Klassik fizika: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 26:
''Butun bu xarabaliq icinde toxunulmaz olan ne qalib? Prinsiplerin busbutun mehvi fonunda riyazi fizika hansi movqeyi tutmalidir?''
== Yeni fizikanin tesekkulu ==
1900-cu ilde alman fiziki Maks Plank ozunun Sualanmanin kvant nezeriyyesini ireli surur. Bu nezeriyyeye gore isiq klassikz nezeriyyelerin soylediyi kimi fasilsesiz deyil, diskret (yeni porsiyalarla) wekilde sualanir. Plank bu porsiyalara kvant adi verdi. Bu nezeriyyenin paradoksalligina baxmayaraq (bele ki burada isiqin sualanamsi eyni zamanda hem dalga prosesi hemde hisseciklerin-kvantlarin axini kimi tesvir olunurdu) o berk ve maye cisimlerin istilik sualanmasinin spektrlerini yaxshi tesvir ede bildi.
1905-ci ilde Albert Eynsteyn isigin kvant tebieti movsqeyinden cixi ederek fotoeffekt hadisesinin riyazi tesvirini ireli susur ve belelikle fotoekkeftin qirimiz serheddi problemid e oz hellini tapir. Eysteyn Nisbilik nezeriyyesine gore deyil, mehz bu isine gore 1921-ci ilde Nobel mukafatina layiq gorulur.
1926-ci ilde Nils Bor atomun kvant nezeriyyesini ireli surur. Bore gore elektronlar nuve etrafinda sabit radiuslu, yeni stasionar orbitler uzre hereket edir. Bu zaman onlar ne sua buraxir nede ki udurlar. Elektron bir stasionar orbitden digerine kecdikde isiq kvantlarinin buraxilmasi (sualanmasi) ve ya udulmasi kesilmez deyil, araliq veziyyeti olmadan sicrayiwla bas verir.Bu zaman udulan ve ya buraxilan kvantin E-enerjisi, atomun stasionar ahllardaki enerjileri ferqine beraber olur
HV=E2-E1
Eger kecid yuaxari seviyyeden awagiya baw verirse bu zaman spektrde sulanma xetti.eksine bas verdikde ise udulma xetti yaranir.
Borun bu postulatindan cixan neticeye gore elektrmaqnit sua dalgasinin tezliyi, elektronun nive etrafinda firlanam tezliyine gore deyil, atomun stasionar hallardaki enerji frqi ile teyin olunur. Belelkiole, kvant prinsipi iwidan savayi hemde elektronun hereketine de samil olundu. Bu nezeriyye elektromaqnit salglarin qzlar terefinden udulam ve ya buraxilasi zamani musahide olunan xetti spektleri, kimyevi birlesmelerin fiziki tebietinin basa dusulmesi, kimyevi elemnnletin xasseleri ve Mendeleyevin dovru qanunu daha yaxshi basa usmeye imkan verid.
Sonradan kvant mexanikasi mikrodunyada bas veren proslerin tesvirinde esas nezeri alete cevrildi. Kvant mexanikasinin inkifi rzinde klasik fizikanin qeti determinizm prinsipinden imtina edilid ve Heyzenberqin qeyri-mueyyenlik prinsipi hakim prinsip kmi qebulolunud.
Kvant tesevvurleri sayesinde atomlarin nuvelerinde ve ulduzlarin derinliklerinde bas veren hadilseri, radioaktvliyi, elemntar zerreciklerin fizikasini, berk cismin fizikasi be asagi temperaturlar fizikasini (yuskeciricilik ve yujses axilicilqi) izah etmek mumkun oldu. Bu tesevvurler fizikanin bir cox tetbiqi sahelerinde-atom energetikasi, yarimkeciriciler texniasi, lazerler ve s sahelerde nezeri baza rolunu oynadi.
| |||