Kursk döyüşü: Redaktələr arasındakı fərq

Alman Feldmarşal [[Erix fon ManştaynMaynştayn]], [[1943]]-cü ilin fevral və mart aylarında Üçüncü [[Üçüncü Xarkov döyüşü]]nü qazanaraq, cənubda [[Rostov]]dan, şimalda [[Leninqrad]]a qədər uzanan bir cəbhə xəttixəttini meydana gətirdiformalaşdırdı. Bu cəbhə xəttinin mərkəz bölgəsində, Alman irəliön mövqeləri arasında bir [[Sovet]] çıxıntısı qalmışdı. Bu çıxıntı, cənubda [[Xarkov]]dan şimalda [[Oryol]] ətrafına qədər uzanar və 150 km. dərinlikdərinlikdə və 200 km. genişlikdə idi.

Almanlar [[1917]]-ci ildə Qərb Cəbhəsində [[Hindenburq xətti]]ni tikmişdilər, beləcə cəbhə xətləri qısalarkən buna bağlı olaraq müdafiə etmə gücləri artmışdı. Eyni strategiyanı Sovetlər Birliyi torpaqlarında təkrarlayaraq [[Panter-Wotan Xətti]] olaraq bilinən uzun, kəsilməz bir müdafiə etmə xəttinin inşasına başladılar. Bu xəttə geri çəkilməyi [[1943]]-cü ilin sonlarında reallaşdırmağı planlayırdılar və xəttin gerisində öz güclərini yenidən toplayarkən Sovetlərin güc itirməsi təmin ediləcəkdi.

Alman cəbhə komandirlərinin çoxu, Sovet hücumlarını tutacaq və kommunistlərin axınlarına qarşı dayanacaq daha bir arxa müdafiə sisteminin qurulmasının prioritet olduğu mövzusunda eyni fikirdə idilər. Hitler də bu fikirifikri qətiliklə qəbul edirdi. "Hitler hər vaxt olduğu kimi hər şərtdə hücumu əmr edirdi." [[Hitler]]ə görə əsas hücum Kursk çıxıntısında olmalı idi. Lakin, Leninqrada doğru da bir hücum ciddi-ciddi düşünülməkdə idi. Alman Hərbi Komandanlığı (OKW) bu yolla Şərq Cəbhəsində təşəbbüsü yenidən ələ ala biləcəyinə ümid edirdi.

ManştaynMaynştayn Üçüncü Xarkov döyüşündə müvəffəqiyyətlə tətbiq edib həddindən artıq yayılmış Sovet güclərini məhv etmə planının bənzərini tətbiq etmək istəyirdi. Maynştayn Qırmızı Ordunu cənuba doğru yenidənqurma üçün, 6-cı Ordunu hücum etmə mövzusunda aldadaraq Ukraynanın şərqindəki DonetskDonbass Hövzəsinə çəkməyi təklif etmişdi. Daha sonra DonetsDonbass Hövzəsinin şərqindəki Xarkovdan cənuba, Rostova doğru hücum edərək Sovet cənub qanadını bütünlüklə Azov Dəniziylə birlikdə mühasirəyə alacaqdı.

Şərqdəki döyüşü MüttəfiqlərABŞ-Britaniya qoşunları Alman işğalı altındakı Avropanı cənubdan və qərbdən təhdid etməyə başlamadan əvvəl bitirmək istəyən Hitler, geniş "Kursk Çıxıntısı"nı yox edərək buradakı böyük Sovet birliklərini məhv etməyi planlayırdı. Alman [[Vermaxt]] Baş Komandanlığı (OKW) Şərq Cəbhəsində təşəbbüsü yenidən ələ keçərmək istəyirdi.

[[Şəkil:Bundesarchiv Bild 101I-022-2927-26, Russland, Generäle Hoth und v. Manstein.jpg|210px|thumb|left|[[Hermann Hoth]] və [[ErichErix vonfon MansteinMaynştayn]] ([[21 iyun]] [[1943]])]]

Sovet cəbhəsinin Kurskun qərbində meydana gətirdiyi çıxıntıya qanadlardan girərək bir əhatə etmə hərəkatımühasirəyə edilməsialma planı, 3 və [[4 may]] [[1943]] də [[Hitler]]in ordu komandirləri və qərargahlarıylaqərargahıyla etdiyi yığıncaqda danışılmışdı. Planı ortaya atan Quru qüvvələri Qərargah Başçısı General Zeitzlerdir. Zeitzler beləcə çox sayda Rus diviziyasının yox ediləcəyini və [[Sovet]] ordularının döyüş gücünün əhəmiyyətli ölçüdə köhnəldiləcəyinizəiflədiləcəyini düşünməkdədirdüşünürdü. KənarDigər yandan Kursk, [[Krım]] – [[Moskva]] və [[Voronej]] – Kiev yollarının üzərindəki əhəmiyyətli bir qovşaq olması səbəbindən strateji bir atbaşıdırşəhərdir.

General [[GeneralValter WalterModel]] Model bu döyüş planına hazırlıqlıdırhazırdır. Hava fotoşəkillərini və kəşfiyyat hesabatlarını ortalığa atarhazırlayır. Bütün bunlar göstərməkdədirgöstərirdi ki Sovetlər, Kursk çıxıntısının dərhal gerisində dərinliyinə və çox təsirligüclü müdafiə etmə yollarınıistehkamları meydana gətirmiş idigətirmişdi. Ayrıca birliklərininbirliklərin əhəmiyyətli bir qisiminiqismini çıxıntının ön seqmentlərindən geriyə çəkmişlər idiçəkmişdilər. Ayrıca Zeitzlerin yarmazərbə etməyiendirməyi planladığı seqmentlərə də böyük ölçəkdəölçüdə tanksavartank əleyhinə toplar və topçuartilleriya təşkilləribirliklərini yığmışlar. WalterValter Modelə görə Kursk bölgəsindəki Sovet birliklərinin bu düzenlenişitəşkili onların, tam da Zeitzlerin planladığı tərzdə bir hücumu gözlədiklərini göstərməkdədirgöstərirdi. GuderianQuderian xatirələrində, sözhaqqında mövzusudanışılan yığıncaqda MansteinMaynştayn, fikri soruşulduğunda hücumun apreldə edilmiş olsaydı, müvəffəqiyyət şansının yüksək olacağını söyləmiş və iki piyada diviziyasına daha ehtiyac olacağını ifadə etmişdi. Yenə GuderianaQuderiana görə MansteininMaynştaynin Kurska edilməsi düşünülən hücum haqqında söylədikləri qətilik ifadə etməməkdədiretmirdi. [[Walter Model]] və [[Heinz Guderian]]ın etirazlarına qarşı yığıncağın sonunda [[General Zeitzler]]in planı ağırlıqtəsdiq qazanaredildi.

[[Mart]]da planlar dəqiqəşdidəqiqləşdi. [[Walter Model]]in 9. Ordusu [[Oryol]]dan cənuba doğru hücum edərkən [[Hermann HothunHotun]] 4. Panzer Ordusu və Kempf Ordu Dəstəsi, MansteininMaynştaynin ümumi əmri altında Xarkovdan şimala doğru hücum edəcəkdi. Kursk yaxınlarında birləşməyi planlayırdılar və hücum yaxşı nəticələnsə öz təşəbbüslərində şərqə doğru, bir neçə həftə uzaqlıqdakı Don Çayı üzərində yeni bir xətt meydana gətirmək üçün irəliləyə biləcəkdilər.

Yaxın zamandakı davranışlarının əksinə [[Hitler]] YüksəkYuxarı ƏmrəKomandanlığa hərəkathücum üzərində qeydəidarəni dəyərhəvalə bir idarə buraxdıetdi. Sonrakı bir neçə həftədə, bütün bir cəbhədən ala biləcəkləri nə varsa yaxınlaşan hərəkat üçün bölgəyə yığdılar. Əvvəlcə hücum tarixini [[4 may]] olaraq təyin etdilər, lakin əvvəl [[12 iyun]]a sonra da daha çox yeni silahın, xüsusilə də Panther tanklarının, Almaniyadan gətirilə bilməsi üçün [[4 iyul]]a təxirə saldılar. Müttəfiqlərin ola biləcək bir [[İtaliya]] çıxarması təhdidi qarşısında Hitler də hücumu bir neçə dəfə təxirə saldı.

Dərhal ertəsi Almanlar [[5 iyul]] [[1943]] günü səhərə qarşı saat 05:30-da Kurskda hücum etdilər. Şimalda, [[General Walter Model]] əmrindəki yeddi zirehli diviziya, iki mexanikləşdirilmiş diviziya və doqquz piyada diviziyası, [[Oryol]] cəhətdən hücuma keçər. Cənubda [[VonFon MansteinMaynştayn]] əmrindəki on zirehli diviziya, bir mexanikləşdirilmiş diviziya və yeddi piyada diviziyası isə [[Belqorod]]dan şimal və şimal şərq istiqamətində hərəkata giriş idilər. Cəmi 17 zirehli, 3 mekanize və 16 piyada diviziyasından ibarət olan cəmi 36 diviziyala hücuma girişmişlərdir.