11 sentyabr hücumları: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 28:
'''11 sentyabr terror aktları''' — [[Əl-Qaidə]] terror təşkilatı tərəfindən [[2001]]-ci il sentyabr ayının 11-də [[ABŞ]]-ın [[Nyu-York]] və [[Vaşinqton]] şəhərlərindəki hədəflərə qarşı həyata keçirilən silsilə terror aktları.
Yerli vaxtla saat 08:46-da "American Airlines" (Amerika hava yolları) şirkətinə məxsus sərnişin təyyarəsi Nyu-Yorkda yerləşən [[Dünya Ticarət Mərkəzi]]nin Şimal qülləsinə çırpıldı. 09:03 radələrində isə Cənub qülləsi bənzər hücuma məruz qaldı. Həmin qüllələr təyyarə hücumuna qarşı durmaq üçün kifayət qədər möhkəm tikilmişdi. Lakin həmin qüllələrin içərisində naməlum şəxslərin yerləşdirdiyi güclü partlayıcı qurğuların partladılması nəticəsində hər iki qüllə dağıdıldı. Sonuncu hücumdan 40 [[dəqiqə]] sonra ABŞ Müdafiə Nazirliyi — [[Pentaqon]]un binası da intiharçıların idarə etdikləri təyyarə tərəfindən vuruldu. Bu hücumdan 25 dəqiqə keçdikdən sonra eyni məqsədlə qaçırılan bir sərnişin təyyarəsinin hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən vurularaq zərərsizləşdirildiyi açıqlandı. Həmin təyyarənin hədəfinin [[Ağ Ev]] olduğu bildirildi.
== Hücumun hədəfləri ==
Bu [[hücum]]un əsas məqsədi yalnız [[bina]]lar, hətta bina və təyyarələrdəki minlərlə günahsız [[qurban]]dan daha böyük bir şey idi. Ən yaxın fiziki hədəflər Pentaqonun bir hissəsi, aşağı [[Manhetten]] və 4 təyyarə idi. Dünya Ticarət Mərkəzi bir zamanlar dünyanın ən hündür binası sayılan məşhur Əkiz Qüllələrin də daxil olduğu aşağı Manhettendə yerləşən 7 binadan ibarətdir. Müstəqil [[blok]]da yerləşən Bina 7 də daxil olmaqla 7 binadan ibarət kompleksə 2001-ci il [[sentyabr]]ın 11-də çox ağır zərbə vuruldu. [[Dünya]]nın ən böyük [[ofis]] binası sayılan Pentaqon [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]nın ürəyi hesab edilir. 11 Sentyabr hücumlarında binanın 10 hissəsindən biri zərər gördü. Pentaqonda yerləşən Dünya Ticarət Mərkəzi dünyada iki ən yaxşı müdafiə olunan binalardan biri hesab edilirdi. Geriyə qalan mənzərə isə misli görülməmiş bir dəhşətdir. 11 nömrəli [[sərnişin]] təyyarəsinin [[Şimal]] [[qüllə]]sinin 95-ci [[mərtəbə]]si ilə toqquşması nəticəsində yaranan qəza 92-ci mərtəbədən yuxarıda olan [[insan]]lara zərər verdi. Qəza bölgəsi olan mərtəbələr tüstü ilə dolduqca insanlar tullanmağa başladılar. Təmiz [[hava]]da 10 [[saniyə]] yaşamaq zəhərli [[tüstü]]nü ciyərlərə çəkərək ağır və dözülməz [[ölüm]]dən əziyyət çəkməkdən daha yaxşı idi. Çoxlu sayda insan ilk öncə [[Cənub]] qülləsinin partlayışına şahidlik etdi. Onlar Dünya Ticarət Mərkəzinin tamamilə dağılacağı haqda heç bir fikri olmayan, binanın ətrafına yığışan çoxlu sayda yanğınsöndürən və [[tibb]] işçilərindən ibarət [[fövqəladə hallar]] zamanı yardıma gələn insanlar idilər. Cənub Qülləsinin şəkil və videoları Şimal qülləsinin dağılması haqqinda ətraflı sübutlar verir. Hər iki qüllə qəza bölgəsində yaranan partlayış nəticəsində aşağıya doğru parçalandı və yerə çatmamışdan əvvəl çox böyük toz və çöküntüyə çevrildi. Bu hadisələr nəticəsində 3 minə yaxın sadə vətəndaşın ölümü, 6 mindən çox insanın yaralanması ilə nəticələndi.
== PENTTBOM əməliyyatı ==
[[Federal Təhqiqat Bürosu]] 3 [[gün]] içində [[təyyarə]] oğrularının [[siyahı]]sını tərtib etdi. [[Üsamə bin Laden]] bu əməliyyatı Əfqanistanda bir [[mağara]]da planlamışdı. [[Taliban]]a qarşı cavab hücumu tezliklə baş verdi. Federal Təhqiqat Bürosu Amerika [[tarix]]ində ilk dəfə PENTTBOM əməliyyatı adlanan böyük araşdırma başlatdı. Şübhəlilər 72 [[saat]] içində müəyyənləşdirildi, çünki onların bir neçəsi uçuş [[bilet]]lərində və [[kredit kartı]] qeydlərində [[ad]]larını dəyişdirməyə təşəbbüs etmişdilər. Onlar təyyarədə Amerika [[vətəndaş]]ı olmayan sərnişinlər arasında demək olar ki, yeganə [[ərəb]] sərnişinlər idilər və bu da Federal Təhqiqat Bürosuna [[doğum]] tarixi, viza statusu, yaşayış yeri kimi məlumatlardan istifadə edərək şübhəli sərnişinlərin kimliyini müəyyənləşdirməyə imkan verdi. 2001-ci il sentyabrın 27-də Federal Təhqiqat Bürosu 19 təyyarə oğrusunun milliyyəti və uydurma adları haqqında məlumatları və şəkillərini yayımladı. Şübhəli təyyarə oğruları [[Səudiyyə Ərəbistan]], [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]], [[Liviya]] və [[Misir]]dən idilər.
== Amerikalılar üzərindəki təsirləri ==
11 sentyabr hücumlarının Birləşmiş Ştatların [[əhali]]sinin üzərində çox ağır təsirləri qaldı. Ölkənin hər yerindən [[polis]] məmurları və xilas etmə işçiləri Əkiz Qüllələrin qalıqları altında qalan insan cəsədlərini qurtarmaq prosesinə yardım etmək üçün Nyu York şəhərinə axışıb gəldilər. Birləşmiş Ştatlar üzrə [[qan]] vermə göstəricisində 11 sentyabr [[həftə]]sindən sonra böyük artım yaşandı.
Bu hücumlar Amerika və dünya [[bazar]]ına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. Nyu York məzənnə [[fond]]u (NYMF) və Amerika məzənnə fondu Sentyabrın 11-də açılmadı və senytabrın 17-dək qapalı qaldı. Məzənnə fondu yenidən açılanda [[səhm]] bazarı 71%-dən 8921-ə endi, bu isə bir gündə qeydə alınan ən böyük enmə idi.
Eyni zamanda yaxın şərqlilərə və yaxın şərqlilərə bənzəyən digər insanlara qarşı çoxlu sayda hücum və nifrət zəminində törədilmış [[cinayət]]lər də qeydə alındı. Məsələn, sixlərə qarşı bu cür hücumlar baş verirdi, çünki six [[kişi]]ləri ənənəvi olaraq [[türban]] geyinirlər, bu da Birləşmiş Ştatlarda bir qayda olaraq [[müsəlman]]larla əlaqələndirilən bir əlamətdir. [[Hind]] [[məbəd]]inin partladılması, insanlara edilən hücumlar, təhqirlər, [[məscid]] və başqa dini binalara edilən hücumlar və sentyabrın 15-də Balbir Sinq Sodhinin qətlə yetirilməsi [[amerikalı]]ların qəzəbinin göstəricisi idi. Balbir Sinq Sodhi güllələnmişdi, o da digərləri kimi müsəlman zənn edilən sıravi six idi.
== Terrorla mübarizə ==
Hücumdan sonra [[Corc Buş]] administarsiyası Osama Bin Laden və Əl Qaidə təşkilatının ədalətə təslim olunmasi və digər [[terror]] şəbəkələrinin yaranmasının qarşısını almaq üçün terrorizmlə mübarizə elan etdi. Bu mübarizə terror törədən [[dövlət]]lərə qarşı iqtisadi və hərbi sanksiyalar tətbiq etmək, qlobal ciddi nəzarət və [[kəşfiyyat]]ı artırmaq məqsədlərini hədəfləyirdi. Bu hadisələr ABŞ-ın beynəlxalq terrorçuluqla mübarizəyə başlamasına, əvvəlcə [[Əfqanıstan]] və daha sonra [[İraq]]a qarşı hərbi əməliyyatlara başlaması və dünyada intensiv anti-[[islam]] təbliğatının aparılması üçün bəhanə oldu.
2001-ci il sentyabrın 20-ində [[prezident]] Buş [[ABŞ Konqresi]]nin birgə sessiyasında 11 sentiyabr günü baş verən hadisələr, 9 günlük xilasetmə və bərpa cəhdləri və 11 sentyabr terroruna qarşı cavab tədbirləri haqqında danışdı. Zərər çəkənlərin [[ailə]]lərini və [[həyat]]da qalanları [[maliyyə]] yardımı ilə təmin etmək məqsədi ilə hücumların qurbanlarına yardım etmək üçün yüksək miqdarda [[pul]] ayrıldı, xeyriyyə [[cəmiyyət]]ləri yaradıldı.
[[2002]]-ci ilin sonunda terror aktlarına qarşı hazırlıq və təxirəsalınmaz tədbirlər üçün Tomas Kinin rərbərlik etdiyi Birləşmiş Ştatlarda Terror Aktları üzrə Milli Komitə (9/11 Komitəsi) yaradıldı. [[2004]]-cü il [[iyul]]un 22-də Komitə özünün 9/11 Komitə məruzəsini yayımladı.
== Hücumun qlobal kütləvi mediada işıqlandırılması ==
Hücüm barədə məlumatlar [[kütləvi informasiya vasitələri]] və dövlət tərəfindən dünyanın hər yerinə elan edildi. Lakin İraq “Amerika kouboyları insanlığa qarşı törətdikləri cinayətlərin bəhrəsini görürlər” kimi rəsmi bir bəyanatla fərqləndi.
== İstinadlar ==
<references/>
{{CommonsKat|9/11}}
{{ABŞ tarixi}}
| |||