Bizans imperiyası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 77:
== Etimologiyası ==
''"Bizans İmperiyası"'' adı tarixçilərin Şərqi Roma İmperiyasına verdiyi addır və imperiyanın mövcud olduğu dövrdə heç bir mənbədə adı belə keçməmişdir. İmperiyanın [[Yunan dili|yunanca]] adı ''"Basileia tön Romania"'' (Roma İmperiyası) və ya sadəcə olaraq ''"Romania"'' idi. Şərqi Roma xalqı da özlərini romalı olaraq adlandırırdı. Türklər və ərəblər isə Rum kəlməsini istifadə edirdi.<ref name="Son İmparatorluk Osmanlı">{{Kitap kaynağı|son = Ortaylı|ilk = İlber|yazarurl = |yardımcıyazarlar = |yıl = 2006|başlık = Son İmparatorluk Osmanlı|yayımcı = Timaş Yayınları|yer = İstanbul|id = ISBN 975-263-490-7 s.44-45}}</ref> Qərbi Avropada imperiyanın adının ilk dəfə "Bizans" olaraq keçməyə başlanması alman tarixçi Hayronimus Volfun 1557-ci ildə ''"Corpus Historiae Byzantinæ"'' adlı əsəri ilə başlanmışdır. 1648-ci ildə ''"Byzantine du Louvre" ("Corpus Scriptorum Historiæ Byzantinæ")'' və 1680-ci ildə də Du Şarlın ''"Historia Byzantina"'' adlı əsərlərin yayımlanmasından sonra [[Şarl Lui Monteskyö]] kimi [[Fransızlar|fransız]] [[Maarifçilik|maarifçilər]] arasında ''"Bizans"'' adı məhşurlaşmağa başladı.
Daha əvvəllər [[Qərbi Avropa|Qərbi Avropada]] imperiya ''"Imperium Graecorum"'' (Yunanların İmperiyası) olaraq adlandırılırdı. Xüsusilə də 800-cü ildə [[Böyük Karl|Şarlmanın]] [[:tr:III._Leo|Papa III. Leo]] tərəfindən [[Müqəddəs Roma imperiyası|Müqəddəs Roma]] İmperatoru (''Imperator Augustus'') olaraq taclandırılmasından sonra Roma mirası mövzusunda rəqabət başlamışdı. Papalar ya da Qərbdəki idarəçilər Şərqi Roma imperatorlarından bəhs edən zaman ''"Imperator Romæorum"'' deyirdilər, çünki ''"Imperator Romanorum"'' adı [[Böyük Karl|Şarlman]] və onun xələflərinə aiddir. Bu səbəblərdən tarixçilər belə qənaətə gəlir ki, ''"Bizans"'' termininin istifadə olunmasında məqsəd, [[Müqəddəs Roma imperiyası|Müqəddəs Roma İmperiyasının]] rəqibi [[Bizans İmperiyası|Şərqi Roma İmperiyasını]] tarix səhnəsindən silmək kimi düşünülür.
== Tarixi ==
VI əsrdə Bizansda qaynar həyatlı və əhalisi çox olan Konstantinopol, İsgəndəriyyə və Antioxiya kimi şəhərlər qalırdı. Bizansda həm də qüvvətli imperator hakimiyyəti qalmışdı. Bizans İmperiyası özünün ən qüdrətli dövrlərini [[I Yustinian|I Yustinianın]] (527-565) dövründə yaşamışdır. Yustinian Roma imperiyasını əvvəlki sərhədləri daxilində bərpa etməyə və quldarlıq qaydalarını möhkəmləndirməyə cəhd göstərdi. German tayfalarının qurduqları krallıqlarındakı çəkişmələrdən istifadə edən Yustinian onlara qarşı bir neçə hərbi ekspedisiya göndərdi. 20 ildən çox davam edən şiddətli müharibələrdən sonra o, [[Şimali Afrika]]kı Vandal krallığını və İtaliyadakı Ostqot krallığını işğal edə bildi. İspaniyanın cənub hissəsi isə [[vestqotlar]]ın əlindən alındı. Həmin ölkələrdə bundan əvvəl quldarların əlindən alınmış torpaqlar, həmçinin qaçqın qullar və kolonlar keçmiş ağalarına qaytarıldı. Lakin imperiyanın sərhədlərinin genişlənməsi baha başa gəldi. Bizans əhalisi çox ağır vergilər nəticəsində var-yoxdan çıxdı. Fasiləsiz olaraq üsyanlar qalxırdı. Yustinian bu üsyanları qəddarlıqla yatırırdı. Şərqdə İrana qarşı uzun sürən müharibələrdən sonra imperiya ərazisinin bir hissəsini İrana verdi. Yustinianın ölümündən sonra çox keçmədi ki, imperiya Qərbdə işğal etdiyi ərazilərin demək olar ki, hamısını itirdi.
| |||