|
serxan veliyev
'''Veb sayt''' ({{lang-en|website}}, web – hörümçək toru, site — «yer») – [[HTTP]]/[[HTTPS]] protokolları vasitəsilə [[İnternet]]də müraciət etmək mümkün olan, eyni mövzulu [[veb-səhifə]]lərin yığımıdır. Veb saytların ümumi yığımı [[Ümumdünya hörümçək toru]]nu yaradır.
Veb saytların səhifələri ümumi [[domen]] ünvan altında birləşmiş olurlar və eyni məntiqi struktura malikdirlər. Veb sayt anlayışı [[hostinq]], [[server]], [[provayder]], [[domen]], [[şəbəkə]] və s. anlayışlarla sıx bağlıdır. [[İnternet texnologiyaları]] inkişaf etdikcə bir [[server]]də ([[kompüter]]də) çoxlu sayda domen və veb saytlar yerləşdirmək mümkündür.
== Tarixi ==
29.04.2001 tarixide GENCE-de dunyaya gelmisdi 2 nomreli internat tipli xarici diller temayullu Gimnaziyada oxuyur...Hal hazirda Gence seheri Bagmanda yasayir
Dünyada ilk veb sayt 6 avqust [[1991]]-ci ildə [[Tim Barners-Li]] (Tim Burners-Lee) tərəfindən yaradılmışdır. Həmin saytda o, [[World Wide Web]] (WWW) yeni texnologiyası haqqında ümumi anlayış verərək, [[URL]] ünvanlaşma sistemi və [[HTML]] dili haqqında danışır. Həmin saytda [[veb-server]]lərin və [[veb brauzer]]lərin ([[veb səyyah]]ların) qurulması və işi ilə bağlı da [[informasiya]] verilirdi. Həmin sayt dünyada ilk İnternet-kataloqdur. Belə ki, Tim Barners-Li burada digər saytlara keçidlərin siyahısını da göstərdi.
*
Tim Barners-Li hesab edirdi ki, [[hipermətn]]lərdən istifadə etməklə şəbəkələrdə [[informasiya]] mübadiləsini çox sürətlə və effektiv aparmaq mümkündür. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün o, hələ [[1980]]-cı ildə Enquire [[kompüter proqramları|proqram]] təminatını yaratdı. [[1991]]-ci ildə [[CERN]]-də [[WWW]] standartı təsdiq olundu.
Tim Barners-Li veb-texnologiyasının – [[HTTP]], [[URI]]/[[URL]] və [[HTML]] atası hesab edilir
== Veb saytın strukturu ==
İnternetdə olan, öz aralarında hiperistinadlarla birləşmiş, kiçik saytdan tutmuş böyük informasiya portalına qədər hər bir resurs bir neçə tematik rubrikaları təşkil edir. Bir qayda olaraq məzmunu qısa anonslarla verilmiş bütün bölmələrdəki saytların istinadları birinci, yəni başlanğıc səhifəyə gətirilir ki, bu səhifəyə index.htm (.html) adı verilir. Saytın bütün başlanğıc sənədlərinə belə adın verilməsi məsləhətdir. Çünki əks təqdirdə hər hansı bölmənin başlanğıc səhifəsinin adını göstərmədən URL ünvanına müraciət olunarsa brauzer səhifənin özünü yox, cari qovluqda saxlanılmış faylların siyahısını göstərəcək.
Sənədlərin uyğun bölmələrinə görə paylanmış tematik rubrikalar yığımı və bütün səhifənin resursları arasında əvvəlcədən layihələndirilmiş hiperəlaqələr saytın məntiqi strukturu adlanır. Fiziki struktur isə sayt nəşr olunmuş qovluğun alt direktoriyalarındakı fiziki faylların yerləşdirilməsi alqoritmi kimi başa düşülür.
Ola bilər ki, məntiqi və fiziki strukturlar üst-üstə düşməsin. Çünki sənədin fiziki strukturunda fayllar proqramistin işini asanlaşdırmaq məqsədi ilə müəyyən qaydada yerləşdirilə bilər. [[Fayl]]ların müəyyən qayda ilə yerləşdirilməsi sayta yeni materiallar əlavə edildikdən sonra qarışıqlıq yaranmasının qarşısını alır, belə ki, proyektin elementləri sayılan bütün qrafik təsvirləri «Image» adlanan xüsusi qovluqda yerləşdirmək lazımdır. Bu qovluq saytın əsas direktoriyasında yerləşir. Nəticədə təsvir yerləşdirilmiş HTML sənədlərini təzələdikdə şəkilləri yenidən səhifəyə yerləşdirmək lazım gəlmir. Digər tərəfdən həmin qrafik təsvirləri saytın digər səhifələrində də istifadə etmək olar. Veb saytda yerləşən hiperistinadların düzgün işləməsi, sənədlərin düzgün açılması və hər şansı bir resursa müraciət edildikdə brauzerin səhf haqqında informasiya verməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir.
Direktoriyanın adları, HTML sənədlərinin adları və genişlənmələri, [[qrafik fayllar]]ın adları təyin olunmalıdır. Bu adlar latın əlifbasında və kiçik reqistrlərində yazılmalıdır. Bu adların uzunluqları 8 simvoldan çox olmamalıdır. HTML sənədlərində faylların adları məna kəsb etməlidirlər, yəni gələcəkdə faylın məzmunu yaddan çıxarsa, bu halda faylın adına baxmaqla onun hansı mövzuya aid olduğu təyin olunacaq.
== Alqoritm ==
Veb saytı işləyərkən aşağıdakı [[alqoritm]]lər ardıcıl olaraq yerinə yetirilməlidir:
* Məqsədin qoyuluşu və əsas məsələlərin təyin edilməsi
* Gələcək tematik bölmələrin siyahısının yaradılması
* Resursların məntiqi və fiziki strukturlarının işlənməsi
* Dizayn eskizinin, saytın komponovkasının, görünməz verstal cədvəlin hazırlanması
* Mətn materiallarının hazırlanması
* Qrafik materialların hazırlanması
* Vektor şəkillərinin yayılmış (rastrovıy) formata eksport edilməsi, şəkillərin optimallaşdırılması
* Web-səhifələrin şablonlarının hazırlanması
* Web-səhifələrin maşın koduna çevrilməsi
== Mənbə ==
* Osman Gündüz, Qorxmaz Əfəndiyev, Nazim Rüstəmov, "kompüter - İnformasiya Texnologiyalarının Əsasları", Bakı, 2006
== İnternet Terminləri Rusca-Azərbaycanca-Kırımca-Türkcə Qısa adı ==
{| class="prettytable sortable attable" border="1" width="650"
|-
| width="25%" | '''Русский'''
| width="25%" | '''Azərbaycanca'''
| width="25%" | '''Qırımtatarca'''
| width="25%" | '''Türkçe'''
|-
|
| страница
|
| Səhifə
|
| saife (саифе)
|
| sayfa
|-
|
| ссылка
|
| Qoşulma
|
| bağlantı (багъланты)
|
| bağlantı
|-
|
| кнопка
|
| Düymə
|
| dögme (дёгме)
|
| düğme
|-
|
| нажать (на кнопку), щёлкнуть (мышкой)
|
| Sıxmaq
|
| basmaq (басмакъ)
|
| tıklamak
|-
|
| сделать двойной щелчок
|
| Cüt sıxmaq
|
| çift basmaq (чифт басмакъ)
|
| çift tıklamak
|-
|
| выделить
|
| Seçmək
|
| saylamaq (сайламакъ)
|
| seçmek
|-
|
| информация, данные
|
| Məlumat
|
| malümat (малюмат)
|
| bilgiler, veri
|-
|
| база данных
|
| Məlumat bazası
|
| malümat bazası (малюмат базасы)
|
| veri tabanı
|-
|
| аккаунт, учётная запись
|
| Hesab
|
| esap (эсап)
|
| hesap
|-
|
| создать аккаунт
|
| Hesab yaratmaq
|
| esap açmaq (эсап ачмакъ)
|
| hesap açmak
|-
|
| пользователь
|
| istifadəçi
|
| qullanıcı (къулланыджы)
|
| kullanıcı
|-
|
| участник, член
|
| Üzv
|
| aza (аза)
|
| üye
|-
|
| вход
|
| Giriş
|
| kiriş (кириш)
|
| giriş
|-
|
| выход
|
| Çıxış
|
| çıqış (чыкъыш)
|
| çıkış
|-
|
| сеанс, сессия (работы с программой, сайтом)
|
| Seans
|
| oturım (отурым)
|
| oturum
|-
|
| войти в систему, залогиниться
|
| Sistemə giriş
|
| oturım açmaq (отурым ачмакъ)
|
| oturum açmak
|-
|
| выйти из системы
|
| Sistemdən çıxış
|
| oturım qapatmaq (отурым къапатмакъ)
|
| oturum kapatmak
|-
|
| извещать, уведомлять
|
| xəbərdarlıq
|
| haberdar etmek (хабердар этмек)
|
| haberdar etmek
|-
|
| перейти (по ссылке)
| ?
|
| barmaq (бармакъ)
|
| gitmek
|-
|
| искать
|
| axtarmaq
|
| qıdırmaq (къыдырмакъ)
|
| aramak
|-
|
| отправить, послать
|
| göndərmək
|
| yollamaq, yibermek (ёлламакъ, йибермек)
|
| göndermek
|-
|
| отмена
|
| imtina
|
| lâğu (лягъу)
|
| iptal
|-
|
| отменить
|
| imtina etmək
|
| lâğu etmek (лягъу этмек)
|
| iptal etmek
|-
|
| вернуть назад
|
| geri qaytar
|
| keri ketirmek (кери кетирмек)
|
| geri getirmek
|-
|
| регистрация
|
| qeydiyyat
|
| qayd (къайд)
|
| kayıt
|-
|
| регистрироваться
|
| qeydiyyatdan keçmək
|
| qayd olmaq (къайд олмакъ)
|
| kayıt olmak
|-
|
| зарегистрированный
|
| qeydiyyatdan keçmiş
|
| qaydlı (къайдлы)
|
| kayıtlı
|-
|
| корректный, допустимый
|
| səhih
|
| keçerli (кечерли)
|
| geçerli
|-
|
| некорректный, недопустимый
|
| qeyri-səhih
|
| keçersiz (кечерсиз)
|
| geçersiz
|-
|
| настройки
|
| tənzimləmə
|
| ayarlar (аярлар)
|
| ayarlar
|-
|
| настраивать
|
| tənzimləmək
|
| ayarlamaq (аярламакъ)
|
| ayarlamak
|-
|
| проверять
|
| yoxlamaq
|
| teşkermek (тешкермек)
|
| kontrol etmek
|-
|
| размер
|
| ölçü
|
| büyüklik (буюклик)
|
| boyut
|-
|
| безопасность
|
| təhlükəsizlik
|
| telükesizlik (телюкесизлик)
|
| güvenlik
|-
|
| файл
|
| fayl
|
| fayl (файл)
|
| dosya
|-
|
| расширение
|
| uzantı
|
| uzantı (узанты)
|
| uzantı
|-
|
| тип
|
| növ
|
| çeşit, tür (чешит, тюр)
|
| çeşit, tür
|-
|
| календарь
|
| təqvim
|
| taqvim (такъвим)
|
| takvim
|-
|
| дата
|
| tarix
|
| tarih (тарих)
|
| tarih
|-
|
| общий
|
| ümümi
|
| umumiy (умумий)
|
| genel
|-
|
| утверждение, одобрение
|
| təstiq
|
| tasdıq (тасдыкъ)
|
| onay
|-
|
| утвердить, одобрить
|
| təstiq etmək
|
| tasdıqlamaq (тасдыкъламакъ)
|
| onaylamak
|-
|
| восстановить
|
| bərpa etmək
|
| yañıdan tiklemek, ğayrıdan tiklemek, yañıdan yaratmaq (янъыдан тиклемек, гъайрыдан тиклемек, янъыдын яратмакъ)
|
| yeniden yaratmak
|-
|
| сбросить, обнулить, вернуть в начальное состояние
|
| sıfırlamaq, başlanğıc vəziyyətə qaytarmaq
|
| sıfırlamaq (сыфырламакъ)
|
| sıfırlamak
|-
|
| обновить
|
| yeniləmək
|
| yañartmaq (янъартмакъ)
|
| yenilmek
|-
|
| успешный
|
| müvəffəqiyyətli
|
| muvafaqiyetli (мувафакъиетли)
|
| başarılı
|-
|
| успешно
|
| müvəffəqiyyətlə
|
| muvafaqiyetnen (мувафакъиетнен)
|
| başarıyla
|-
|
| предупреждение
|
| xəbərdarlıq
|
| tenbi (тенби)
|
| uyarı
|-
|
| задействовать, включить
|
| tətbiq etmək
|
| işletmek (ишлетмек)
|
| uygulamak
|-
|
| указать, ввести
|
| daxil etmək, göstərmək
|
| belgilemek (бельгилемек)
|
| belirtmek
|-
|
| удалить, убрать
|
| silmək
|
| yoq etmek (ёкъ этмек)
|
| silmek
|-
|
| доступ
|
| giriş
|
| irişim (иришим)
|
| erişim
|-
|
| право (доступа и т.д.)
|
|
| yetki, izin (етки, изин)
|
| yetki, izin
|-
|
| статус, состояние
|
| status, vəziyyət
|
| al, status (ал, статус)
|
| hal, durum
|-
|
| инструмент
|
| alət
|
| alet (алет)
|
| araç
|-
|
| вклад
|
| töhfə
|
| isse (иссе)
|
| katkı
|-
|
| пространство имён (в вики)
|
| adlar fəzası
|
| isim fezası (исим фезасы)
|
| alan adı (vikide)
|-
|
| поле
|
| sahə
|
| satır, pencere (сатыр, пенджере)
|
| alan
|-
|
| частые вопросы (ЧаВо)
|
| tez-tez verilən suallar
|
| sıq berilgen sualler (SBS) (сыкъ берильген суаллер (СБС))
|
| sık sorulan sorular (SSS)
|-
|
| загрузить
|
| yükləmək
|
| yüklemek (юклемек)
|
| yüklemek
|-
|
| добавить, присоединить, приаттачить
|
| əlavə etmək, qoşmaq
|
| eklemek (эклемек)
|
| eklemek
|-
|
| аттачмент
|
| qoşma, əlavə
|
| eklenme (экленме)
|
| eklenti
|-
|
| отметить, пометить
|
| qeyd etmək, içarələmək
|
| işaretlemek (ишаретлемек)
|
| belirtmek
|-
|
| знак, отметка
|
| işarə
|
| işaret (ишарет)
|
| simge
|-
|
| символ (буква, цифра, знак)
|
| simvol
|
| simvol (символ)
|
| karakter
|-
|
| заполнять
|
| doldurmaq
|
| toldurmaq (толдурмакъ)
|
| doldurmak
|-
|
| совпадать
|
| üst-üstə düşmək
|
| eşleşmek (эшлешмек)
|
| eşleşmek
|-
|
| совпадение, зацепка (при поиске)
|
| üst-üstə düşmə
|
| ilişki (илишки)
|
| ilişki
|-
|
| приоритет, вес
|
| prioritetç çəki
|
| ağırlıq (агъырлыкъ)
|
| ağırlık
|-
|
| ящик (для писем)
|
| qutu
|
| qutu (къуту)
|
| kutu
|-
|
| папка
|
| qovluq
|
| cüzdan (джузьдан)
|
| klasör
|-
|
| дополнительный
|
| əlavə
|
| ilâve (иляве)
|
| ek, ilave
|-
|
| изображение
|
| şəkil, təsvir
|
| resim, suret (ресим, сурет)
|
| resim
|-
|
| разрешение (графич. файла)
|
| görüntülük
|
| çezinirlik (чезинирлик)
|
| çözünürlük
|-
|
| статья
|
| məqalə
|
| maqale (макъале)
|
| madde
|-
|
| сообщение
|
|
| beyanat (беянат)
|
| mesaj
|-
|
| тема
|
| mövzu
|
| mevzu (мевзу)
|
| konu
|-
|
| заголовок
|
| başlıq
|
| serleva (серлева)
|
| başlık
|-
|
| автор
|
| müəllif
|
| müellif (муэллиф)
|
| yazar
|-
|
| текст
|
| mətn
|
| metin (метин)
|
| metin
|-
|
| правило
|
| qayda
|
| qaide (къаиде)
|
| kaide
|-
|
| содержание
|
| məzmun, mündəricat
|
| münderice (мундеридже)
|
| içerik
|-
|
| правка, изменение, редактирование
|
| düzəliş, dəyişiklik
|
| deñişiklik (денъишиклик)
|
| değişiklik
|-
|
| изменять, редактировать
|
| dəyişmək, pedaktə etmək
|
| deñiştirmek (денъиштирмек)
|
| değiştirmek
|-
|
| обсуждение
|
| müzakirə
|
| muzakere (музакере)
|
| tartışma
|-
|
| предложение
|
| təklif
|
| teklif (теклиф)
|
| teklif
|-
|
| личный
|
| şəxsi
|
| şahsiy (шахсий)
|
| kişisel, şahsi, özel
|-
|
| цитата
|
| sitat
|
| alınma (алынма)
|
| alıntı
|-
|
| раздел
|
| bölmə
|
| bölüm (болюм)
|
| bölüm
|-
|
| подраздел
|
| alt bölmə
|
| alt bölüm (алт болюм)
|
| altbölüm
|-
|
| список
|
| siyahı
|
| cedvel (джедвель)
|
| liste
|-
|
| таблица
|
|
| cedvel (джедвель)
|
| tablo
|-
|
| предпросмотр
|
|
| ög baquv (ог бакъув)
|
| önizleme
|-
|
| распечатать
|
|
| bastırmaq (бастырмакъ)
|
| bastırmak
|-
|
| комментарий
|
|
| tefsir (тефсир)
|
| yorum
|-
|
| пояснение
|
|
| izaat (изаат)
|
| açıklama
|-
|
| описание
|
|
| tarif, tasvir (тариф, тасвир)
|
| tarif, tasvir
|-
|
| голос (при голосовании)
|
|
| rey (рей)
| oy
|-
|
| голосовать
|
|
| rey bermek (рей бермек)
|
| oylamak
|-
|
| итог, результат
|
|
| netice (нетидже)
|
| sonuç
|-
|
| жирный (шрифт)
|
|
| qalın (yazı) (къалын (язы))
|
| kalın (yazı)
|-
|
| подпись
|
|
| imza (имза)
|
| imza
|}
Həmçinin bax
== Həmçinin bax ==
* [[İnformatika]]
* [[Kompüter Əməliyyat Sistemləri]]
| 