Ksenofan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 22:
}}
'''Kolofonlú Ksonáfan''' ya da
O, indiki Türkiyənin Qərbində yerləşən [[Kolofon]] (yun. ''Κολοφών'') şəhərindən idi. Sonra Cənubi [[İtaliya|İtaliyaya]] səfərlər etmiş və sonradan [[Eleya|Eleaya]] köçmüşdür.
Ksenofanes çoxtanrılı yunan [[Panteon|panteonunu]] şiddətli tənqid etmişdir. O hesab edirdi ki, ''Olimpus'' dağında yaşayan yunan tanrıları əslində şairlərin uydurduqları və xalq təxəyyülündə formalaşan mifik obrazlardan başqa bir şey deyildir. Ksenofanesə görə insanlar özlərinə bənzər tanrılar yaratmışdılar. Bu baxımdan hər bir xalqın tanrılar haqqındakı təsəvvürləri məhz öz dünyagörüşləri əsasında formalaşmışdır. Yenə Ksenofanesə görə əgər öküzlər, atlar və başqa heyvanların düşüncəsi olsaydı, onlar tanrılarını elə özlərinə bənzər təsvir edərdilər<ref name=":0">Xenophanes. Fragments and Commentary // The First Philosophers of Greece. London: K. Paul, Trench, Trubner, 1898, p. 67.</ref>.
Tanrıların təbiəti və başqa xüsusiyyətləri haqqında doğru biliyi əldə etmək olmaz, bu barədə ancaq ehtimal edilə bilər. Buna görə də, Ksenofanes qədim yunan şairləri [[Hesiod|Hesiodos]] və [[Homer|Homeri]] tanrılara insan xüsusiyyətlərini aid etməkdə ([[Antropomorfizm|antpopomorfizm]]) günahlandırmışdır<ref>Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 283.</ref>.
Eyni zamanda, Ksenofanes [[Ateizm|ateist]] də olmamışdır. O, dini və tanrını özünəməxsus tərzdə təsəvvür edirdi. Onun fikrincə yunan toplumunda olan baxışlar ibtidai səviyyədə olmuşdur. Buna görə də Ksenofanes yunanların dini [[Dünyagörüşü|dünyagörüşləri]] ilə razılaşmayaraq öz fikirlərini açıqlamışdır. Onun fikrincə [[Tanrı]] bir və bölünməzdir; eyni zamanda, o dünyadan ayrı bir şey də deyildir<ref name=":0" />. Beləliklə, Ksenofanes Tanrını dünya ilə eyniləşdirmiş, onu təbiətdən ayırmamışdır. Buna görə də, dünya yaradılmamış, həmişə var olmuş və hər zaman da olacaqdır. Bu baxımdan Ksenofanes [[Panteizm|panteizmin]] əsasını qoyan filosoflardan biri olmuşdur. O güman edirdi ki, dünya əbədi, məhv olunmaz və vahiddir. Ona görə vahidlik elə Tanrının özüdür.
Ksenofanes ay, günəş və ulduzları tanrılaşdırmamış, onları fiziki cisimlər kimi təsəvvür etmişdir. Onun fikrincə dünyaların sayı sonsuzdur. Yağışlar isə yerdən günəş şüalarının təsiri altında baş verən buxarlanmanın nəticəsidir<ref name=":1">Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 383.</ref>. Buxar göyə qalxır və yenidən su olub yerə yağır. Onun fikrincə insanlar və başqa canlılar su və torpağın qarışığından yaranmışdırlar<ref name=":1" />. [[Qədim Misir dini|Qədim Misir dinində]] də insanları qoyunbaşlı tanrı [[Xnum]] torpaqdan (gildən) yaratmışdır. [[Adəm|İnsanın torpaqdan yaradılması]] haqqında rəvayətlər Yəhudilik, Xristianlıq və İslamda da vardır.
== Mənbə ==
* [[Aydın Əlizadə]]. [http://
==
* Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, 298 s.
* Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.
* ''Вольф М. Н.'' Становление философского поиска и дискуссия об идее прогресса: Ксенофан В 18 DK // Вестник НГУ. Серия: Философия. — 2011. — Т. 9. — Вып. 3.▼
* Xenophanes. Fragments and Commentary // The First Philosophers of Greece. London: K. Paul, Trench, Trubner, 1898.
* R. Kattel, "The Political Philosophy of Xenophanes of Colophon", ''Trames'' 1(51/46) (1997), 125-142
* Richard D. McKirahan, ''Xenophanes of Colophon. Philosophy Before Socrates''. Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1994
▲* ''Вольф М. Н.'' Становление философского поиска и дискуссия об идее прогресса: Ксенофан В 18 DK // Вестник НГУ. Серия: Философия. — 2011. — Т. 9. — Вып. 3.
* Физика // Аристотель. Сочинения в четырех томах / Том 3. Перевод В. П. Карпова: М. Мысль, 1981.
== Həmçinin bax ==
|