Vikipediya

Nikolay Kuzalı: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k Cekli829 Nikolay Kuzanlı səhifəsinin adını Nikolay Kuzanus olaraq dəyişdi.: transliterasiya
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Şəxs
|Adı = Nikolay KuzanlıKuzanus
|Orijinal adı = Nicolaus Cusanus
|Tam adı =
Sətir 12:
|Doğum yeri = Kues
|Vəfatı = {{vəfat tarixi və yaşı|1464|8|11|1401|1|1}}
|Vəfat yeri = Todi, Umbria
|Vəfat səbəbi =
|Dəfn yeri =
Sətir 24:
}}
 
'''Nikolay KuzanlıKuzanus''' ({{lang-la|Nicolaus Cusanus}}) ([[1401]]—[[1464]])—Filosof, riyaziyyatçı, Renessans fəlsəfəsinin məşhur nümayəndələrindən biri.▼
 
▲'''Nikolay Kuzanlı''' ({{lang-la|Nicolaus Cusanus}}) ([[1401]]—[[1464]])—Filosof, riyaziyyatçı, Renessans fəlsəfəsinin məşhur nümayəndələrindən biri.
 
== Həyatı ==
 
== Fəlsəfəsi ==
Renessans fəlsəfəsinin məşhur nümayəndələrindən biri Nikolay KuzanskiKuzanus (1401—1464) olmuşdur. Öz dövrünün əksəf filosofları kimi, KuzanskiKuzanus də neoplatonizm ənənələrinə arxalanırdı. Lakin neoplatonizmin təliminə, ilk növbədə onun vahid olan anlayışınıa KuzanskiKuzanus yenidən baxır. Platonda və neoplatonçularda vahid olan vahid olmayana qarşı qoyulur. Bunun kökləri vahid olanı çox olana, sonu olanın sonu olmayana qarşı qoyan pifaqorçulardan və eleatlardan gəlir. Xristian monizminin prinsiplərini bölüşdürən KuzanskiKuzanus antik dualizmi qəbul etmir və bəyan edir ki, vahid olanın əksi yoxdur. Buaradan da o, bu qənaətə gəlir ki, "vahid olan hər şeydir".
Ontologiya problemlərinə yeni yanaşma elə məhz burada meydana gəlir. Vahid olanın əksi olmadığını deyən KuzanskiKuzanus bu qənaətə gəlir ki, vahid olan sonsuz olanla eyniyyət təşkil edir. Sonsuz olan elə bir şeydir ki, ondan böyük heç nə ola bilməz. Buna görə də o, "maksimum", vahid olan isə "minimum" kimi səciyəyləndirilir. Beləliklə, N.KuzanskiKuzanus əksliklərin – maksimum və minimumun üst-üstə düşməsi prinsipini (coincidentia oppositorum) kəşf etmişdir. Bu prinsipi daha inandırıcı etmək üçün o, riyaziyyata müraciət edərək göstərir ki, dairənin radiusu son dərəcə artıqca çevrə sonsuz düz xəttə çevrilir. Bu cür maksimal dairənin diametri çevrəyə oxşar olur. Hətta təkcə diametr yox, orta da çevrə ilə üst-üstə düşür. Deməli, nöqtə (minimum) və sonsuz düz xətt (maksimum) eyni şeydir. Eynilə üçbucaq: əgər tərəflərdən biri sonsuzdursa, onda iki digər tərəf də sonsuz olacaqdır. Beləliklə də KuzanskiKuzanus sübut edir ki, sonsuz düz xətt həm üçbucaqdır, həm dairədir, həm də şardır.
Əksliklərin üst-üstə düşməsi N.Kuzanskinin ən mühüm metodoloji prinsipidir. Bu, onu Yeni Avropa dialektikasının banisi edir.Antik dövrün ən məşhur dialektiklərindən biri olan Platonda, məsələn, biz əksliklərin üst-üstə düşməsi haqqında təlimə rast gəlmirik, çünki qədim yunan fəlsəfəsinə dualizm səciyyəvi di: ideya (və ya forma) materiyaya, vahid olan sonsuz olana qarşı qoyulurdu.Kuzanskidə isə vahid olan öz yerini vahid olanla sonsuz olanın birləşdirilməsini kəsb edən aktual sonsuzluq anlayışına verir.7 ▼
 
Kuzanskinin mülahizələri vahid olan kateqoriyası ilə qədim yunanların dünaynın mərkəzinin, deməli, sonunun da olması haqqında kosmoloji təsəvvürləri arasındakı əlaqəni dərk etmək imkanı verir. Antik elm üçün kosmos böyük, lakin sonu olan bir cisim idi. Cisimin sonunun olmasının göstəricisi onda mərkəzlə periferiyanı, "başlanğıcla" "sonu" seçməyin mümkün olmasıdır. Kuzanskiyə görə isə, kosmosun ortası və çevrəsi allahdır, buna görə də dünyanın sonsuz olmasa da, onun sonu da yoxdur, çünki onun hüdudları yoxdur. ▼
▲Əksliklərin üst-üstə düşməsi N.KuzanskininKuzanusun ən mühüm metodoloji prinsipidir. Bu, onu Yeni Avropa dialektikasının banisi edir. Antik dövrün ən məşhur dialektiklərindən biri olan Platonda, məsələn, biz əksliklərin üst-üstə düşməsi haqqında təlimə rast gəlmirik, çünki qədim yunan fəlsəfəsinə dualizm səciyyəvi di: ideya (və ya forma) materiyaya, vahid olan sonsuz olana qarşı qoyulurdu.Kuzanskidə Kuzanusda isə vahid olan öz yerini vahid olanla sonsuz olanın birləşdirilməsini kəsb edən aktual sonsuzluq anlayışına verir.7
▲KuzanskininKuzanusun mülahizələri vahid olan kateqoriyası ilə qədim yunanların dünaynın mərkəzinin, deməli, sonunun da olması haqqında kosmoloji təsəvvürləri arasındakı əlaqəni dərk etmək imkanı verir. Antik elm üçün kosmos böyük, lakin sonu olan bir cisim idi. Cisimin sonunun olmasının göstəricisi onda mərkəzlə periferiyanı, "başlanğıcla" "sonu" seçməyin mümkün olmasıdır. KuzanskiyəKuzanusa görə isə, kosmosun ortası və çevrəsi allahdır, buna görə də dünyanın sonsuz olmasa da, onun sonu da yoxdur, çünki onun hüdudları yoxdur.
 
== Mənbə ==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Nikolay_Kuzalı"