|
'''Beyt''' — [[şeir]]də [[2 (ədəd)|iki]] [[misra]]. Beytin tərifinə aid fikirlərdə müəyyən ziddiyyətlərlərə rast gəlirikgəlinir. Məsələn, [[Mir Cəlal]] və P.[[Pənah XəlilovunXəlilov]]un fikrincə: "Şerin hər sətrinə misra, cüt sətrinə isə beyt deyilir". [[Cəfər Xəndan]] isə beytin tərifini daha da dəqiqləşdirir: "Şerin müəyyən məna ifadə edən qoşa misrasına beyt deyilir". Əziz Mirəhmədov isə tərtib etdiyi "Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti"ndə anlayışın daha geniş şərhini verir: "...eyni vəzndə yazılan əsərlərin məzmunca bir-birinə bağlı qoşa misrası. Beytdə bitkin bir fikir ifadə olunmalıdır".<ref>Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti. Bakı: 1988, s.257-258 </ref>
«Şeirin hər sətrinə misra, cüt sətrinə isə beyt deyilir». Prof. [[Cəfər Xəndan]] isə beytin tərifini daha da dəqiqləşdirir: «[[Şeir]]in müəyyən məna ifadə edən qoşa misrasına beyt deyilir». Prof. Əziz Mirəhmədov isə tərtib etdiyi «Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti»ndə anlayışın daha geniş şərhini verir: «…eyni vəzndə yazılan əsərlərin məzmunca bir-birinə bağlı qoşa misrası. Beytdə bitkin bir fikir ifadə olunmalıdır».<ref>Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti, Bakı, 1988, s.257-258 </ref>,
Beyt şeirdə həm [[qafiyə]]li, həm də qafiyəsiz ola bilər. Bu da şeirinşerin müxtəlif şəkillərindən asılıdır. Məsələn, məsnəvi formasında yazılan bütün əsərlərdəki beyt bir qayda olaraq, cüt-cüt qafiyələnir. [[Qəzəl]] və [[qəsidə]] şeirindələrdə ilk beytlər həmqafiyə olur. Sonrakı beytlərin misraları cüt-cüt qafiyələnməsə də, formanın daxili qafiyələnmə qanunlarına tabe olur.<ref>[http://elibrary.bsu.az/kitablar/1049.pdf Baba Babazadə. Ədəbiyyatda lirik növ (dərs vəsaiti). Bakı: «"Bakı Universiteti»" nəşriyyatı, 2008, 178 səh. ]</ref>
Hər iki misranı yan-yana qoymaqla beyt düzəltmək olmaz. Beytdə birləşən misralar bir-birini tamamlamalı və bitkin fikir ifadə etməlidir.
Beytə daxil olan [[misra]]larmisralar bir-birilə qafiyələnə də bilər, qafiyələnməyə də. "Beyt" istilahı ən çox klassik şeirlə əlaqədar işlədilir. Ədəbiyyatşünaslıqda '''"şah beyt'''", '''"mətlə beyt'''", '''"məqtə beyt'''" kimi ifadələr işlədilir.
== Şah beyt ==
Şah beyt seçmə, fərqlənən beyt mənasında işlənir. Fikircə, ahəngcə daha qüvvətli beytlər şah beyt adlanır. Məsələn, [[Abbas Səhhət]]in "Vətən" şeirində:
<poem>
<poem>Vətəni sevməyən insan olmaz;
Olsa, ol şəxsdə vicdan olmaz, – .
</poem>
beyti öz məzmunu, daşıdığı, ifadə etdiyi məna etibarilə qalan beytlərdən fərqlənir. Ona görə də buna şah beyt demək olar.
<poem>
<poem>Gözüm gözünüzdən uzaq olsa da,
Könüldən-könülə yollar görünür, – .
</poem>
misraları qüvvətli fikir ifadə etdiyi üçün dillər əzbəridir. Bu cür misralar şeirin şah misraları adlanır.
== Mətlə beyt ==
Mətlə sözü [[ərəbcə]] '''"tülu'''" [[söz]]ündəndirsözündəndir, [[günəş]]in doğduğu yer deməkdir ki, bu da başlanğıc beyt mənasında işlədilir. Hər bir [[şeir]]inşerin ilk beyti mətlə beyt adlanır.
== Məqtə beyt ==
Məqtə qurtarmaq, sona çatmaq mənalarını bildirir. Şeirdə son beyt məqtə beyt adlanır. Bir çox hallarda bu beytdə müəllif adını çəkir.
* Şəmistan Mikayılov ,. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. IX-XI siniflər üçün dərs vəsaiti. III nəşr. Bakı ,: "Maarif ", 2002. səh. 45 .▼
== Həmçinin bax ==
* [[Bənd]]
* [[Misra]]
▲* Şəmistan Mikayılov, Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. IX-XI siniflər üçün dərs vəsaiti. III nəşr. Bakı, "Maarif", 2002. səh.45
[[Kateqoriya:Ədəbiyyat terminləri]]
| 