Buxar maşını: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Removing Link FA template (handled by wikidata) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
[[Şəkil:Newcomens Dampfmaschine aus Meyers 1890.png|thumb|right|Şəkil 1. Nyukomenin buxar maşını]]
'''Buxar maşını''' - istilik maşını olub, istilik enerjisini qisməm mexaniki enerjiyə çevirir. Tarixdə ilk buxar maşının ixtirası I əsrdə yaşamış, antik dövr mühəndisi İsgəndəriyyəli [[Heron]]a məxsusudur. Onun düzəltdiyi Aeolipile adlı qurğu oyuncaq kimi tətbiq olunmuşdur. Ondan sonra Denis Papin və Tomas Savery XVII əsrin sonunda bir sıra sınaqlar aparmışlar.
== Tarixi ==
Ancaq ilk dəfə praktikada tətbiq oluna biləsək buxar maşını XVIII əsrin əvvəlində ingilis mühəndisi Tomas Nyukomen (ingl. ''Thomas Newcomen'') tərəfindən hazırlanmışdır. Nyukomenin buxar maşınının işləmə prinsipi istilik enerjisinin mexaniki enerjiyə çevrilməsinə əsaslanır. Maşının işçi kamerası içərisində kolba yerləşdirilmiş silindrdən ibarətdir (şəkil 1). Silindrin alt tərəfində, içərisində su qaynayan çən yerləşdirilir. Çənlə silindr ventil vasitəsilə əlaqələndirilir. Kolba üst tərəfdə yerləşdirilmiş mancalağın qoluna bərkidilir. Kolba yuxarı-aşağı hərəkət etdikdə o, mancalaq vasitəsilə quyuda yerləşdirilmiş su nasosunu hərəkətə gətirir.
İşçi qüvvəni yaratmaq üçün buxar çənindən silindrə buxar verilir. Silindrə daxil olan buxar kolbanı yuxarı itələyir. Sonra silindrə başqa borudan soyuq su püskürdülür. Bu zaman işçi kamerada olan isti buxar soyuyaraq kondensə olunur. Silindrdə buxarın soyuması nəticəsində "qismi vakuum" yaranır. Xaricdəki atmosfer təzyiqi ilə silindrdəki təzyiq fərqi nəticəsində kolba aşağıya itələnir. Nəticədə silindrdə əmələ gəlmiş su işçi kameradan başqa boru ilə xaric edilir. Sonradan kameraya yenidən buxar vurulur və proses təkrar olunur. Bu maşının işləmə taktı dəqiqədə 10 dəfə idi.
Papinin konstruksiyasından fərqli olaraq Nyukomenin maşını praktikada tətbiq edilmişdir. Bir əsrdən artıq o, torpaqların suvarılmasında su nasoslarının işlədilməsi üçün istifadə edilmişdir. Ancaq bu maşının faydalı iş əmsalı 0,5% olduğundan onun tətbiqi iqtisadi cəhətdən səmərəli deyildi.
| |||