Məhəmməd Əmin Rəsulzadə: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 30:
== Həyatı ==
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə [[1884]]-cü il yanvarın 31-də [[Bakı]]nın [[Novxanı]] kəndində anadan olmuşdur. Din xadimi olan atası oğlunu məşhur pedaqoq [[Sultan Məcid Qənizadə]]nin müdir olduğu ikinci "Rus-müsəlman" məktəbinə qoymuş, buranı bitirdikdən sonra M.
* '''Anası''' – Zal qızı Ziynət rəhmətə gedib. Analığı Maral xanım Məhəmməd Əminə və bacısı Şəhrəbanı xanıma doğma övladları kimi baxıb. Çox alicənab olan Maral xanım 1929-cu ildə [[Kərbəla ziyarətgahı|Kərbəla ziyarəti]]nə gedib. 1937-ci ildə [[Qazaxıstan]]a sürgünə göndərilib və orada vəfat edib.
* '''Bacısı''' – Şəhrəbanu xanım. M.Ə.Rəsulzadənin yeganə bacısı olub. Təqiblər, sıxıntılar onun həyatına 1934-cü ildə son qoyub. Qızı Kübra xanım M.Ə.Rəsulzadənin oğlu Rəsula nişanlanıb. Sonradan Rəsul güllələndiyindən onlar ailə həyatı qura bilməyib.
* '''Həyat yoldaşı''' – [[Ümbülbanu Rəsulzadə]]. M.Ə.Rəsulzadənin həyat yoldaşı olan bu xanım onun əmisi qızı idi. 1888-ci ildə anadan olub. M.Ə.Rəsulzadə onunla 1908-1909-cü illərdə ailə qurub. Ümbülbanu xanım 1920-ci ildən sonra təqiblərlə dolu həyat yaşamasına baxmayaraq M.Ə.Rəsulzadənin fəaliyyətinə haqq qazandırıb, onu müdafiə edib. Oğlu Rəsul güllələndikdən sonra ailəsi ilə birlikdə əvvəl [[Qazaxıstan]]ın Çolak-Kurqan yaşayış məntəqəsində, sonradan isə Taldı-Kurqanda – sovxozda məskunlaşıblar. Oğlu Rəsulun ölümünü unuda bilməyən Ümbülbanu xanımın ağır sürgün həyatında ürəyi partlayıb, 1939-cu ildə dünyasını dəyişib, elə orada da dəfn edilib.<ref>[http://modern.az/articles/51230/1/ M. Ə. Rəsulzadənin həyat yoldaşının ölümü]</ref>
* '''Qızı Lətifə''' – M.Ə.Rəsulzadənin ilk öladı və böyük qızı olub. 1910-cu ildə anadan olub. 1929-cu ildə əslən [[Lahıc]]dan olan Damad Müslümzadə ilə ailə qurub. 1939-cu ildə həyat yoldaşını [[Müsavat Partiyası]] ilə əlaqəyə görə həbs ediblər. 1941-ci ildə isə onu övladları Firuzə və İşvə ilə [[Qazaxıstan]]a Semipalatinsk vilayətinə sürgünə göndəriblər. Üçüncü övladı Sona isə xəstə olduğundan sanatoriyada saxlanılıb. Lətifə xanımla qızı İşvə Qazaxıstanda 1943-cü ildə soyuqdan və aclıqdan donub ölür. Firuzə isə təsadüfən sağ qalır. Lətifənin Bakıda qalan qızı Sonadan isə heç bir xəbər alınmır. Ehtimala görə, o da xəstəlikdən sağalmayıb və dünyasını dəyişib.<ref
* '''Qızı Xalidə''' – M.Ə.Rəsulzadənin kiçik qızı Xalidə (1916-cı ildə anadan olub) anasının ölümündən sonra Qazaxıstanda – Taldı-Kurqanda qala bilmir. Həyatını riskə ataraq 1943-cü ildə sürgündən qaçıb Bakıya gəlir. Bir müddət [[Seyid Hüseyn]]in evində qalır, sonra buranın nəzarətdə olduğunu hiss edib, [[Şamaxı]] istiqamətinə gedir və sonradan ondan heç bir məlumat alınmır.
* '''Oğlu Rəsul''' – M.Ə.Rəsulzadənin iki oğul övladı olub. Rəsul və Azər. Oğlu Rəsul 1918-ci ildə anadan olub. Texnikumda təhsil alıb. Rəsulun şeir yazmaq istedadı da olub. 1934-cü ildən təqib edilib. 1937-ci ilin iyulun 15-də [[Novxanı]]dakı bağlarında həbs olunaraq 19 yaşında güllələnib.
* '''Oğlu Azər''' – kiçik oğlu Azər M.Ə.Rəsulzadə həbsdə olarkən 1920-ci ildə doğulub. M.Ə.Rəsulzadə [[Stalin]] onu [[Moskva]]ya apararkən evə gedib, ailəsi ilə görüşə bilib. İki aylıq uşağın adını dəyişib (əvvəl adı Əliheydər olub) Azər qoyub. 1937-ci ildə sürgünə göndərilən Azər 1993-cü ildə [[Qazaxıstan]]da – [[Karaqanda]]da dünyasını dəyişib və Novxanı məzarıstanlığında dəfn edilib.
* '''Nəvəsi [[Rəis Rəsulzadə]]''' – Azər bəyin oğludur. 1946-cı ildə sürgündə - [[Qazaxıstan]]ın Taldı-Kurqan bölgəsində anadan olub, orta təhslini də orada – [[Karaqanda]]da alıb. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamıdır. Hazırda [[Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti]]ndə dosent olaraq çalışır.<ref name=":0">{{Cite book|title= Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Ensklopediyası|page=42}}</ref>
==== Həbs edilən qohumları ====
1937-ci il hadisələrində M.Ə.Rəsulzadənin nəinki ailəsi, eyni zamanda əksər qohumları da həbs edildi, sürgünə göndərildi. Bacanağı, tanınmış yazıçı [[Seyid Hüseyn Sadiq|Seyid Hüseyn]]ə 1937-ci ildə 10 il həbs cəzası verildi, sonradan isə güllələndi. Seyid Hüseynin həyat yoldaşı şairə Ümgülsüm xanım həbs olunaraq 8 il azadlıqdan məhrum edildi, uzaq Mordovaya göndərildi. Övladları Seyid Hüseynin bacısı qızı Səyyarə xanımın himayəsində yaşadı. M.Ə.Rəsulzadənin digər qohumunun - Məhəmməd Əli Rəsuloğlunun da ailəsinin aqibəti acınacaqlı olub. M.Ə.Rəsulzadənin yaxın əqidə dostu olan M.Ə.Rəsuloğlu onun əmisi oğlu və [[Müsavat Partiyası]]<nowiki/>nın qurucusu idi. Özü mühacirətə getdikdən sonra həyat yoldaşı Raziyə xanımı üç övladı ilə birgə [[Qazaxıstan]]<nowiki/>a sürgünə göndərdilər.
M.Ə.Rəsulzadə böyük cəhdlə ailəsini xilas etməyə – [[Türkiyə]]<nowiki/>yə gətirməyə çalışıb. Oğlu Azərin dediyinə görə, hətta bir dəfə (bu təxminən 1925-1926-cı illərdə olub) qatara minib getməyə də hazırlaşıblar. Lakin M.Ə.Rəsulzadənin atası Axund Hacı Ələkbər məsləhət bilməyib və onlar Bakıda qalıblar. 1932-ci ilə qədər isə M.Ə.Rəsulzadə müxtəlif adamlarla ailəsinə maddi yardımlar göstərib, hətta geyim, paltar da alıb göndərib. Sonradan sərhədlər bağlandığından bu mümkün olmayıb. Bakıda gizli fəaliyyət göstərən müsavatçılar isə imkan daxilində M.Ə.Rəsulzadənin ailəsinə müəyyən köməklik edib.
M.Ə.Rəsulzadə ailəsinin sürgünə göndərildiyini və həyat yoldaşının da vəfat etdiyini öyrəndikdən sonra polyak əsilli Vanda xanımla ailə qurub, birgə yaşayıb. Hər ikisi Ankaradakı milli kitabxanada çalışıb. Onların bu evlilikdən övladları olmayıb. Vanda xanım 1885-ci ildə Varşavada anadan olub, [[Varşava Universiteti]]<nowiki/>ni bitirib. Onun Marşal Pilsudski ilə, eyni zamanda 1930-cu illərdə Polşanın Xarici İşlər Naziri olmuş Beklə qohumluq əlaqəsinin olduğu bildirilir. O, 1974-cü ildə dünyasını dəyişib və Ankara şəhərindəki “Cəbəçi” qəbirstanlığında dəfn edilib.<ref name=":0" />
==== Qalereya ====
Sətir 174 ⟶ 181:
* 1906-cı ilin 20 fevralında “[[İrşad (qəzet)|İrşad]]” qəzetində ilk dəfə olaraq İran haqqında və buradakı proseslərdən yazır, “ədalətxana” məclisinə toxunur, məqaləsini bu sözlərlə bitirir: ''“Yaşasın İranda hürriyyət! Yaşasın İranda qanuni əsası!”''
* [[1906]]-cı ilin 3 martında “[[İrşad (qəzet)|İrşad]]” qəzetində “Çin müsəlmanları” adlı məqaləsini çap etdirir. Tehranda nəşr edilən qəzetlərin birinə istinadən bir doktorun [[Çin Xalq Respublikası|Çinə]] səyahətində buradakı çoxlu bölgələrdə [[Müsəlman|müsəlmanların]] yaşadığını, onların adət-ənənəsindən bəhs etdiyini yazır.
* [[1906]]-cı ilin 8 martında [[Bakı]]da “Nicat” mədəni-maarif cəmiyyəti təşkil edilir. M.Ə.Rəsulzadə cəmiyyətin əsas üzvlərindən biri olur. Bu cəmiyyətin üzvləri arasında [[Üzeyir Hacıbəyli]], [[Hüseynqulu Sarabski]], [[Sultan Məcid Qənizadə]], [[Mehdi bəy Hacınski]], [[Sidqi Ruhulla]] və digər tanınmı şəxsiyyətlər vardı. Cəmiyyətin başlıca məqsədi [[Azərbaycanlılar|azərbaycanlıları]] savadlandırmaq və maarifləndirmək, yoxsul uşaqlarına kömək etmək, onları məktəblərə cəlb etmək, ehtiyacı olanlara isə maddi kömək göstərmək idi. Cəmiyyət [[Bakı|Bakıda]] və bəzi [[Bakı kəndləri|Bakı kəndlərində]] kitabxana, qiraətxana açmışdı. Balaxanıda açılan məktəbdə isə tanınmış şair [[Mirzə Ələkbər Sabir|M.
* [[1906]]-cı ildə yaratdığı “Azərbaycanlı Gənc İnqilabçılar Dərnəyi” bu dövrdən başlayaraq “Müsəlman Demokratik Müsavat Cəmiyyəti” adı ilə gizli fəaliyyət göstərir. Bu təşkilatın bir xətti də [[İran|İranda]] başlanan [[Məşrutə inqilabı]] və inqilabçıları ilə sıx əlaqə qurur.
* [[1906]]-cı ilin 19 iyulunda Bakıda nəşr edilən “Dəvət-Qoç” qəzetində “Mərəzimizin çarəsi” adlı yazısı çap olunur. Bu yazısında erməni-müsəlman qırğınına mənfi münasibət bəsləyir. Mövcud bürokratik rejimi tənqid edərək yazır: ''“İki milləti bir-biri ilə vuruşdurub, nahaq qanlar içində inqilabı qərq etmək istədilər”''
| |||