Kükürd: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 27:
[[Şəkil:Sulfur-sample.jpg|250px|left|thumb|Kükürd]]
[[File:Soufresicile3.jpg|thumb|250px|left|Kükürd]]
Kükürd
Kükürd Mendeleyevin dövrü cədvəlinin altıncı qrupunun əsas yarımqrupuna daxildir. Sıra nömrəsi 16 elektron formulu 3s2 3p4-dür. Kükürdün -2; 0; +4; +6 oksidləşmə dərəcəsi göstərən birləşmələri var. Kükürd təbiətdə həm sərbəst həm də birləşmələr şəklində tapılır. Mühüm birləşmələri bunlardır:
FeS2- Pirit CaSO4 x 2 H2O- gips
ZnS- sfalerit Na2SO4 x 10 H2O- qlauber duzu
PbS- qurğuşun parıltısı MgSO4 x 7 H2O- acı duz
CuFeS2- xalkopirit H2S- hidrogen sulfid
Alınması
Sənayedə təbii yataqlarından yəni kükürd külçələrindən fraş üsuluyla- buxarla alınır.
Laboratoriyada alınması:
1. FeS2 FeS + S
2. H2S+ Cl2 2HCl+ S
3. 2H2S+ SO2 2H2O+ 3S
Kükürd sarı rəngli istiliyi pis keçirən elektriki isə keçirməyən bərk maddədir. Suda həll olmur. CS2- yaxşı həll olur. Kükürdün iki allotrop şəkildəyişməsi var: Kristalik kükürd və plastik kükürd. Kükürd səkkiz atomlu bəsit maddədir. Güclü qeyri- metaldır.
1.Qızıl və Platindən başqa bütün metallarla qarşılıqlı təsirdə olur. Yalnız üç metalla- Na, K, Hg ilə otaq temperaturunda yəni adi şəraitdə reaksiyaya girir. Qalan metallarla qızdırıldıqda reaksiyaya girir.
2Na + S Na2S
2K+ S K2S Adi şəraitdə
Hg+ S HgS
Cu+ S t CuS
Zn+S t ZnS
2. Kükürd təsirsiz qazlar yod və azotdan başqa bütün qeyri metallarla reaksiyaya girir. Yalnız F2 ilə adi şəraitdə qalanlarıyla isə qızdırılıqda reaksiyaya girir.
S+3F2 SF6 3S+2P t P2S3
2S+Cl2 t S2Cl2 C+2S t CS2
S+O2 t SO2 H2+S t H2S
3.Kükürd qatı sulfat və nitrat turşusunun həm qatısı həm də durusu ilə reaksiyaya girir.
S+HNO3 H2SO4+NO duru
S+6HNO3 H2SO4+6NO2+2H2O qatı
S+2H2SO4 3SO2+2H2O
Kükürddən bitki ziyanvericilərinə qarşı mübarizədə ( CuSO4 x 5H2O –göy daş,mis kuporası) kibrit istehsalında, kauçukun vulkanlaşdırılmasında- rezin alınmasında istifadə olunur. Kükürd (S) – zülalların tərkibində olur. Proteinoidlərin tərkibində kükürdün miqdarı, başqa zülallara nisbətən daha çoхdur. Taхıl, paхlalılar, süd məhsulları, balıq və yumurtada kükürd vardır. Metionin və sistein aminturşularının tərkibində olduğu üçün onların tərkibindəki çevrilmələrdə iştirak edir.B1 vitamininin , insulinin və digər birləşmələrin əmələ gəlməsində iştirak edir. Gündəlik tələbat 1 qramdır. . Mühüm təbii kükürd mineralları : FeS2 - dəmir pirit və ya pirit, ZnS - sink sülfür və ya sfalerit ( wurtzite ) , PbS - galena və ya galena , Hgs - zincifre , Sb2S3 - stibnite .
Kükürdün üç turşusu mövcuddur: Sulfid ( H2S ) Sulfit ( H2SO3 ) Sulfat ( H2SO4 ).
H2S- bəzi mineral sularında rast gəlinən kəskin iyli qazdır. Suda həll olunur və suda məhlulu sulfid turşusu adlanır. Sənayedə sulfid turşusunu almaq mümkün deyil.
H2SO4- rəngsiz, ağır, uçucu olmayan sulu duru mayedir. Yəni hiqroskopikdir. Suda həll edildikdə suda çox qızma baş verir. Suyu H2SO4 üzərinə tökmək olmaz.Çünki bu zaman turşu dumanı əmələ gəlir. Turşu ətrafa sıçraya bilər. Bu zaman çoxlu istilik ayrılar. Suyun üzərinə H2SO4 damcı- damcı tökülür və qarışdırılır. H2SO4 qatı və duru olur. Bəzən kuperos yağı da adlanır.
{{commons|Sulfur}}
| |||