Kürbuğa: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 3:
== Həyatı ==
 
[[Böyük Səlcuqlu dövləti]] sərkərdələrindən olan Kürbuğa, [[Sultan MəlikşahınMəlikşah]]ın ölümündən sonra Tərkən xatunun kiçik yaşdakı oğlu Mahmudu taxta çıxara bilmək üçün onunla iş birliyi qurdu. Bağdaddan[[Bağdad]]dan İsfahana[[İsfahan]]a gedərək vəliəhd şahzadə Börkyaruqu tutuklatdıhəbs etdirdi. Ancaq Nizamülmülkə[[Nizamülmülk]]ə bağlı əsgərlər vəzirə aid silah ambarlarını yağmalayaraq Börkyaruqu kurtarıbqurtarıb [[Rey]] şəhərində sultan elan etdilər. Buna görə Tərkən xatun ilə iş birliyi quran [[Azərbaycan]] məliki İsmayıl ibn AlpsungurAlpsunqur Yakuti Börkyaruqu bərtərəf etmək üzərə hərəkətə keçdi. Tərkən xatun, Kürbuğa və digər bazı əmirləri böyük bir orduyla ona yardıma göndərdi. Kürbuğa, Kərəcdə[[Kərəc]]də meydana gələn savaşda İsmayıll ibn Alpsunqurun bir qisim qüvvələrini sövq və idarə etdi. Məğlub olan İsmayıllİsmayıl İsfahana qaçdı. Sultan Börkyaruq isə Bağdada getdi və sultanlığı Xəlifə Muktədi-Biəmrillah tərəfindən təsdiq edilib 14 məhərrəm 487-ci ([[3 fevral]] [[1094]]-cü) ildə adına [[xütbə]] oxundu. Bu olaydan sonra Börkyaruqun səflərinə qatılan Kürbuğa, Sultan Börkyaruqun ona qarşı gələn əmisi Tutuş ibn Alparslan üzərinə göndərdiyi iki vali Qasimüddövlə Ağsunqur və Bozana yardımçı olaraq göndərildi. Ancaq Tutuş bu iki valini yaxalayıb edam etdirdi, Kürbuğanı da əsir aldı. Kürbuğanın qaynatası Əmir Ünəri səflərinə çəkmək amacıyla həyatını bağışlayıb qardaşı Altuntaş ilə birlikdə öncə Hələb, ardından Hümsdə həbs etdi. Tutuşun ölümündən (səfər 488 / fevral 1095) sonra oğlu Rizvan, Sultan Börkyaruqun istəyinə görə Kürbuğanı sərbəst buraxdı. Bundan sonra Kürbuğa qardaşı Altuntaş ilə birlikdə Harran üzərinə yürüyüb şəhəri ələ keçirdi. Bu sırada Nusaybin hakimi Məhəmməd ibn Şərəfüddövlə Müslim, Tutuş tərəfindən Mosula yerləşdirilmiş olan qardaşı Əliyə qarşı Kürbuğadan yardım istədi. Kürbuğa, Məhəmməd ilə anlaşmasına rəğmən Nusaybini ələ keçirincə onu öldürdü. Ardından Əli ibn Şərəfüddövlə Müslimin hakimiyətində olan Mosul üzərinə yürüdü; uzun sürən bir mühasirədən sonra Əli təslim oldu (zilqadə 489 / noyabr 1096). Kürbuğa, Mosulda şəhərin əyan-əşrəfinin mallarını müsadirə etməyə qalxışan qardaşı Altuntaşı öldürmək məcburyyətində qaldı. Kürbuğa beləcə 489-cu (1096-cı) ildə Mosulun hakimi oldu və Sultan Börkyaruqa bağlı olaraq şəhəri idarə etməyə başladı. Qısa bir müddət sonra Rəhbəyi də ələ keçirdi. Bu arada Tutuşun öldürdüyü vali Qasimüddövlə Ağsunqurun kiçik yaşdakı oğlu İmadüddin Zəngini yanına gətirtərək yetişməsiylə şəxsən məşgul oldu.
491-ci (1098-ci) ildə Anadolunu keçərək Antakiya önünə gəlib şəhəri mühasirə etmiş olan xaçlılara qarşı vali Yağısıyan, Sultan Börkyaruqdan yardım istəyincə Börkyaruq Mosul hakimi Kürbuğanı ona yardıma göndərdi. Kürbuğa, Mosul və əl-Cəzirə qüvvələrinin başında dərhal hərəkətə keçdi. Anna Komnene, sultanın Kürbuğanın idarəsində tam təşkilatlı müəzzəm bir ordunu Antakiya üzərinə yolladığını qeyd edir (Anna Comnène, Alexiade, III, 28). Əbül-Fərəcə görə (Tarix, II, 340) bu ordunun sayı 100.000 nəfəri keçmişdi. Kürbuğa, Antakiyaya getmədən öncə yolu üzərində olan və 3 rəbiülaxir 491-ci (10 mart 1098-ci) ildə xaçlıların əlinə keçmiş olan Urfanı mühasirə etdi. Xaçlı qrafı Baudouin də Boulogne tərəfindən müdafiə edilən və sağlam davarlara sahib olan Urfanı alamadığı kimi burada 4-25 may 1098-ci il tarixləri arasında (Dəmirkənt, Urfa Xaçlı Kontluğu, s. 41-44) keçirdiyi üç həftəlik zaman itkisi, xaçlıların mühasirə altında tutduqları Antakiyanı bu müddət içində bir hiyləylə ələ keçirmələrinə fürsət verdi. Kürbuğa 25 mayda Urfanı mühasirədən vaz keçdi. Mərcidəbidə Dəməşq məliki Dukak, Atabəy Tuğtəgin, Hüms hakimi Cənahüddövlə Hüseyn, Sincar hakimi Arslantaş və Artuklu bəyi Sökmənin də ona qatılmasıyla Səlcuqlu ordusu Antakiya istiqamətində hərəkətə keçdi. Kürbuğa, Antakiyaya gəldiyində xaçlıların bir neçə gün öncə erməni dönməsi Firuz adlı bir döyüşçünün yardımıyla divarlardan içəri girdiklərini öyrəndi və şəhəri qurtarmaq üçün çox gec qaldığını anladı. Şəhər divarları önündə aparılan ilk savaşı qazandı, ancaq divarları aşa bilmədi. Bunun üzərinə hələ vali Yağısıyanın oğlu Şəmsüddövlənin idarəsində olan iç qaladan şəhərə sızmayı planladı, qalanin müdafiəsində güvənli adamı Əhməd ibn Mərvanı göndərdi. Kürbuğanın planından xəbərdar olan Xaçlı rəisləri, iç qalanı şəhər istehkamlarından ayırmaq üzrə bir divar hörüb buradan şəhərə girişi önləməyə müvəffəq oldular. Kürbuğa bu dəfə şəhərin içindəki xaçlıları ac buraxaraq təslimə məcbur etmək istədi. Xaçlılar gerçəkdən də pərişan durumda idilər. Fürsət tapıb Antakiyadan qaçanlar, şəhərin limanı olan Süvəydiyəyə (Samandağ) gedərək yurdlarına dönmək üzrə buradan gəmilərə atlayır, bir qismi də Anadoluya qaçırdı. Xaçlılara yardım üçün yola çıxıb Akşəhərə (Filomelion) qədər irəliləmiş olan Bizans imperatoru Aleksios Komnen, burada rast gəldiyi qaçaqlardan Antakiyanın Kürbuğa tərəfindən mühasirə edildiyini və bu zamana qədər onun əlinə keçmiş olması lazım gəldiyini öyrəndi. Bu xəbər üzərinə edəcək bir şey qalmadığı düşüncəsiylə İstanbula geri dönməyi lazım bildi.