Dizel yanacağı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 4:
== Tətbiqi ==
▲[[Dizel]] yanacağının əsas istehlakçıları dəmir yolu nəqliyyatı, yük avtonəqliyyatı, su nəqliyyatı, hərbi texnika, dizel elektrogeneratorları, kənd təsərrüfatı texnikası, eləcə də son zamanlar sərnişin dizel avtonəqliyyatıdır. Dizel mühərriklərindən başqa, qalıq dizel yanacağı (solyar yağı) çox vaxt qazanxana yağı kimi istifadə olunur.
== Yanacağın əsas göstəriciləri ==
Dizel yanacağı distillə olunmuş, aşağı özlülü (itiyerişli nəqliyyat) və qalıq, yüksək özlülü (traktror, gəmi, stasionar və s.nəqliyyat) yanacağa bölünür. Distillə olunmuş yanacaq hidrotəmizlənmiş kerosin-qazoyl fraksiyasından və 1/5 hissə katalitik krekinq və kokslaşma vasitəsilə alınmış qazoyldan ibarətdir. Yeyin yerişli mühərriklər üçün özlülü yanacaq mazutun kerosin-qazoyl fraksiyalarının qarışığıdır. Dizel yanacağının yanma istiliyi təxminən 42624 кc/kq - dır(10180 ккal/кq).▼
▲Dizel yanacağı distillə olunmuş, aşağı özlülü (itiyerişli nəqliyyat) və qalıq, yüksək özlülü (traktror, gəmi, stasionar və s.nəqliyyat) yanacağa bölünür. Distillə olunmuş yanacaq hidrotəmizlənmiş kerosin-qazoyl fraksiyasından və 1/5 hissə katalitik krekinq və kokslaşma vasitəsilə alınmış qazoyldan ibarətdir. Yeyin yerişli mühərriklər üçün özlülü yanacaq mazutun kerosin-qazoyl fraksiyalarının qarışığıdır. Dizel yanacağının yanma istiliyi təxminən 42624 кc/kq - dır(10180 ккal/кq).
Ümumi halda dizel mühərrikləri üçün istifadə olunan dizel yanacağı dövlətlərarası standarta ГОСТ 32511-2013 (EN 590:2009) uyğun olmalıdır. Bu standart 1 yanvar 2015-ci il tarixindən qüvvəyə minir.
İtiyerişli dizel və qaz-turbin mühərriklərində istifadə olunan, eləcə də ixrac üçün nəzərdə tutulan dizel yanacağı dövlətlərarası standartda ГОСТ 305-2013 ifadə olunmuş tələblərə cavab verməlidir. Bu standart 1 yanvar 2015-ci il tarixindən qüvvəyə minir.
Dizel yanacağının keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün nümunələr "Neft və neft məhsulları ГОСТ 2517-2012" standartına uyğun götürülür.
== Özlülük və suyun miqdarı ==
İstifadə məhdudiyyətinə görə dizel yanacaqları iki qrupa bölünür: qış və yay dizel yanacaqları. Bu yanacaqlar arasında əsas fərq bu yanacağa qoyulmuş standartlarda göstərilmiş son dərəcə süzülmə temperaturu (ASTM D6371, ГОСТ 22254-92) və bulanma və donma temperaturlarıdır (ASTM D97, ASTM D2500, ГОСТ 20287-91). Qış yanacağının istehsalı daha baha başa gəlir, lakin əlavə istilik vermədən, məsələn, −10°C-də yay yanacağından istifadə etmək olmaz. Daha bir problem dizel yanacağının tərkibində olan sudur. Dizel yanacağı saxlananda ondan su ayrılır və aşağı hissədə yığılır, belə ki, dizel yanacağının xüsusi çəkisi 1 кq/l-dən azdır. Magistral xətdə yaranan sudan ibarət olan mantar mühərriyin işini tam bloklayır.ГОСТ 305-82 «Топливо дизельное. Технические условия» standartına görə kinemtaik özlülük 20°C-də yay növü üçün 3,0÷6,0 sSt, qış növləri üçün 1,8÷5,0 sSt, Arktika üçün 1,5÷4,0 sSt -dur. Bu standart yanacağın bütün növlərində suyun olmamasını tələb edir.
== Alışma ==
Dizel yanacağının əsas göstəricisi setan ədədidir (Л-45). Setan ədədi yanacağın yanma kamerasında alışma qabiliyyətini xarakterizə edir və α-metilnaftalinlə qarışıqda olan setanın miqdarına bərabərdir. Setan ASTM D613 standartı şəraitində tədqiq olunan yanacaqla müqayisədə eyni alışma qabiliyyətinə malikdir. Dizel yanacağı üçün ASTM D93 üzrə təyin olunan alışma temperaturu 700°C-dən çox olmamalıdır. ASTM D86 üzrə təyin olunan qaynama temperaturu dizel yanacağı üçün 200-350°C olmalıdır.
== Kükürdün miqdarı ==
Son zamanlar ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi baxımından dizel yanacağında kükürdün miqdarı ciddi şəkildə normalaşdırılır. Kükürd dedikdə, kükürdlü birləşmələr - merkaptanlar(R-SH), sulfidlər (R-S-R), disulfidlər (R-S-S-R), tiofenlər, tiofanlar və s.nəzərdə tutulur (R—karbohidrogen radikalı). Neftdə kükürdün miqdarı 0,15 % (Sibirdə yüngül neftlər), 1,5 % (Uralda neft), 5—7%-ədək (ağır bitumlu neftlər); bəzi qalıq yanacaqlarda mümkün miqdar 3%-ədək,gəmi yanacağında 1%-ədək, Avropa və Kaliforniya ştatının son normativlərinə görə isə dizel yanacağında kükürdün miqdarı 0,001%-dən (10 ppm) çox olmamalıdır. Dizel yanacağında kükürdün miqdarının azalması onun yağlayıcı xassələrinin pisləşməsinə səbəb olur, ona ğörə də tərkibində olduqca az miqdarda kükürd olan dizel yanacaqlarının tərkibində yağlayıcı aşqarların olması mütləq şərtdir.
[[Kateqoriya:Neft məhsulları]]
[[Kateqoriya:Yanacaq]]
| |||