İrokezlər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: '''İrokezlər'''({{lang-fr|Iroquois}}) — ABŞ-da (Nyu-York, Oklohoma ştatlarında) və Kanadada (Ontorio, Kvebek əyalətlərində) yaşayan qəbilə ittifaqı. =... |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''İrokezlər'''({{lang-fr|Iroquois}}) — [[ABŞ]]-da (Nyu-York, Oklohoma ştatlarında) və Kanadada ([[
== Tarixi ==
Hindu qəbilələri inkişaf dərəcəsinə görə bir-birindən fərqlənirdi. [[Avropalılar]] buranı ilk dəfə kəşf edəndə,
Hinduya özünün çirkli viqvamı, cır-cındır paltarı və muncuqlarla bəzədilmiş mokasinləri (ayaqqabıları) daha xoş gəlirdi. O, canavar kimi ulaya, vəhşi quş kimi çığıra, ağaclar arasından əsən külək kimi vıyıldaya bilirdi. Bunlar bir musiqi kimi hindunun könlünü oxşayırdı. O, öz yaşını bilmirdi. Mövsümlərin dəyişilməsini və vaxtın hesabını göydəki Ayla aparırdı.
Ən görkəmli hindu qəbilələrindən biri İrokezlər idi, onlar indiki Nyu-York ştatının bir çox hissələrində yaşayırdılar. Bəzi tayfalar Kanadaya qədər Ohayo vadisində və cənubda geniş yayılmışdılar. Onlar uzun, bir-birilə əlaqəsi olan evlər tikirdilər, kəndləri istehkamlandırırdılar, torpağı becərirdilər. Çeroki qəbiləsi də İrokezlərə məxsus idi. Dakota və Siu qəbilələri isə Missisipi çayının başına qədər Böyük Göllərin qərbini tuturdu.▼
▲Ən görkəmli hindu qəbilələrindən biri İrokezlər idi, onlar indiki [[Nyu-York
Şimali Karolina Amerikada ilk daimi ingilis koloniyaları mövcud olanda meydana gəldi. Relinin 1584-cü il çarterinə əsasən böyük səyyah bu torpaqda hələ o vaxt daimi koloniya yaratmaq fikrinə düşmüşdü. 1711-ci ildə Şimali Karolinada hindular dəhşətli qırğın törətdi. Yüzlərlə məskun tomohavkın rəhmsiz qurbanı oldu. Əsas ziyan görənlər Nyu Berndəki almanlar oldu. Bu vaxt ağ əhalinin burada sayı 5 min nəfər idi. Onlar yerli qırmızı dərililərin torpağını tutmuşdular və bu onları bədbəxtliyə gətirib çıxardı. Tuskarorasın başçılığı altında müxtəlif qəbilələr bu qırğında iştirak etmişdi. Adamlar qaçıb Cənubi Karolinadan kömək aldı, polkovniklər Con Barnuell və Ceyms Moorun başçılığı altında onlar qırmızı dərililəri ayrı-ayrı yerlərdə ovlayardılar və böyük bir döyüşdə hinduların 400 döyüşçüsünü məhv etdilər. Əcdadları Nyu Yorkdan gəlmiş olan Tuskaroras axırda öz cənub vətənini tərk etməklə, öz əcdadlarının torpağına qayıtmağı qərara aldı. 1714-cü ildə onun dəstəsi uzaqlaşdı, İrokezlərə və ya Nyu Yorkun Beş Xalqına qarışdı. Bu konfederasiya sonralar Altı Xalqa çevrildi.▼
▲[[Şimali Karolina]] Amerikada ilk daimi ingilis koloniyaları mövcud olanda meydana gəldi. Relinin [[1584]]-cü il çarterinə əsasən böyük səyyah bu torpaqda hələ o vaxt daimi koloniya yaratmaq fikrinə düşmüşdü. 1711-ci ildə Şimali Karolinada hindular dəhşətli qırğın törətdi. Yüzlərlə məskun tomohavkın rəhmsiz qurbanı oldu. Əsas ziyan görənlər Nyu Berndəki almanlar oldu. Bu vaxt ağ əhalinin burada sayı 5 min nəfər idi. Onlar yerli qırmızı dərililərin torpağını tutmuşdular və bu onları bədbəxtliyə gətirib çıxardı. Tuskarorasın başçılığı altında müxtəlif qəbilələr bu qırğında iştirak etmişdi. Adamlar qaçıb Cənubi Karolinadan kömək aldı, polkovniklər Con Barnuell və Ceyms Moorun başçılığı altında onlar qırmızı dərililəri ayrı-ayrı yerlərdə ovlayardılar və böyük bir döyüşdə hinduların 400 döyüşçüsünü məhv etdilər. Əcdadları Nyu Yorkdan gəlmiş olan Tuskaroras axırda öz cənub vətənini tərk etməklə, öz əcdadlarının torpağına qayıtmağı qərara aldı. 1714-cü ildə onun dəstəsi uzaqlaşdı, İrokezlərə və ya Nyu Yorkun Beş Xalqına qarışdı. Bu konfederasiya sonralar Altı Xalqa çevrildi.
Şampleyn isə ağılsızlıqla onları Fransaya əbədi düşmən etdi. Hələ çox əvvəl, 1609-cu ildə o, ağlar unutsalar da, irokezlərin heç vaxt unutmadığı və bağışlamadığı bir hərəkətə yol verdi. O, özünün and içmiş düşmənləri olan alqonkvinlərlə həmin gölün sahilinə, Hadson çayının mənbəyinə gəlib çıxdı, sonralar buranı ağsifətlilər onun adı ilə adlandırdılar. Burada ağlar odlu silahdan istifadə etdi. Bu vaxta qədər hindular belə şey eşitməmişdilər və o, mohaukları döyüşdə bütünlüklə darmadağın etdi. Hindular bu dəhşətli gündən sonra həmişə və hər yerdə nifrət etdikləri fransızlar əleyhinə istənilən adamlarla, istər holland və ya ingilis olsun fərqi yoxdur, ittifaqa girməyə hazır idilər. Fransızlar isə hələ irokezlərlə yaxşı münasibətdə olanda onların mülkiyyətlərini əhatəyə almışdılar, göllərin aralarındakı və Missisipi vadisində olan torpaqlara çəkilmişdilər.
| |||