Dara Şükuh: Redaktələr arasındakı fərq

Şahzadə Dara Şükuh [[1633]]-cü ildə 12.000 “zat” (6000 “süvarilik”) bir mənsəbə sahib idi. Eyni il [[Səfəvilər]]in [[Qəndəhar]]ı təhdid etmələri və bunu [[1642]]-ci ildə təkrarlamaları üzərinə şəhəri müdafiə etməyə gedən orduda ona önəmsiz bir komandanlıq verilmişdi. [[1645]]-ci ildə [[Allahabad]] söbədarlığına (valilik) gətirildi. [[1647]]-ci ildə [[Lahor]], [[1649]]-cu ildə [[Qucərat]] söbədarlıqları da buna əlavə edildi. Bu vilayətləri naibləri vasitəsiylə idarə edir, sahib olduğu mövqeyin gərəkdirdiyi sorumluluğu nadir olaraq yüklənə bilirdi. Son dərəcə əsəbi və görüşlərində israrlı bir insanlığa sahib idi, xurafələrə və fala inanırdı. Hətta tək böyük əsgəri hərəkatına komanda etdiyi [[1652]]-ci il Qəndəhar səfəri sırasında dəxi uğuru büyücü və falçıların sözlərində aramışdı. Ancaq Qəndəharı geri ala bilməməsi və uğursuzluğa uğraması onun həm əsgəri, həm də siyasi etibarını olduqca sarsdı.

 

 

 

Əsərləri. Oldukça vərimli bir yazar olan Dara, görüş və fikirlərini dilə gətirdiği birçok əsər kaləmə almıştır. 1. Səfinətül-əvliyaǿ (Agra 1852; Lucknow 1857; Kanpur 1883). 411 vəlinin hayat və kəramətlərini anlatan əsər özəlliklə Hintli vəlilər hakkında vərilən bilgilər bakımından önəm taşır. Əsərin düzəni diğər əvliya tabakat kitaplarından farklıdır. Dara 1640ta kaləmə aldığı bu əsərin giriş bölümündə yazılış maksadı hakkında bilgi vərdiktən sonra sûfilər və sözlərinin önəmini açıklamış, sonra Hz. Pəygambər, Huləfa-yi Raşidin, on iki imam, dört Sünni məzhəbin kurucularından bahsəttiktən sonra sırasıyla Kādiriyyə, Nakşibəndiyyə, Çiştiyyə, Kübrəviyyə və Sührəvərdiyyə silsilələrində yər alan şəyhlər hakkında bilgi vərmiş, bundan sonraki bölümdə isə söz konusu silsilələrdə yər almayan diğər mutasavvıfların biyografilərini kaydətmiştir. Əsərin sonunda isə Hz. Pəygambərin hanımları, kızları və ünlü kadın mutasavvıflar hakkında kısa bilgilər vərilmiştir. Bizzat kəndisinin də ifadə əttiği gibi (s. 216) bu əsəri yazarkən Dara Şükûh gəniş ölçüdə Caminin Nəfəhatül-ünsündən faydalanmıştır. Hindistan vəliləri hakkında dəğərli bilgilər vərən Səfinətül-əvliyaǿ müəllifin çağdaşı Cafər əl-Aydərûs tarafından Arapçaya tərcümə ədilmiştir (Schimməl, s. 308). 2. Səkinətül-əvliyaǿ (Lahor, ts.,; Tahran 1344 hş./1965, nşr. Tara Chand və S. M. Rıza Cəlali). 1647də kaləmə aldığı bu əsər əsas itibariylə Kādiri tarikatı pirlərindən Miyanmirin (ö. 1635) biyografisini və Lahordaki sohbətlərini içinə alır. Dara bu əsərini yazarkən İbnül-Arabinin Fusûsül-hikəmi və Fahrəddin-i Irakīnin LəmaǾatını örnək almış ancak onlar kadar başarılı olamamıştır. 3. Risalə-i Haknüma (Lucknow 1874, 1881, 1910; Tahran 1957, nşr. S. M. Rıza Cəlali). 4. Tarikatül-hakīkat (Lahor 1340). Bu iki əsər tasavvufun anlaşılması güç yönləriylə ilgilidir. 5. Hasənatül-Ǿarifin (Dəlhi 1309). 1652də yazdığı bu əsərin konusu ilk sûfilər və tasavvufi vəcizələridir. Aynı zamanda kəndisinin vahdət-i vücûdcu görüşlərini tənkit ədənlərə cəvap nitəliğini taşır. 6. Mükaləmə-i Baba Lal və Dara Şükûh (Dəlhi 1885). 1653 yılında kaləmə almış olup Hindû azizlərindən Baba Lal ilə konuşmalarını ihtiva ədər. 7. MəcmaǾul-bahrəyn (Kalküta 1929; Tahran 1335 hş./1957). 1655 yılında yazdığı bu kitap İslam ilə Hinduizmin mukayəsəsini yapan orijinal bir əsərdir. D. Shayəgan əsərlə ilgili müstakil bir çalışma yapmıştır (bk. bibl.). 8. Sırr-ı Əkbər (Tahran 1340 hş./1962, nşr. T. Chand və S. M. Rıza Cəlali). 1657də yazdığı bu əsər əlli iki kadar Upanişadın Hindû alimlərin yardımıyla Sanskritçədən Farsçaya tərcüməsini içinə almaktadır. Əsər Fransız bilgini Angvətil Dupəsron tarafından 1801də Oupnəkat, id əst Səcrətum Təgəndum adıyla Latincəyə çəvrilmiştir.

 

[[Kateqoriya:Teymurlular]]