Anaksaqor: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Dexbot (müzakirə | töhfələr)
k Removing Link FA template (handled by wikidata)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
'''Anaksaqor,''' ya da '''Anaksaqoras''' (yun. ''Ἀναξαγόρας'', təxminən m. ö. 500 – 428) – qədim yunan filosoflarından biri də olmuşdur. O, Klazomenai şəhərindən idi. O, Afina hökmdarı ''Periklesin'' yaxın adamı olmuşdur. Ancaq, sonra onun düşmənləri Anaksaqorası tanrılara inanmamaqda suçlamışdırlar. Səbəbsə bu idi ki, o günəşi tanrı deyil, adi planet hesab edirdi<ref>Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 61.</ref>. Hətta o, bundan sonra sürgün belə edilmişdi. Ümumiyyətlə, Anaksaqorasın fikrinə görə yunan əsatirlərini hərfi deyil, məcazi mənada başa düşmək lazımdır. Bu məsələdə onun mövqeyi [[Ksenofan|Ksenofaneslə]] üst-üstə düşmüşdür.
[[Şəkil:Anaxagoras.png|200px|thumb]]
 
Anaksaqorasa görə yer yastı olaraq hava üzərində durmuşdur. Ulduzlar efirin fırlanması nəticəsində yaranan daşlardır. Günəş [[Peloponnes|Peloponnesus]] yarımadası həcmində böyük bir daşdır<ref>Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 59.</ref>. Dünyanı idarə edən qüvvə isə ''taledir''. O həm də demişdir ki, ağda qaranın, qarada ağın olduğu kimi hər şeydə başqa şeyin əlaməti vardır.
'''''Anaxagoras''''' e.ə. təxm. 500-428–ci illər - Qədim yunan [[materializm|materialisti]], filosofu. [[Riyaziyyat]] və [[Astronomiya]] ilə də məşğul olmuşdur.
 
Anaksaqorasın məqsədi yunan fəlsəfəsində hallandırılan dünyanın əbədilik ideyasını gerçək duyğulara uyğunlaşdırmaq idi. Onun fikrincə dünya sonsuz sayda ''“toxumlardan”'' ibarətdir<ref>Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 59.</ref>. Onlar sonsuzluğa qədər bölünürlər. Ancaq, bundan başqa o hər hansı bir fövqəl gücün olmasını da zəruri hesab edirdi. Çünki, bu dünyanı hərəkətə gətirən bir güc olmalıdır. Bu gücü isə o, '''''“Əql”''''' (yun. ''Νούς'') adlandırmışdır<ref>Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801, p. 386.</ref>.
O, iddia edirdi ki, dünya təbii yolla əmələ gəlib, həmişə mövcud olub və ona məxsus olan qanunlarla inkişaf edir. Əşyaların müxtəlifliyini onların meydana gəlib məhv olmasını Anaksaqor onların birinci ünsürlərinin "şeylərin toxumlarının" birləşmələrinə və bölünmələrə gətirirdi. Bu cür ünsürlərdə həmçinin sonsuz miqdarda daha kiçik hissəciklərdən əmələ gəlmişdir. "Şeylərin toxumlarının" birləşmələrinin və bölünmələrinin səbəblərini o, ən incə maddədən ibarət olan "nus"da- xüsusi "idrak" görürdü.
 
Anaksaqorasın kosmoqoniası ondan ibarətdir ki, öncə Əql olmuşdur. Sonra o başqa şeylərlə əlaqəyə girmiş, nəticədə dairəvi hərəkət yaranmışdır. Öncə bir olan varlıq parçalanmışdır. Quru nəmdən, işıq qaranlıqdan, isti isə soyuqdan ayrılmışdır. Beləliklə, iki aləm: ''odlu efir'' və ''hava'' yaranmışdır. Sonra qatlaşma prosesi başlamış və bunun nəticəsində buludlar yaranmışdır. Sonra buludlardan su, sudan yer, yerdən daşlar əmələ gəlmişdir<ref>Краткий очерк истории философии / под редакцией М. Т. Иовчука, Т.Н. Ойземана, И. Я. Щипанова. М.: Мысль, 1975, c. 51.</ref>. Bununla da Anaksaqorasın (eləcə də Empedoklesin) materializmi sonralar Leukippus və Demokritin maddəçi fəlsəfəsi üçün zəmin yaratmışdır.
Əsasında materializm olan Anaksaqorun fəlsəfəsi dini görüşlərin əleyhinə yönəlmişdi.
 
== Mənbə ==
Anaksaqor həmçinin quldarlıq demokratiyasının ideoloqu olmuşdur.
* [[Aydın Əlizadə]]. [http://www.anl.az/el/Kitab/2016/Azf-289695.pdf Antik fəlsəfə tarixi]. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, s. 27-28.
 
[[Afina]]nın quldar hökuməti Anaksaqoru allahsızlıqda təqsirləndirib onu ölüm cəzasına məhkum etmişdi, lakin [[Afina]]dan qaçmaq ona müəssər olmuşdu.
 
== Ədəbiyyat ==
[[]]
* [[Adil Əsədov]]. Fəlsəfə tarixindən etüdlər: İdeal və reallıq arasında ziddiyyət və onun Qərb, rus və Şərq təfəkküründə həll imkankarı. Bakı: Təknur, 2007. – 116s.
* [[Adil Əsədov]]. Yunan fəlsəfəsiindən etüdlər: yunan fəlsəfəsiində idealin və realliğin münasibətlərinə dair. Ön sözün müəllifi – fəlsəfə elmləri doktioru [[Tahirə Allahyarova]]. Bakı: Təknur, 2008.
* Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, 298 s.
 
* Uill Dürant. Fəlsəfi hekayətlər: dünya fəlsəfəsinin ən görkəmli nümayəndələrinin həyat və baxışları. Azərbaycan dilinə tərcümə edən - fəlsəfə elmləri doktioru [[Adil Əsədov]]. Bakı: Zəkioğlu, 2006.
Sətir 21 ⟶ 20:
* Gunnar Skirbekk, Nils Gilye. Fəlsəfə tarixi. Azərbaycan dilinə tərcümə edən - fəlsəfə elmləri doktioru [[Adil Əsədov]]. Bakı: Zəkioğlu, 2007.
 
== İstinadlar ==
[[Kateqoriya:Yunan filosoflar]]
[[Kateqoriya:Yunanıstan filosofları]]