər. Məscid [[Məkkə]] istiqamətində tikilməlidir. İbadət zalında Məkkə istiqamətindəki divarda [[mehrab]] adlanan boşluq olur. Mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə [[minbər]] qurulur, oradan [[vaiz]] dindarlara [[xütbə]] oxuyur, yaxud müraciət edir. Bəzi ölkələrdə məscid yanında [[mədrəsə]] də fəaliyyət göstərir. == Məscid sözünün mənası == Sətir 22: Məscid haqqında Quranda belə yazılır: "Bəşər üçün inşa edilən ilk məbəd, Məkkədəki bərəkətli və bütün cəmiyyətlər üçün hidayət mərkəzi olan məbəd idi"<ref>[[Ali-İmran surəsi]], 96-cı ayə</ref>. Məhəmməd peyğəmbər ikincisinin isə Məscidul-Əqsa olduğunu bildirib<ref>Buxari, "Ənbiya", 40; Muslim, "Məsacid", 1-2</ref>. Funksiyasına və ellik dəyərinə görə mütəxəssislər, [[İslam]] ibadətgahlarını bütövlükdə dörd qrupa bölürlər. Bunların ən sayası məhəllə və kənd məscidləridir. Sonrakı pillədə came məscidləri gəlir. Bunlardan başqa bir də vilayət və ya ölkə əhəmiyyətli ibadət yerləri də vardır. Ən nüfuzlu ibadət yeri isə bütün müsəlman dünyası üçün nəzərdə tutulan [[Kəbə]]dir (ərəbcədən hərfi tərcüməsi kub deməkdir). XIII yüzilin azman şəxsiyyətlərindən olan [[Nəsirəddin Tusi]] bu kateqoriyaların hər birinin yığcam xarakteristikasını və ellik dəyərlərinin incələmişdir. İslam ölkələrində məscidlər təkcə ibadət üçün, dini mərasimlər keçirmək üçün inşa edilmirdi. Məscid çoxfunksiyalı ellik bina hesab edilir və onun içərisində keçirilən tədbirlər həm də müsəlmanlar arasında ünsiyyəti, birliyi gücləndirməlidir. [[Nəsirəddin Tusi]] insanların ibadətə və ünsiyyətə olan ehtiyacınl belə izah edirdi: Sətir 46: == Məscidlər xalqla ünsiyyət yeri kimi == [[Şəkil:Frauengebetsraum Khadija-Moschee.jpg\|thumb\|250 px\| Almaniyadakı Xədicə məscidindəki qadın zalı]] İslam ölkələrində məscidlər təkcə ibadət üçün nəzərdə tutulmurdu, eyni zamanda onun içərisində keçirilən tədbirlər insanlar arasında ünsiyyəti gücləndirmək məqsədi daşıyırdı.<ref> [http://medeniyyet.az/site/?name=content&content=939 Bakı və Abşeronda İslam mədəniyyəti abidələri: məscidlər] </ref> Elə buna görə də‚ məscid əhəmiyyətli bir məkan kimi "Allahın evi"‚ "peyğəmbərlərin məkanı"‚ "hər təqvalı insanın sarayı" kimi adlandırılır. Rəvayətə görə [[Məhəmməd Peyğəmbər\|Muhəmməd Peyğəmbərin]] evi əlverişli olmadığı üçün məscidi iqamətgah kimi istifadə edib. Peyğəmbərin dövlət idarəçiliyi ilə bağlı məsələləri məsciddə müzakirə edir və alınan qərarları da xalqa məsciddə elan edirdi. Diplomatik görüşlər də məsciddə həyata keçirilirdi. O, əcnəbi elçiləri məsciddə qəbul edirdi. Onun elçiləri qəbul etdiyi yer hələ də "səfirlər sütunu" (ustuvanətul vufud) olaraq adlandırılır. Bu ənənə Muhəmməd peyğəmbərin vəfatından sonra da müəyyən müddət davam etdirilib. Bölgələrə təyin edilən idarəçilərin də xalqın arasında olması, onlarla yaxın münasibət qurması üçün məscid ən əlverişli məkan olaraq qəbul edilmişdi. Məscidlər həmişə hər səviyyədən insanın birlikdə ibadət etdiyi yerlər olduğu üçün idarə edənlə idarə olunanları bir yerə yığan, hər cür məsələlərin həll edildiyi yerlər idi. Müsəlmanlar Məhəmməd peyğəmbərə, ilk xəlifələrə və digər rəhbərlərə namazdan əvvəl və sonra arzularını, şikayətlərini asanlıqla çatdıra bilirdilər. Sətir 54: == Məscid tipləri == [[Şəkil:Sultanahmet Camii.JPG\|thumb\|left\|250 px\|[[İstanbul]]da ([[Türkiyə]]) [[Sultan Əhməd camisi]]]] Yarandığı VII əsrin axırlarına təyinatından asılı olaraq məscidlər arasında müəyyən fərqlər yaranmağa başladı : * ''məhəllə məscidi'' — gündəlik beşdəfəlik məscid üçün nəzərdə tutulanlar; * ''[[cümə məscidi]]'' — kollektiv şəkildə [[cümə namazı]] üçün nəzərdə tutulanlar; * ''kəbirə'' — mərkəzi şəhər məscidi; * ''müsəllə'' — açıq meydanlı [[Qurban bayramı]]ı üşün nəzərdə tutulan ümumşəhər məscidi. Sətir 63: Bununla yanaşı sadə məscidlər daha müxtəlif olur və məhəllələrdə yerləşməklə gündəlik fərdi dualara şərait yaradır və daha çox yasları yola verirlər. Bütün məscidlər ancaq Məkkəyə, Kəbəyə yönəlirlər və bütün dualar ora istiqamətlənərək icra edilir. Ora istiqamətlənmə '''qiblə'''( (tərcümədə "əks tərəfdə yerləşən" deməkdir) adlanır. Məscidlərdəki Məkkəyə yönələn divar da qiblə adlanır. == Məscidlərin arxitekturası == Sətir 82: * ''[[Mehrab]]'' — ibadət zalında Məkkə istiqamətindəki divardakı xüsusi, tağ şəkilndəki boşluq; * ''[[Ənəzə]]'' ("qüllə") — məscidə girişə yaxın bir yerdə xüsusi qoyulmuş divar, mərmər və ya taxta lövhə, həyətdə mehrab əvəzi; * ''[[Minbər]]'' — mehrabdan sağda bir qədər yüksəkdə qurulan xüsusi yer. Oradan [[vaiz]] dindarlara xütbə oxuyur və ya müraciər edir. Belə qayda xristianlıqdan əvvəlki dini inanclarda da var idi; * ''[[Məksurə]]'' — Mehrab və minbərin yanında nazik taxta və ya metal lövhə ilə ayrılmış kvadrat ərazi. Yer məsciddə hökmdarın və ya hakimiyyət nümayəndəsinin iştirakı üçündür; * ''[[Diqqə]]'' — [[müəzzin]]lərin dayandığı xüsusi platforma. Müəzzinlər [[imam-camaat\|imamın]] hərəkətlərinin təkrarlayır və dindarların hərəkətlərini yönəldirlər; Sətir 115: Məscid [[1995]]–[[2006]]-cı ildə İran tikinti şirkətlərinin köməyilə bərpa olunub və [[İran]]ın Ermənistandakı mədəniyyət mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. İngilis tədqiqtçısı Tom de Vaal yazır: {{sitatın əvvəli}} '''''Ermənilərin azərbaycanlılara məxsus məscidin belə asanlıqla yer üzündən silmələrini linqvistik oyun ilə izah etmək olar: Sən demə, Ermənistan azərbaycanlılarını ölkənin tarixindən asanlıqla silmək olar, çünki, XX~~-ci~~ əsrə qədər burada azərbaycanlıları "tatar", "türk" və ya sadəcə "müsəlman" adlandırırdılar. Onunla belə onlar nə fars, nə də türk idilər. Onlar türkdilli şiələr idilər...Bir sözlə, onlar indiki azərbaycanlıların babaları idilər. Beləliklə ermənilər İrəvanda "fars məscidi" haqqında danışanda, "fars" deməklə unutdurmaq istəyirlər ki, 1760-cı ildən bu məsciddə dua edənlər azərbaycanlılar idi.'''''<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/russian/in_depth/newsid_4664000/4664621.stm Том де Ваал, "Черный сад", Глава 5. Ереван. Тайны Востока]</ref> {{sitatın sonu}} Sətir 153: === Üç mehrablı məscid === [[1370]]-ci ildə [[Şamaxı]] şəhərində inşa olunan [[Cümə məscidi (Şamaxı)\|Cümə məscidinin]] tikintisində yumurta sarısından istifadə olunub. Məhz bunun sayəsində məscid Şamaxını yerlə-yeksan edən 4 zəlzələyə davam gətirə bilib. Bu məscid dünyanın nadir tikililərindən hesab olunur. Belə ki, yerli əhalinin üç məzhəbə bölündüyünü nəzərə alaraq, məsciddə qibləni müəyyən edən 3 mehrabdan istifadə olunub. Məscid dövlət tərəfindən bərpa olunub. === Ən bahalı məscid === Sətir 189: * http://www.sacred-destinations.com/categories/mosques * http://i-cias.com/e.o/mosque.htm * [http://www.google.az/images?hl=az&q=mosque&um=1&ie=UTF-8&source=univ&ei=M3rIS_aUNoO78gaEloDXCg&sa=X&oi=image_result_group&ct=title&resnum=11&ved=0CDYQsAQwCg Məscid rəsimləri] * http://www.answers.com/topic/mosque * HD Video:[http://www.youtube.com/watch?v=IMjG0DQJzvk Bibiheybət məscidi 25.11.2009]

Məscid: Redaktələr arasındakı fərq