İli-Qazax Muxtar dairəsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{İş gedir}}'''İli-Qazax Muxtar dairəsi''' ({{lang-kk|ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى|Іле Қазақ автономиялы облысы}}; {{lang-nh||伊犁哈薩克自治州|Yīlí Hāsàkè zìzhìzhōu}}; {{lang-ug|ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى|Или Қазақ аптоном вилайәти}}) — [[Çin]]in [[Sinszyan-Uyğur Muxtar rayonu]] ərazisinə daxil olan muxtar dairə. Dairə Çinin şimal-şərq hissində yerləşir.
== Tarixi ==
[[1757]]-ci ildə [[Cunqariya xanlığı]]nın çinlilərin [[Sin]] sülaləsi imperatoru Aysinqioro Xunlinin hakimiyyəti dönəmində varlığına son qoması ilə ərazi çinlilərin əlinə keçir. [[1761]]-ci ildə ərazidə Sinszyan (Yeni Torpaq) vilayəti yaradılır. İli çayı vadisində isə uyğur və qazaxların köçəri icmaları dərbəst yaşıyırdılar. Hətta ərazinin bir qismi Böyük Cuzun tərkibinə daxil idi. [[XIX əsr]]də İli vilayəti ərazisində müstəqil [[İli sultanlığı]] yaradılır. Rusiya İmperiyası ilə münaqişədə sultanlıq müstəqilliyini itirərək imperiyanın tərkibinə keçir. Rusiya bir müddət sonra Sin imperiyası ilə imzaladığı Livadiy və Peterbur anlaşmaları ilə İli sultanlığının ərazisini Çinə qaytarır.
Sətir 6:
[[Rusiya vətandaş müharibəsi]] zamanı ağlar, qazaxlar və uyğurlar əraziyə köç etmişlər.
[[1930]]-cı illərdə qazaxlar, uyğurlar, tatarlar və özbəklər artıq [[SSRİ]]-dən, Qazaxıstanda baş verən açlıqdan (1932-1933) və komunistlərin təqiblərindən əraziyə kütləvi şəkildə pənah gətirmişdilər.
[[1950]]-ci ildə ərazidə İli rayonu (伊犁专区) yaradılır və 12 uezdə bölünür.
[[1954]]-ci ildə bölgədə ərazinin etnik xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq İli-Qazax Muxtar dairəsi yaradılır. [[1955]]-ci ildə dairənin ərazisinə İli, Altay və Taçen rayonları daxil edilir.
[[1962]]-ci ildə Çində ölkə əhalisinin çinliləşdirilməsinə etiraz olaraq [[SSRİ]]-yə köç etmişlər.
[[1970]]-ci ildə Taçendə Çuquçaq vilayəti təşkil edilir.
[[10 sentyabr]] [[1975]]-ci ildə İli-Qazax Muxtar dairəsinin inzibati mərkəsi Kulcadan Kuytun şəhərinə köçürülür.
== Coğrafiyası və inzibati bölgüsü ==
| |||