|
[[Yeni Qvineya]], [[Mikroneziya]] ([[Nauru]], [[Palau]], [[Marşall adaları|Marşall]], [[Karolin adaları|Karolin]] və [[Marian adaları]]), [[Qərbi Samoa]].
== I Dünya müharibəsi illərində Almaniya İmperyası ==
Almanya Fransa kimi Birinci Dünya müharibəsinə "Müqəddəs Birlik" anlayışı içində girdi;Müharibənin ilk günlərində Almanyada bütün təbəqə,din və siyasi görüş ayrılıqları unuduldu.Bütün partiyalar və hətta Sosial Demokrat Partiyası da müharibə xərclərini təsdiqlədi.Halbuki Almanya təhlükə içində idi.Antanta dövlətləri dənizlərdə güclü idi;nüfuzları Almanyanın üç qatı idi;İşğalçı İmperyalar və ABŞ vasitəsiylə nail olduqları zəngin təbii sərvətlər var idi.Tezliklə mühasirəyə alınan Almanyanın isə yalnız öz mənbələrindən və müharibədə iştirak etməyən Hollandiya,Danimarka və İsveçrə kimi qonşularından istifadə edə bilərdi.Bununla belə iki cəbhəli müharibədə böyük rol oynayacaq daxili keçidlərə və birləşmiş əmr sisteminə tabe idi Antanta dövlətlərində isə birləşmiş əmr sistemi yox idi.
Almanya Baş Qərargah rəisi Alfred von Schliefenin planı Belçika üzərindən Fransaya böyük ordu ilə hücum etmək və altı və ya səkkiz həftə ərzində Parisə çatmaq idi. Şərqdə Rusiyaya qarşı kiçik bir ordu qoyulacaq,Fransa məğlub olduqdan sonra əsl ordu şərqə dönüb Rusları Şərqi Prusyadan çıxaracaqdı.Schlieffen müharibə başlamanadan öldü;yerinə Helmut von Moltke gəldi.Qərbdə Almanya orduları Belçikaya keçdi Lakin Varne vuruşmasında(Sentyabr 1914) dayandırıldı. Bu zaman Osmanlı Dövləti Almanya ilə müttəfiq olaraq müharibəyə başladı. Yenidən əmr verilən 67 yaşlı Paul von Hindenburg, General Erich Ludendorff ilə birlikdə şərq tərəfinə göndərildi.Tanenbergdə Rus ordularına qalib gəldi (Avqust 1914).Qərb cəbhəsi uzun və yıpradıcı bir müharibəyə səhnə oldu. Verdun,Somme və Ypresdəki böyük vuruşmalarda iki tərəf də İsveçrə sərhəddindən Manş Dənizinə qədər uzanan sipərlərindən 50 kilometrdən çox uzaqlaşa bilmədi.Şərqdə isə Müttəfiqlər Rusiyaya qarşı bir növ zəfər qazandılar Lakin 1917 oktyabr inqilabından sonra Rusiya ilə müharibəni dayandıra bilmədilər.
Moltkedən sonra Baş qərargah rəisliyinə gətirilmiş Erich von Falkenhayn 1916-cı ildə vəzifədən alındı.Ludendorff ilə birlikdə onun yerinə gətirilən Hidenburg da eyniylə Falkenhayn kimi müharibənin sonunu Qərb cəbhəsinin bildirəcəyinə inanırdı.Lakin 1915-ci ildə İtalya,1916-cı ildə Rumınyanın Antanta birliyinə daxil olmasıyla Müttəfiqlərin yıpratma müharibəsində heç bir şansı qalmamışdı.Hindenburg və Ludendorff gerçəkdə Almanyanın hökmdarları vəziyyətinə gəldilər və bütün xalqı səfərbər etdilər.Əhalinin 80 faizi əsgərliyə alındı;bu 11 milyon əsgərin 2 milyona yaxını öldü.Ölkədə aclıq çoxalmağa başladı.1916-cı ildə müstəqil Polşa dövlətinin qurulması o vaxtlarda meydana çıxan Rusiya ilə müqavilə bağlanması ehtimalını ləğv etdi.
1917-ci ildə ABŞ-ın müharibəyə daxil olacağının bilinməsinə baxmayaraq sərhədsiz dənizaltı müharibəsinə başlanıldı.Almanya dənizaltıları beynəlxalq sularda qarşılaşdıqları gəmiləri müharibə,ticarət və sərnişin gəmiləri olmasına baxmayaraq hamsını batırmış və batmış gəmilərdə çoxlu Amerikalı həyatını itirmişdi. Həmdəki müxtəlif cəsusluq və qarşı-cəsusluq fəaliyyətlərinin sonunda Almanyanın Meksikayı Amerikaya əleyhinə müharibəyə girməsinə cəhd etdiyi də aşkar olundu.Bütün bu başverənlərdən sonra,Amerika Kongresi 6 aprel 1917-ci ildə Almanyaya qarşı müharibə elan etdi.
Ancaq bu addım siyasi baxımdan problemlərin olmadığını göstərmir.Çünki ABŞ hökuməti və prezidenti Woodrow Wilsonun müharibədən sonrakı dolaşıqlıqlardan çox fərqli baxış və düşüncələri var idi. Hələ müharibə qutarmamış 1918-ci ilin yanvar ayında Prezident Wilson müharibədən sonrakı dünya ilə bağlı düşüncələrini məşhur On dörd maddə ilə açıqlamışdı.1918-ci il aprel ayında Ludendorff ABŞ prezidenti Woodrow Wilsonun tövsiyə etdiyi 14 maddəni rədd edərək böyük bir hücuma keçdi Hərbi və mülki liderlər Reichstagın 1917-ci ildə qəbul etdiyi torpaq ilhaqına yer verməyən sülh müqaviləsini saymayaraq Rusiya və Rumıniya ilə ağır sülh şərtlərini qəbul etdilər.
Artıq Almanya və müttəfiqləri üçün ediləcək çox az şey qalmışdı.1918-ci ilin sentyabr ayında Bolqarıstan və oktyabr ayında Osmanlı Dövləti təslim oldu.3 oktyabr 1918-ci ildə Baş qərargay rəisi tərəfindən sıxışdırılan 2-ci Wilhelm,şəhzadə Maximilian von Badenin başçılığı altında daha liberal hökuməti dövlətin başına gətirdi.Yeni hökumət atəşkəs istədi.Lakin görüşmələr bir nəticə vermədən donanmada inqilabçı ayaqlanma başladı;inqilab orduda və şəhər işçi təbəqəsində yayılanda 2-ci Wilhelm krallıq və imperatorluq tacını buraxaraq Hollandiyaya qaçmağa məcbur oldu.
Yenilənmiş Almanyada iqtidarı Sosyal Demokratlar öz üzərinə götürərkən müharibənin hərbi və mülki liderləri məsuliyyətdən qaçdılar 9 noyabrda Almanya Respublikasının qurulduğu açıqlandı.10 noyabrda Baden şəhzadəsi baş nazirlikdən ayrıldı və sosyal demokrat Friedrich Eber idarəsində keçidi hökumət quruldu.Almanya adından Mərkəz Partiyasından bir nəfərin imzaladığı atəşkəs 11 noyabr 1918-ci ildə qüvvəyə mindi
{{tarix-qaralama}}
[[Birinci Dünya müharibəsi]]
[[Kateqoriya:Almaniya İmperiyası]]
| 