Beşinci nəsil qırıcı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Fuad765 (müzakirə | töhfələr)
Fuad765 (müzakirə | töhfələr)
Sətir 1:
[[Şəkil:F-22A Raptor -03-4058.jpg|thumb|220x220px|F-22. Beşinci nəsilə aid edilən ilk qırıcı]]
[[Şəkil:Sukhoi T-50 Maksimov.jpg|thumb|PAK FA. Rusiyanın üzərində işlədiyi beşinci nəsil qırıcı]]
'''Beşinci nəsil qırıcı''' — 2016-cı il üçün ən qabaqcıl [[Qırıcı|qırıcıların]] aid edildiyi qırıcı təsnifatıdır. Bu nəsilə aid edilən qırıcıların [[Dördüncü nəsil qırıcılar|dördüncü nəsil qırıcılardan]] bir sıra üstün cəhəti var. Bir qırıcının beşinci nəsilə aid edilməsi üçün onun malik olmalı olduğu göstəricilərin siyahısı hələ ki tam və dəqiq müəyyən olunmayıb. Bu səbəbdən hal-hazırda mövcud olan qırıcıların beşinci nəsilə aid edilib edilməməsi ilə bağlı mübahisələr yaranır. Beşinci nəsil qırıcıların üzərində düşünməyə hələ 1970-ci illərdə, hələ [[Suxoy Su-27|Su-27]], [[MiQ-29]], [[F-14]], [[McDonnell Douglas F-15 Eagle|F-15]] kimi dördüncü[[Dördüncü nəsil qırıcı|dördüncü nəsil qırıcıların]] yenicə yaradıldığı dövrlərdə, [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] VƏ [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]]-də başlanılmışdı.
 
Hal-hazırda silahlanmaya alınan beşinci nəsil qırıcılar bunlardır: [[Lockheed/Boeing F-22 Raptor|F-22]] (2005-ci ildə) və [[Lockheed Martin F-35 Lightning II|F-35B]] (2015).<ref name="LM5">{{cite web |url=http://www.lockheedmartin.com/capabilities/air_power/5th-gen/index.html |title=5th Generation Fighters |publisher=Lockheed Martin |accessdate=15 April 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20090806082314/http://www.lockheedmartin.com/capabilities/air_power/5th-gen/index.html |archivedate=6 August 2009}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.upi.com/Security_Industry/2009/01/14/Russia-trails-US-in-pursuit-of-a-fifth-generation-jet/UPI-35761231951126/ |title=Russia trails U.S. in pursuit of a fifth-generation jet |agency=United Press International |first=Ariel |last=Cohen |date=14 January 2009}}</ref><ref>{{cite journal |url=http://www.ndu.edu/ctnsp/defense_horizons/DH_66.pdf |title=A 21st-century Concept of Air and Military Operations |journal=Defense Horizons |first=Robbin F. |last=Laird |issue=66 |date=March 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20090920031810/http://www.ndu.edu/ctnsp/defense_horizons/DH_66.pdf |archivedate=20 September 2009}}</ref><ref name="defnews20150731">{{cite news |url=http://www.defensenews.com/story/defense/air-space/2015/07/31/f35-operational-marine-corps-joint-strike-fighter/30937689/ |title=Marines Declare F-35B Operational |work=Defense News |first=Aaron |last=Mehta |date=31 July 2015 |accessdate=24 March 2016}}</ref> F-35-in A və C növlərinin, həmçinin [[Sukhoi PAK FA|PAK FA]], [[HAL AMCA]], [[TAI-TFX]], [[J-20]] və [[J-31]] qırıcılarının üzərində işlər getməkdədir.
Sətir 35:
[[ABŞ dəniz piyadası korpusu]] F-22 təyyarəsinin yaradılmasında əldə olunan [[ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri|ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin]] təcrübəsindən yararlanaraq F-35 qırıcısının taktiki göstəricilərini müəyyən edir.
 
Amerikanın [[Lockheed Martin]] şirkətinin dediyinə görə onların istehsal etdiyi F-22 hal-hazırda istifadədə olan yeganə beşinci nəsil qırıcıdır.<ref name="LM5">{{cite web |url=http://www.lockheedmartin.com/capabilities/air_power/5th-gen/index.html |title=5th Generation Fighters |publisher=Lockheed Martin |accessdate=15 April 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20090806082314/http://www.lockheedmartin.com/capabilities/air_power/5th-gen/index.html |archivedate=6 August 2009}}</ref><ref>Yoon, Joe (27 June 2004). [http://www.aerospaceweb.org/question/history/q0182.shtml "Fighter Generations"]. ''Aerospaceweb.org''. Retrieved 3 January 2009.</ref> Lockheed Martin şirkəti istehsal etdiyi F-22 və F-35 qırıcılarını beşinci nəsilə aid edərək onların üstün cəhədlərini belə təsvir edir: "qabaqcıl stelz texnologiyası", "son dərəcə yüksək uçuş göstəriciləri", "informasiya inteqrasiyası". Şirkət artıq qırıcılarını təsvir edərkən F-35 qırıcısının malik olmadığı "superkruiz qabiliyyəti", yəni [[Forsaj|forsajdan]]<sup>[[:en:Afterburner|[en]]]</sup> istifadə etməyərək səsdən sürətli uçmaq qabiliyyəti, ifadəsindən istifadə etmir.<ref>[http://www.jsf.mil/contact/con_faqs.htm "Contact: JSF FAQ"]. ''JSF.mil''. The Pentagon. <q>No, neither the F135 or F136 engines were designed to supercruise.</q></ref> Lockheed Martin şirkəti "beşinci nəsil qırıcı" ifadəsini özünün [[əmtəə nişanı]] kimi qeydə alınmasına çalışmışdır<ref>[http://tsdr.uspto.gov/#caseNumber=78885922&caseType=SERIAL_NO&searchType=statusSearch "Trademark serial number 78885922: Fifth-generation fighters"]. United States Patent and Trademark Office.</ref>. Hal-hazırda "5TH GENERATION FIGHTERS" (5-Cİ NƏSİL QIRICILAR) ifadəsi üzərində olan əmtəə nişanına malikdir.<ref>[http://tsdr.uspto.gov/#caseNumber=78896843&caseType=SERIAL_NO&searchType=statusSearch "Trademark serial number 78896843: Fifth-generation fighters wordmark"].United States Patent and Trademark Office.</ref>
 
PAK FA və J-20 qırıcı layihələrinin sürətli inkişafı F-35 üçün qələcəkdə güclü rəqabətə səbəb olacağı proqnoz edilir.
 
=== Rusiya ===
{{Əsas|Sukhoi PAK FA}}
 
1980-ci illərin sonlarında SSRİ-də dördüncü nəsilə aid edilən [[MiQ-29]] və [[Suxoy Su-27|Su-27]] qırıcılarını əvəz etmək məqsədi ilə yeni nəsil qırıcılara ehtiyyac olduğu hesab olunurdu. Bu ehtiyyacı ödəmək üçün növbəti qırıcı layihələri təqdim edildi: [[Su-47]] və [[Miq 1.44]]. MiQ 29 qırıcısı isə hal-hazırda [[MiQ 35]] layihəsi çərçivəsində təkmilləşdirilir. Lakin təklif olunan layihələrin heç biri yeni nəsil qırıcının yaradılması ilə nəticələnmədi. 2002-ci ildə [["Suxoy Təcrübə Konstruktor Bürosu"]] ([[Rus dili|rus.]] "ОКБ Сухого") yeni nəsil qırıcının yaradılması məqsədi ilə işlərə başladı.
 
=== Çin ===