Sara xatun: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 13:
| doğum tarixi =
| doğum yeri =
| ölüm tarixi ={{vəfat tarixi|1465||}}
| ölüm yeri = [[Diyarbəkir]]
| sülalə =
Sətir 28:
== Həyatı ==
 
[[Frans Babinger]]<nowiki/>in fikrincə Sara Xatun əslən [[Aramilər|arami]] xristian qız olub [[Diyarbəkir]]<nowiki/>də doğulmuşdur.<ref>Babinger, ''Mehmed the Conqueror and His Time'', edited by William C. Hickman and translated by Ralph Manheim (Princeton: University Press, 1978), p. 192</ref> Onun [[Pir Əli Bayandur]]<nowiki/>un qızı olduğu haqqında fikir də vardır.<ref name=":1">Faruk Sümer,“Doğu Anadolu‘da Moğol ve Türkmen Devirlerine Ait Bazı Tarihi Yapılar Hakkında Düşünceler”, Belleten, TTK, C.LIV, S.209–211, Ankara, 1991,s.632; Faruk Sümer,“Akkoyunlular”, Dİ A, C.2,İstanbul,1989, s.272</ref> 1465-ci ildə vəfat etdiyi güman edilir.<ref name=":1" />
 
== Sara xatun hökmdar kimi ==
Sara xatun bir müddət [[Harput qalası|Harput]] şəhərinin hakimi olmuşdur.<ref>SÜMER, Faruk. (1990). Doğu Anadolu’da Moğol ve Türkmen Devirlerine Ait Bazı Tarihi
Yapılar Hakkında Düşünceler”. Belleten, C. LIV, 210,Ankara.</ref> Sara xatun məscidi onun dövründə ucaldılmışdır. Bundan əlavə bir zaviyəsi vardır və üzərində "''Sara xatun - Valideyi Uzun Həsən''" yazılmışdır.<ref>Abdürrahim Şerif, Ahlat Kitabeleri, Hamit Matbaası,İstanbul, 1932, s.79</ref>[[Şəkil:Sara xatun cami.jpg|thumb|right|300 px|Sara xatun məscidi]]
 
== Sara xatun diplomat kimi ==
 
Ağqoyunlu dövlətinin xarici ölkələrlə diplomatik əlaqələrində Sara Xatunun rolu daha mühüm idi. [[Uzun Həsən]] bütün xarici siyasət məsələrinin onunla məsləhətləşir, ən məsul diplomatik danışıqlar üçün onu göndərdi. Qaffari, "Tarixi Cahan Ara" əsərində deyir:<blockquote>''Uzun Həsənin anası Sara Xatun olduqca adil, müşfiq və işini bilən bir hakim idi.''<ref>Qaffari, Tarixi Cahan Ara, səh. 253</ref></blockquote>

O, nəinki xarici ölkələrin ayrı-ayrı diplomatları ilə, həmçinin teymuri hökmdarı Əbu Səid, Osmanlı imperatoru [[II Mehmed]] kimi dövlət başçıları ilə də diplomatik danışıqlar aparmış, Ağqoyunlu dövlətinin xarici siyasi mənafeyini müvəffəqiyyətlə müdafiə etmişdi. Osmanlı Ağqoyunlu dövlətinin müttəffiqi və [[Aralıq dənizi]] sahilində əlverişli strateji məntəqə olan [[Qaramanoğulları bəyliyi|Qaraman əmirliyi]]<nowiki/>nin aradan qaldırmaq istədikdə Osmanlı sultanı [[II Mehmed]]<nowiki/>lə danışıqlar aparmaq üçün yenə də Sara xatun göndərilmişdi. Sara xatunu bir diplomat, həmçinin dövlət xadimi kimi də təkcə Şərqdə deyil, [[Avropa]]da da tanıyırdılar. Venesiya respublikasının senatı onun Ağqoyunlu sarayındakı nüfuzunu nəzərə alaraq, demək olar ki, Azərbaycana göndərilən bütün diplomatlarına ciddi tapşırırdı ki, Sara xatuna ehtiram göstərsinlər, müxtəlif hədiyyələr versinlər, məqsədlərinə nail olmaq üçün ondan geniş istifadə etsinlər. Venesiyadan Azərbaycana göndərilən, demək olar ki, bütün diplomatik sənədlərdə Sara xatunun adı çəkilir, ondan bəhs olunur. Bunlardan birində deyilir:<blockquote>''Hökmdar Uzun Həsənin anası Sara Xatuna da ehtiram göstər, hədiyyələr ver, Azərbaycanda qəbul olunmuş şəkildə ad və sanına layiq tərzdə çıxışlar edib onu Türkiyə ilə (Osmanlı) müharibə davam etdirməyə çağır. Oğlanları, qardaşı və nəvələri üçün bu işin nə qədər vacib olduğunu şəxsiyyətinə uyğun olan ifadələrlə izah et.''<ref>[[Yaqub Mahmudov]], “Sara Xatun”, Azərbaycan Diplomatiyası, Bakı, 1993, s.48-49</ref></blockquote>
 
=== II Mehmedlə diplomatik əlaqələr ===
Sətir 51 ⟶ 53:
=== Qaraqoyunlularla diplomatik əlaqələr ===
[[Ağqoyunlu]] dövrünün tarixçisi [[Əbubəkr Tehrani]] yazır ki, Sara xatun [[Qaraqoyunlu]] Cahanşahla danışıqlar aparmaq məqsədi ilə onun yanına gəlmiş, bu zaman [[Rüstəm Tərxan]]ın düşərgəsində olmuşdur. Onun ordusu Sara xatuna o qədər də əzəmətli görünmədiyindən [[Cahangir Mirzə|Cahangir mirzə]] və [[Uzun Həsən]]ə sifariş göndərir ki, "''Əgər gəlsəniz, qələbə sizin olacaq. Bu işi təxirə salmaq olmaz''"<ref>[[Yaqub Mahmudov]], Öyrənilməmiş səhifələr, Bakı, 1972, səh.28-32</ref> Sara Xatun orduya sadəcə bir nəzər salmaqla ağqoyunlular arasındakı qüvvələr nisbətinin [[Ağqoyunlu]] dövlətinin xeyrinə olduğunu düzgün qiymətləndirməsi onun hərbi intuisiya və səriştəsində xəbər verir. Həqiqətən də, bundan sonra Uzun Həsənin kəşfiyyat dəstəsi Rüstəm Tərxanın ordularına hücum edərək onları darmadağın etmiş, qaraqoyunluları bərk qorxuya salmışdı.
 
=== Məmlüklərlə diplomatik əlaqələr ===
Sara Xatun [[Məmlüklər|Misir]]ə də getmiş, Ağqoyunlularla ittifaq bağlanmasına nail olmuşdur.<ref>İbn Tağri Birdi, Həvadissüd-Dühur cild.XIII/III səh.95</ref>
 
== Ailəsi ==
Bir mənbəyə görə [[Cəlaləddin Əli bəy]]<nowiki/>lə evlənmiş 7 oğlu və 1 qızı olmuşdur<ref>Faruk Sümer - Akkoyunlar, səh. 272</ref>:
* [[Uzun Həsən]]
* [[Cahangir Mirzə]]
* Hüseyn
* Cahanşah
* İsgender
* İbrahim
* Üveys
* Xədicə bəyim - [[Şeyx Cüneyd]]<nowiki/>lə evlənmişdir.
 
== İstinadlar ==