== Şəhərin aqibəti ==
Bəşəriyyət mövcud olduğu gündən və yaranmışların ən alisi sayılan insan təxəyyülü inkişaf tapdıqca, əmək fəaliyyəti genişləndikcə hər şeydə bir yenilənmə də özünü göstərməyə başlayır. Zaman keçdikcə, əsrlər bir-birini əvəz etdikcə insanlar həm də elmi biliklərə yiyələnirlər. Elmi biliklərin mənimsənilməsi isə yeni-yeni elmi kəşflərlə nəticələnir. Hər bir yeni kəşf insanların həyatında mühüm rol oynamağa başlayır. Amma bu heç də həmişə belə olmur. Cəmiyyətə yararlı olan yeniliklərdən insan xislətinə xidmət meyarları düşünülüb tapılır. Sonradan isə onun tətbiqinə start verilir ki, bu da miqyassız fəlakətlərə səbəb olur. Müharibələr, nüvə silahlarına yiyələnmə az qala rəqabət səviyyəsinə qaldırılır. Hətta böyük fəlakətlərə meydan açan savaşlar başlanır, nüvə sınaqları keçirilir. Nəinki, insan həyatı, təbiətin təhlükə qarşısında qalması düşünülmür.
Onu da deyək ki, böyük dağıntılara yol açan vasitələrin XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərinin istehsalı olduğu düşünülür. Amma bu heç də belə deyil. Çünki axtarışlar bu fikirlərin doğruluğunu şübhə altına alır. Belə ki, 1900-cı illərin əvvəllərində Hindistanın Mohenco-daroDaro (siqh dilindən tərcümədə "Ölüm təpəsi" mənasına gəlir) əyalətinin yaxınlığında qazıntı işləri aparan arxeoloji ekspedisiya dünyanın qədim və yüksək inkişaf etmiş sivilizasiyalarından biri olan, 2 və ya 3 min il davam edən böyük bir şəhərin xarabalığını aşkara çıxarır. Lakin meqapolisin ən böyük müəmması, alimləri düşündürən əsas məsələ onun yaranması deyil, "ölüm"ü idi.
Tarixçilər hesab edirlər ki, Mohenco-daroda 4,5 min il əvvəl 50 minə yaxın insan yaşayıb. Onlar haqqında məlumat vermək çətindir. Mütəxəssislərin irəli sürdüyü nəzəriyyələrə görə, şəhər əhalisi dravid dil qrupuna daxil olan və müasir Cənubi Hindistanın əhalisinin danışdığı dilə qohum olan bir dildə danışıb, ortaboy və qarabuğdayı olublar. Pakistanlı tarixçi arxeoloq Barkat Əli Şeyx bildirir ki, "şəhərin tarixi mövcuddur, yazılıb, lakin oxunmayıb. Mohenco Daronun salnamələri bu günə qədər də oxunmayıb. Arxeoloqlar üzərində allahların, insanların, heyvanların rəsmi olan və qəribə simvollarla yazılmış çoxlu sayda gil lövhələr aşkara çıxarıblar".
Xatırladaq ki, Mohenco-darodakıDarodakı qazıntılardan yüz il vaxt keçib. Müasir analizlər göstərir ki, qədim şəhərin ərimiş fraqmentləri çox böyük temperaturda, ən azı 1500 dərəcədə baş verib. Tədqiqatçılar həm də bütün evlərin yerlə bir olduğu zaman episentrin dəqiq dairəsini müəyyən ediblər. Mərkəzdən əyalətlərədək dağıntılar getdikcə azalır. Daha bir vacib detal: məhz Mohenco-daroDaro rayonunda tapılan onlarla skeletin radioaktivliyi normadan 50 dəfə çox olub!
Tədqiqatçı Herman Kilke hesab edir ki, şəhər [[arilər]]in hücumu nəticəsində dağlıb. <ref>Hermann Kulke, Dietmar Rothermund. ''A History of India''. Routledge, 2004. Page 19.</ref>
|