Sanhacənin ən önəmli qəbilələrindən olan Zirilər, İfrikiyə ilə Məğrib-i Övsat arasında yerləşmişdir. Adını Ziri ibn Mənaddan alan Zirilərin biri [[X əsr]]də [[Şimali AfrikadaAfrika]]da, digəri [[XI əsr]]in əvvəlində [[Əndülüs]]də dövlət quran iki qolu vardır.
Şimali Afrika Ziriləri ([[972]]-[[1148]]). Şimali Afrikada qurulan ilk böyük Bərbəri xanədanıdır. Xanədanın qurucusu Buluqqin b. Zirinin atası Ziri b. Mənad bölgədə Ağləbilərin xizmətindəxidmətində olmuş bir ailədən gəlməktəydigəlməkdəydi və kəndisiözü Fatımilərində hizmətində[[Fatimilər çalışıyorduxilafəti|Fatimilər]]in xidmətində çalışırdı. Zirinin mənsupmənsub olduğu Sanhacə kabiləsiyləqəbiləsiylə Bərbərilərin diğərdigər önəmli koluqolu Zənatə əskidən bəri birbirinəbir-birinə düşmandır. Bölgənin kontrolünü əlində tutmaktutmaq istəyən Fatımilər bundan faydalanarak, batıdaqərbdə Zənatə ilə mücadələlərində sınır güvənliğini sağlamak amacıyla Ziri b. Mənaddan 328də[[940]]-cı (940)ildə Əşirdə bir şəhirşəhər kurmasınıqurmasını istədilər. BurayıBuranı mamurməmur bir şəhirşəhər halinəhalına gətirən Ziri, Fatımi başşəhripaytaxtı Məhdiyəyi ələ gəçirənkeçirən Əbu Yəzid ən-Nükkari öncülüğündəkiöncülüyündəki Harici ayaklanmasınaayaqlanmasına karşıqarşı yürütülən mücadələdə 500 kişiliknəfərlik bir Sanhacə kuvvətiyləqüvvəsiylə Fatımi Halifəsixəlifəsi Mansur-Billahın yanında yəryer aldı (334/[[945]]), bu hizmətinin karşılığında kəndisinə hilat vərildi. Fatımi hizmətində çalışan oğlu Bulukkin, Mağrib-i Əvsatta Fatımilər için təhlikəli duruma gələn Muhamməd b. Hazər əl-Mağravi ilə mücadələ ətməklə görəvləndirildi. Bulukkin şiddətli gəçən savaşın sonunda rakibinə üstünlük sağladı. Bu başarısı üzərinə Fatımi Halifəsi Muiz-Lidinillah, Bulukkini Mağrib valiliğinə tayin ədərək Kayrəvana yərləştirdi (361/972) və dəvlətin idarə mərkəzini Mısıra naklədərək bölgədən ayrıldı (İbn Haldun, VI, 183). Bu tarihtən itibarən Zirilər şəklən Fatımilərə bağlı kalsalar da fiilən bağımsız harəkət əttilər. Bulukkin b. Zirinin Trablus, Surt (Sirtə) və Əcdabiyənin kəndisinə vərilməsi istəği də kabul ədildi. 367də (978) Trablus və Sicilya dışındaki İfrikıyə və Mağrib valilikləri Bulukkinə bırakıldı. Aynı yıllarda Əndülüs Əməviləri bölgədə nüfuzunu arttırmaya çalışıyordu. Nitəkim 368də (979) Zənatə hükümdarı olan Ziri b. Atıyyə, Əndülüs Əməviləri adına bölgədə biat almaya başladı. Dolayısıyla Zirilərin Zənatə ilə mücadələsi Fatımilər ilə Əndülüs Əməvilərini doğrudan ilgiləndiriyordu. Bu səbəplə Halifə Muiz, Zirilərin daha fazla hizmət ətməsini sağlamak için Zənatədən alınacak toprakları Bulukkinin idarəsinə bırakacağını vaad ətti. Bulukkin b. Zirinin 368-373 (979-984) yıllarında Zənatəyə karşı düzənlədiği səfərlər bunun bir sonucudur. Zənatəyi mağlup ədən Bulukkin, Fas və Sicilmasəyi ələ gəçirdi. Dönüş yolunda öldüğündə (373/984) yərinə gəçən oğlu Mansur b. Bulukkin (ö. 386/996) bağımsız bir hükümdar gibi harəkət ətməyə başladı. 374tə (985) ordusunu Sanhacə ilə Zənatə arasında sürəkli əl dəğiştirən Fas və Sicilmasəyə göndərdi, fakat başarılı olamadı.
Mansurdan sonra hükümdar olan oğlu Badisin saltanatını sağlamlaştırmaya çalıştığı sırada Zənatəlilər, Ziri b. Atıyyə lidərliğində Sanhacə topraklarına saldırdı. Badis, böyük amcası Hammad b. Bulukkini Ziri b. Atıyyə ilə mücadələ için görəvləndirdi və zaptədəcəği toprakları kəndi idarəsinə bırakacağını vaad ətti. Fakat Badis ilə amcası arasındaki anlaşmazlık bu sırada onları karşı karşıya gətirdi. Badis karşısında yənilgiyə uğrayan Hammad gəri çəkilmək zorunda kaldıysa da Zənatə üzərinə gidərək Mağrib-i Əvsattaki başarılı mücadələnin sonunda İfrikıyənin doğu bölgəsində Hammadilər adıyla bağımsız bir dəvlət kurdu (405/1015). Böyləcə Ziri b. Mənad soyundan ikinci bir hanədan ortaya çıkmış oldu. Badis b. Mansur 406 (1016) yılında Hammadilərin mərkəzi Kalatü Bəni Hammadın kuşatılması əsnasında öldü. Yərinə gəçən oğlu Muiz dəvrində (1016-1062) Zirilər, Şimali Afrikadaki ən güçlü dönəmlərini yaşadılar. Fatımi halifələri Hakim-Biəmrillah və Zahir əl-Fatımi, Muizzə əlçi həyətləriylə hilat və çəşitli hədiyələr yollayıp “Şərəfüddəvlə, Şərəfüddəvlə və Adudüha” lakaplarını vərdilər. 420lərdən (1029) itibarən Zirilər əski rakipləri Zənatə karşısında önəmli başarılar əldə əttilər və bölgədəki hakimiyətlərini pəkiştirdilər. Ötə yandan Zirilər donanma inşa ədərək Sicilya üzərinə səfərlər düzənlədilər. 416da (1025) Normanların Sicilyada müslümanlara ait bazı yərləri alması üzərinə Muiz həmən 400 parçalık bir donanma oluşturdu. Ancak Ziri donanması Sicilyaya gidərkən Kavsara adasına (Pantəlləria) yaklaştığı sırada fırtınaya tutuldu və böyük kayıp vərdi. 417-426 (1026-1035) arasında Ziri donanması Adriyatiktə və Əgədə Bizans sahillərinə hücum ətti.
