Vikipediya

"İli-Qazax Muxtar dairəsi" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Məqalə Müzakirə

İli-Qazax Muxtar dairəsi (redaktə)

16:15, 9 noyabr 2015 versiyası

4 bayt çıxarıldı ,  6 il öncə
→‎Tarixi
</ref> ({{lang-kk|ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى|Іле Қазақ автономиялы облысы}}; {{Çincə||伊犁哈薩克自治州|Yīlí Hāsàkè zìzhìzhōu}}; {{lang-ug|ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى|Или Қазақ аптоном вилайәти}}) — [[Çin]]in [[Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu]] ərazisinə daxil olan muxtar dairə. Dairə Çinin şimal-şərq hissində yerləşir.
== Tarixi ==
[[1757]]-ci ildə [[Cunqariya xanlığı]]nın çinlilərin [[Sin]] sülaləsi imperatoru Aysinqioro Xunlinin hakimiyyəti dönəmində varlığına son qoması ilə ərazi çinlilərin əlinə keçir. [[1761]]-ci ildə ərazidə Sinszyan (Yeni Torpaq) vilayəti yaradılır. İli çayı vadisində isə uyğur və qazaxların köçəri icmaları dərbəst yaşıyırdılar. Hətta ərazinin bir qismi Böyük Cuzun tərkibinə daxil idi. [[XIX əsr]]də İli vilayəti ərazisində müstəqil [[İli sultanlığı]] yaradılır. Rusiya İmperiyası ilə münaqişədə sultanlıq müstəqilliyini itirərək imperiyanın tərkibinə keçir. Rusiya bir müddət sonra Sin imperiyası ilə imzaladığı Livadiy və Peterbur anlaşmaları ilə İli sultanlığının ərazisini Çinə qaytarır.
 
[[1916]]-ci ildə Rusiya ipmeriyasında yaşayan bir qrup qazaklar təqiblərə və işgəncələrə məruz qalmamaq məqsədi ilə bu əraziyə pənah aparmışlar.
[[Rusiya vətandaşvətəndaş müharibəsi]] zamanı ağlar, qazaxlar və uyğurlar əraziyə köç etmişlər.
 
[[1930]]-cı illərdə qazaxlar, uyğurlar, tatarlar və özbəklər artıq [[SSRİ]]-dən, Qazaxıstanda baş verən açlıqdan (1932-1933) və komunistlərin təqiblərindən əraziyə kütləvi şəkildə pənah gətirmişdilər.
 
[[1970]]-ci ildə Taçendə Çuquçaq vilayəti təşkil edilir.
[[10 sentyabr]] [[1975]]-ci ildə İli-Qazax Muxtar dairəsinin inzibati mərkəsi Kulcadan Kuytun şəhərinə köçürülür.
 
== Coğrafiyası və inzibati bölgüsü ==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/3417621"