11 sentyabr hücumları: Redaktələr arasındakı fərq

'''11 sentyabr terror aktları''' — [[Əl-Qaidə]] terror təşkilatı tərəfindən [[2001]]-ci il sentyabr ayının 11-də [[ABŞ]]-ın [[Nyu-York]] və [[Vaşinqton]] şəhərlərindəki hədəflərə qarşı həyata keçirilən silsilə terror aktları.

Yerli vaxtla saat 08:46-da "American Airlines" (Amerika hava yolları) şirkətinə məxsus sərnişin təyyarəsi Nyu-Yorkda yerləşən [[Dünya Ticarət Mərkəzi]]ninMərkəzinin Şimal qülləsinə çırpıldı. 09:03 radələrində isə Cənub qülləsi bənzər hücuma məruz qaldı. Həmin qüllələr təyyarə hücumuna qarşı durmaq üçün kifayət qədər möhkəm tikilmişdi. Lakin həmin qüllələrin içərisində naməlum şəxslərin yerləşdirdiyi güclü partlayıcı qurğuların partladılması nəticəsində hər iki qüllə dağıdıldı. Sonuncu hücumdan 40 [[dəqiqə]] sonra ABŞ Müdafiə Nazirliyi — [[Pentaqon]]unPentaqonun binası da intiharçıların idarə etdikləri təyyarə tərəfindən vuruldu. Bu hücumdan 25 dəqiqə keçdikdən sonra eyni məqsədlə qaçırılan bir sərnişin təyyarəsinin hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən vurularaq zərərsizləşdirildiyi açıqlandı. Həmin təyyarənin hədəfinin [[Ağ Ev]] olduğu bildirildi.

Bu [[hücum]]unhücumun əsas məqsədi sadəcə [[bina]]larbinalar, hətta bina və təyyarələrdəki minlərlə günahsız [[qurban]]danqurbandan daha böyük bir şey idi. Ən yaxın fiziki hədəflər Pentaqonun bir hissəsi, aşağı [[Manhetten]] və 4 təyyarə idi. Dünya Ticarət Mərkəzi bir zamanlar dünyanın ən hündür binası sayılan məşhur Əkiz Qüllələrin də daxil olduğu aşağı Manhettendə yerləşən 7 binadan ibarətdir. Müstəqil [[blok]]dablokda yerləşən Bina 7 də daxil olmaqla 7 binadan ibarət kompleksə 2001-ci il [[sentyabr]]ınsentyabrın 11-də çox ağır zərbə vuruldu. [[Dünya]]nınDünyanın ən böyük [[ofis]] binası sayılan Pentaqon [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]nınŞtatlarının ürəyi hesab edilir. 11 sentyabr hücumlarında binanın 10 hissəsindən biri zərər gördü. Pentaqonda yerləşən Dünya Ticarət Mərkəzi dünyada iki ən yaxşı müdafiə olunan binadan biri hesab edilirdi. Geriyə qalan mənzərə isə misli görülməmiş bir dəhşətdir. 11 nömrəli [[sərnişin]] təyyarəsinin [[Şimal]] [[qüllə]]sininqülləsinin 95-ci [[mərtəbə]]simərtəbəsi ilə toqquşması nəticəsində yaranan qəza 92-ci mərtəbədən yuxarıda olan [[insan]]larainsanlara zərər verdi. Qəza bölgəsi olan mərtəbələr tüstü ilə dolduqca insanlar tullanmağa başladılar. Təmiz [[hava]]dahavada 10 [[saniyə]] yaşamaq zəhərli [[tüstü]]nütüstünü ciyərlərə çəkərək ağır və dözülməz [[ölüm]]dənölümdən əziyyət çəkməkdən daha yaxşı idi. Çoxlu sayda insan ilk öncə [[Cənub]] qülləsinin partlayışına şahidlik etdi. Onlar Dünya Ticarət Mərkəzinin tamamilə dağılacağı haqda heç bir fikri olmayan, binanın ətrafına yığışan çoxlu sayda yanğınsöndürən və [[tibb]] işçilərindən ibarət [[fövqəladə hallar]] zamanı yardıma gələn insanlar idilər. Cənub Qülləsinin şəkil və videoları Şimal qülləsinin dağılması haqqında ətraflı sübutlar verir. Hər iki qüllə qəza bölgəsində yaranan partlayış nəticəsində aşağıya doğru parçalandı və yerə çatmamışdan əvvəl çox böyük toz və çöküntüyə çevrildi. Bu hadisələr 3 minə yaxın sadə vətəndaşın ölümü, 6 mindən çox insanın yaralanması ilə nəticələndi.

[[Federal Təhqiqat Bürosu]] 3 [[gün]] içində [[təyyarə]] oğrularının [[siyahı]]sınısiyahısını tərtib etdi. [[Üsamə bin Laden]] bu əməliyyatı Əfqanistanda bir [[mağara]]damağarada planlamışdı. [[Taliban]]aTalibana qarşı cavab hücumu tezliklə baş verdi. [[Federal Təhqiqat Bürosu]] Amerika [[tarix]]indətarixində ilk dəfə PENTTBOM əməliyyatı adlanan böyük araşdırma başlatdı. Şübhəlilər 72 [[saat]] içində müəyyənləşdirildi, çünki onların bir neçəsi uçuş [[bilet]]lərindəbiletlərində və [[kredit kartı]] qeydlərində [[ad]]larınıadlarını dəyişdirməyə təşəbbüs etmişdilər. Onlar təyyarədə Amerika [[vətəndaş]]ıvətəndaşı olmayan sərnişinlər arasında demək olar ki, yeganə [[ərəb]] sərnişinlər idilər və bu da Federal Təhqiqat Bürosuna [[doğum]] tarixi, viza statusu, yaşayış yeri kimi məlumatlardan istifadə edərək şübhəli sərnişinlərin kimliyini müəyyənləşdirməyə imkan verdi. 2001-ci il sentyabrın 27-də Federal Təhqiqat Bürosu 19 təyyarə oğrusunun milliyyəti və uydurma adları haqqında məlumatları və şəkillərini yayımladı. Şübhəli təyyarə oğruları [[Səudiyyə Ərəbistan]], [[Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri]], [[Liviya]] və [[Misir]]dənMisirdən idilər.

11 sentyabr hücumlarının amerikalılar üzərində çox ağır təsirləri qaldı. Ölkənin hər yerindən [[polis]] məmurları və xilas etmə işçiləri Əkiz Qüllələrin qalıqları altında qalan insan cəsədlərini qurtarmaq prosesinə yardım etmək üçün Nyu-York şəhərinə axışıb gəldilər. Birləşmiş Ştatlar üzrə [[qan]] vermə göstəricisində 11 sentyabr [[həftə]]sindənhəftəsindən sonra böyük artım yaşandı.

Bu hücumlar Amerika və dünya [[bazar]]ınabazarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. Nyu-York məzənnə [[fond]]ufondu (NYMF) və Amerika məzənnə fondu Sentyabrın 11-də açılmadı və senytabrın 17-dək qapalı qaldı. Məzənnə fondu yenidən açılanda [[səhm]] bazarı 71%-dən 8921-ə endi, bu isə bir gündə qeydə alınan ən böyük enmə idi.

Eyni zamanda yaxın şərqlilərə və yaxın şərqlilərə bənzəyən digər insanlara qarşı çoxlu sayda hücum və nifrət zəminində törədilmış [[cinayət]]lərcinayətlər də qeydə alındı. Məsələn, sixlərə qarşı bu cür hücumlar baş verirdi, çünki six [[kişi]]lərikişiləri ənənəvi olaraq [[türban]] geyinirlər, bu da Birləşmiş Ştatlarda bir qayda olaraq [[müsəlman]]larlamüsəlmanlarla əlaqələndirilən bir əlamətdir. [[Hind]] [[məbəd]]ininməbədinin partladılması, insanlara edilən hücumlar, təhqirlər, [[məscid]] və başqa dini binalara edilən hücumlar və sentyabrın 15-də Balbir Sinq Sodhinin qətlə yetirilməsi [[amerikalı]]larınamerikalıların qəzəbinin göstəricisi idi. Balbir Sinq Sodhi güllələnmişdi, o da digərləri kimi müsəlman zənn edilən sıravi six idi.

Hücumdan sonra [[Corc Buş]] administarsiyası Osama Bin Laden və Əl Qaidə təşkilatının ədalətə təslim olunmasi və digər [[terror]] şəbəkələrinin yaranmasının qarşısını almaq üçün terrorizmlə mübarizə elan etdi. Bu mübarizə terror törədən [[dövlət]]lərədövlətlərə qarşı iqtisadi və hərbi sanksiyalar tətbiq etmək, qlobal ciddi nəzarət və [[kəşfiyyat]]ıkəşfiyyatı artırmaq məqsədlərini hədəfləyirdi. Bu hadisələr ABŞ-ın beynəlxalq terrorçuluqla mübarizəyə başlamasına, əvvəlcə [[Əfqanıstan]] və daha sonra [[İraq]]aİraqa qarşı hərbi əməliyyatlara başlaması və dünyada intensiv anti-[[islam]] təbliğatının aparılması üçün bəhanə oldu.

2001-ci il sentyabrın 20-ində [[prezident]] Buş [[ABŞ Konqresi]]nin birgə sessiyasında 11 sentyabr günü baş verən hadisələr, 9 günlük xilasetmə və bərpa cəhdləri və 11 sentyabr terroruna qarşı cavab tədbirləri haqqında danışdı. Zərər çəkənlərin [[ailə]]ləriniailələrini və [[həyat]]dahəyatda qalanları [[maliyyə]] yardımı ilə təmin etmək məqsədi ilə hücumların qurbanlarına yardım etmək üçün böyük miqdarda [[pul]] ayrıldı, xeyriyyə [[cəmiyyət]]ləricəmiyyətləri yaradıldı.

[[2002]]-ci ilin sonunda terror aktlarına qarşı hazırlıq və təxirəsalınmaz tədbirlər üçün Tomas Kinin rərbərlik etdiyi Birləşmiş Ştatlarda Terror Aktları üzrə Milli Komitə (9/11 Komitəsi) yaradıldı. [[2004]]-cü il [[iyul]]uniyulun 22-də Komitə özünün 9/11 Komitə məruzəsini yayımladı.

Hücüm barədə məlumatlar [[kütləvi informasiya vasitələri]] və dövlət tərəfindən dünyanın hər yerinə elan edildi. Lakin İraq “Amerika kouboyları insanlığa qarşı törətdikləri cinayətlərin bəhrəsini görürlər” kimi rəsmi bəyanatla fərqləndi.