Teleskop: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 3:
[[Şəkil:Swedish Solar Telescope.jpg|thumb|right|180px|İsveç [[günəş teleskopu]]]]
'''Teleskop''' ({{lang-el|τῆλε}}) — [[astronomiya|astronomik]] qurğu. Kosmik obyektlərin öyrənilməsində istifadə edilir. Teleskop müşahidə edilən və öyrənilən kosmik obyektlərin ölçüsünü böyüdərək [[insan]] gözünün onu görməsinə imkan yaradır.
İlk teleskopun düzəldilməsinə durbinin ixtirası ilə başlanmışdır.
İlk teleskop hollandiyalı eynək ustası İohans Lippersqey(1570-1619) tərəfindən [[1608-ci
Müşahidə astronomiyanın açarıdırsa, teleskop da müşahidənin açarıdır. Teleskopların geniş imkanları var. Teleskopsuz cəmi 6000 ətrafında ulduz görürüksə, müasir teleskoplarda milyardlarla ulduz görə bilirik.Ona görə də teleskop əsas astronomiya cihazıdır.
== Teleskopun vəzifəsi ==
Teleskopun 3 vəzifəsi var: obyektin xəyalını qurmaq, gözə nisbətən daha çox işıq seli toplamaq və gözlə ayırd edilə bilməyən 2 və daha çox sayda nöqtəvi obyekti (məsələn ulduzu)ayrılıqda müşahidə etmək.
Sətir 17 ⟶ 16:
Sonrakı yüz illiklərdə hər iki növ teleskopun istər obyektivlərinin ölçülərində,istərsə də ümumi konstruksiyasında böyük inkişaf olub.İndi linzanın diametri 1 metr olan refraktor,güzgünün diametri 6 metr olan reflektor var.Daha böyük obyektivli teleskoplar üzərində işlər aparılır.
Göy cisminin parlaq şüaları hər 2 üzü qabarıq linza olan obyektivə düşür. Onun vasitəsilə teleskopun fokal müstəvisində göy cisminin xəyalı alınır. Xəyala hər 2 üzü qabarıq linza olan və okulyar adlanan lupa vasitəsilə baxılır. Yaxud fotoemusiya vasitəsilə xəyalın foto şəkli alınır.Göy cisimləri çox uzaqda olduqlarından şüaları obyektivə paralel düşür.Buna görə də xəyal fokal müstəvidən alınır. Digər şəkildə reflektorun sadə sxemi Nyuton sxemi də adlandırılır. Burada göy cismindən gələn paralel şüalar əvvəlcə çökük güzgü olan obyektivdən əks olunur və fokal müstəvidə toplanır.Sonra yardımçı güzgüyə düşür və yardımçı güzgüdən əks olunaraq okulyara verilir. Teleskopun vəzifələrindən biri də gözə nisbətən daha çox işıq toplamaqdır. Toplanan işıq seli obyektivin sahəsi ilə, sahə isə obyektivin diametrinin kvadratı ilə mütənasibdir.Obyektivin diametrini D,Göz bəbəyinin diametrini isə d ilə göstərsək obyektivin topladığı işıq seli gözün topladığı işıq selindən (D/d)2 dəfə çox olar .Məsələn, obyektivinin diametri 6 metr olan teleskop bəbəyinin diametri 6 mm olan gözdən 1 000 000 dəfə çox işıq seli toplayır.
Teleskopun 3-cü vəzifəsi ayırdetmə qabiliyyətidir.İnsan gözünün iki yaxın nöqtəvi obyekti,məsələn iki yaxın ulduzu,ayrı ayrılıqda görməsi üçün onlar arasındakı bucaq məsafəsi 2″-dən kiçik olmamalıdır.Ayırdetmə göz bəbəyinin diametri ilə mütənasib olduğu üçün obyektivinin diametri D olan teleskopun ayırdetməsi,bəbəyinin diametri d olan gözün ayırdetməsindən D/d dəfə çoxdur.Məsələn,obyektivinin diametri 6 metr olan teleskopun ayırdetmə qabiliyyəti gözün ayırdetmə qabiliyyətindən 1 000 dəfə çox alınır.Yəni belə teleskopla bir-birindən 2″ məsafəsində yerləşən obyektlərlə, 0.12″bucaq məsafəsindən kiçik olmayan obyektləri ayrı-ayrı görmək olmur.Bu hesablamamız nəzəridir,lakin atmosfer teleskopda alınan xəyalları korlayır.Odur ki,ən yaxşı halda ayırdetmə 1″olur.Bu da gözün ayıretməsindən 100 dəfə böyükdür.Teleskopu səciyyələndirən parametrlərdən biri onun böyütməsidir.Teleskopun böyütməsi obyektivin və okulyarın fokus məsafələrinin nisbətinə bərabərdir.Teleskopun böyütməsinin 500 dəfədən çox olması məsləhət deyil.Əks halda xəyalın keyfiyyəti azalır.
| |||