Qırtlaq: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 25:
| DorlandsID =
}}
'''Qırtlaq''' ({{lang-la|larynx}}) tənəffüs apparatı orqanı ya üzvü. Qırtlaq qığırdaqlardan təşkil olunub, boyunda yerləşmişdir və yuxarıda [[udlaq]] vasitəsilə burun və ağız boşluqları ilə birləşir. Qırtlağın ardını [[nəfəs borusu]] təşkil edir. Amfibiyalarda qırtlaq iki yan qığırdaqlardan əmələ gəlmişdir; quyruqlularda ({{lang-la|urodela}}) qırtlaq yan qığırdaqlardan başqa üzüyəbənzər qığırdaqdan da inkişaf edir, ancaq bu qığırdaq açıq olur. Quyruqsuzlarda ({{lang-la|anura}}) üzüyəbənzər qığırdaq əksinə bitişmiş olur. Qırtlaq əzələləri isə qəlsəmə əzələlərindən inkişaf etmişdir. Quşların qırtlağı sürünənlərin qırtlağından artıq inkişaf etməyib rubimentrudiment halında qalır, səs telləri olmur və qırtlaq əzələləri reduksiya edir. Bunun əvəzində quşlarda "oxuma qırtlağı" - {{lang-la|syrinx}} inkişaf edir. Bu nəfəs borusunun aşağı ucunun genişlənməsindən əmələ gəlmişdir; burada xüsusi səs zarları və əzələləri diferensasiya edir.
Məməlilərin qırtlağında {{lang-la|cartilagines laterales}} derivatlarından başqa qalxanabənzər qığırdaq və qırtlaq qapağı qığırdağı inkişaf edir. Bu qığırdaqlar ancaq məməlilərə xas olub, özləri də qəlsəmə qövslərindən inkişaf etmişdir. Qalxanabənzər qığırdaq inkişaf etməklə bərabər səs telləri və əzələləri diferensasiya etməyə başlayır; beləliklə ali məməlilərdə və insanda səs alətini təşkil edən üzv əmələ gəlir.
== İnsan qırtlağı ==
Sətir 31:
== Qırtlaq qığırdaqları ==
* [[Üzüyəbənzər qığırdaq]] ({{lang-la|cartilago cricoidea}}) halqa şəklində olub qırtlağın əsasını təşkil edir. Onu üzərində qalxanabənzər və çalovabənzər qığırdaqlar yerləşir və aşağıda nəfəs borusu ilə birləşir.Üzüyəbənzər qığırdaq –cartilageo crikoidea formaca halqa şəkilli olub, qırtlağın əsasını təşkil edir. Bu öndə qövsdən arcus cartiloginis crikoideae,arxada yerləşən səfhədən lamina cartiloginis crikoideae ibarətdir.Səfhənin yuxarı yan səthlərində calovabənzər qığırdağın əsası ilə birləşməyə məxsus oynaq səthlər vardır.Üzüyəbənzər qığırdaq həmcinin qalxanabənzər qığırdaqla birləşir və oynaq əmələ gətirir.
* [[Qalxanabənzər qığırdaq]] ({{lang-la|cartilago thuroideathyroidea}}) iki qığırdaq səfhədən təşkil olunaraq qırtlaq qığırdağının ən böyüyü hesab olunur.Bu qığırdaqlarının önündə yuxarıda və aşağıda oymalar incisura tguroidea superiror et inferior bardır. Qalxanabənzər qığırdaqdan sağda və solda yuxarıya ,aşağıya doğru buynuzlar – cornu inferius et superius çıxır.Üzüyəbənzər və qalxanabənzər qırdaqlar hialin qığırdaqdan toxumasından əmələ gəlmışdır.
* [[Qırtlaq qapağı]] ({{lang-la|cartilago epiglotica}})
* [[Calovabənzər qırtlaq]] ({{lang-la|cartilago arytenoidea}}) formaca ücüzlü pramidaya bənzəyir. Piramidanın əsası və zirvəsi vardır. Əsası üzüyəbənzər q-la birləşib oynaq əmələ gətirir.