Zirilər sülaləsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 9:
{{main|Buluqqin ibn Ziri}}
[[Buluqqin ibn Ziri|Buluqqin b. Ziri]]nin [[Trablus]], Surt (Sirtə) və Əcdabiyənin ona verilməsi istəyi də qəbul edildi. [[978]]-ci ildə Trablus və [[Siciliya]] dışındaki İfrikıyə və Məğrib valilikləri Buluqqinə buraxıldı. Eyni illərdə Əndülüs Əməviləri bölgədə nüfuzunu artırmağa çalışırdı. [[979]]-cu ildə Zənatə hökmdarı olan Ziri b. Atıyyə, Əndülüs Əməviləri adına bölgədə biət almaya başladı. Dolayısıyla Zirilərin Zənatə ilə mücadiləsi Fatimilər ilə Əndülüs Əməvilərini doğrudan ilgiləndirirdi. Bu səbəblə xəlifə Muiz, Zirilərin daha artıq xidmət etməsini sağlamak üçün Zənatədən alınacaq torpaqları Buluqqinin idarəsinə buraxacağını vəd etdi. Buluqqin b. Zirinin 368-373 ([[979]]-[[984]]) illərində Zənatəyə qarşı düzənlədiyi səfərlər bunun bir sonucudur.
Mənsurdan sonra hökmdar olan oğlu Badisin səltənətini sağlamlaşdırmağa çalışdığı sırada Zənatəlilər, Ziri b. Atıyyə liderliyində Sanhacə topraklarına saldırdı. Badis, böyük əmisi [[Həmmad ibn Buluqqin|Hammad b. Buluqqin]]i Ziri b. Atıyyə ilə mücadilə üçün vəzifələndirdi və zəbt edəcəyi torpaqları onun idarəsinə buraxacağını vəd etdi. Fəqət Badis ilə əmisi arasındakı anlaşmazlıq bu sırada onları qarşı-qarşıya gətirdi. Badis qarşısında məğlubiyyətə uğrayan Hammad gəri çəkilmək məcburiyyətində qaldıysa da Zənatə üzərinə gedərək Məğrib-i Övsatdəki başarılı mücadələnin sonunda İfrikıyənin şərq bölgəsində [[Həmmadilər sülaləsi|Həmmadilər]] adıyla bağımsız bir dövlət qurdu ([[1015]]). Beləcə Ziri ibn Mənad soyundan ikinci bir xanədan ortaya çıxmış oldu. Badis ibn Mansur ([[1016]]) ilində Həmmadilərin mərkəzi Kalatü-Bəni Həmmadın mühasirəsi əsnasında öldü. Yerinə keçən oğlu Muiz dövründə ([[1016]]-[[1062]]) Zirilər, Şimali Afrikadaki ən güclü dönəmlərini yaşadılar. Fatımi xəlifələri Hakim-Biəmrillah və Zahir əl-Fatımi, Muizzə elçi heyətləriylə xələt və çeşidli hədiyələr yollayıb “Şərəfüddəvlə, Şərəfüddəvlə və Adudüha” ləqəblərini verdilər. 1029-cu ildən etibarən Zirilər əski rəqibləri Zənatə qarşısında önəmli başarılar əldə etdilər və bölgədəki hakimiyətlərini pəkiştirdilər. Ötə yandan Zirilər [[donanma]] inşa edərək Siciliya üzərinə səfərlər düzənlədilər. [[1025]]-ci ildə [[Normanlar]]ın Sicilyada müsəlmanlara aid bəzi yerləri alması üzərinə Muiz həmən 400 parçalık bir donanma təşkil etdi. Ancaq Ziri donanması Siciliyaya gedərkən Kavsara adasına (Pantəlləria) yaxinlaşdığı sırada fırtınaya tutuldu və böyük itgi verdi. [[1026]]-[[1035]]-ci illər arasında Ziri donanması Adriyatikdə və [[Egey dənizi|Egəy]]də [[Bizans]] sahillərinə hücum etdi.
Muiz b. Badisin [[xütbə]]ni Fatımi xəlifəsi yerinə Abbasi xəlifəsi Qaim-Biəmrillah adına oxutmağa başlaması və zərb etdirdiyi sikkələrdən Fatımi halifəsinin adını çıkartması Zirilərin düşüşünün başlangıcı oldu (
Təmim b. Muiz dönəmində (1062-1108) Bəni Hilalin istilası Ziriləri Susə və Kābis arasındaki sahil şəridinə hapsətti. Ziri donanmasının akınlarına misilləmə olarak 480də (1087) Cənəviz-Piza müttəfik donanması Məhdiyə və Zəviləyi işgal ətti. Təmim bu saldırıyı durdurmak için 100.000 (vəya 30.000, 80.000) dinar ödəmək zorunda kaldı. Bu dönəmin önəmli olaylarından biri də 484tə (1091) Normanların Sicilya adasını ələ gəçirip İslam hakimiyətinə son vərmələridir. Təmimdən sonra oğlu Yahya güçlü bir donanma inşa ədip Cənova və Sardinya üzərinə çok sayıda akın yaptı. Onun ölümündən sonra oğlu Alinin Murabıt Hükümdarı Ali b. Yusufun Sicilyaya düzənlədiği səfərə dəstək vərməsi Zirilər ilə Sicilya Kralı II. Rogər arasındaki ilişkiləri bozdu. 516da (1122) Murabıtlara ait küçük bir filo Killəvriyədəki (Calabria) Nikutrayı (Nicotəra) ələ gəçirdi. Bu harəkətin arkasında Zirilərin olduğunu düşünən II. Rogər, ərtəsi yıl Zirilərin əlindəki Dimas Kaləsinə saldırıp buradaki müslümanları öldürdü. Ali b. Yahyanın ardından hükümdarlığa gələn Hasan b. Ali (1121-1148) Məhdiyə surlarını tahkim əttirdi. II. Rogərin baskını bölgədəki Hilali Araplarının güçlü savunması karşısında sonuç vərmədi. Zirilər, II. Rogərin 530 (1136) vəya 531 (1137) yılında Cərbəyi ələ gəçirməsini də əngəlləyəmədilər.
| |||