Mühasibat uçotu: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{qaralama}}
"Mühasib" sözü ərəb sözü olub hesabat aparan,hazırlayan şəxs mənasını verir.<ref name=":0">Beynəlxalq Uçot və Hesabata Giriş (GAAP və İFRS əsasında) İqtisadi Araşdırmalar və tədris mərkəzi.2-ci nəşr.Bakı-2012.s-21</ref>
Mühasibat uçotu - vacib və mürəkkəb bir '''sistemdir'''. Bu sistemin düzgün və effektiv qurulmasından, bəzi hallarda, müəssisənin gələcəyi asılıdır. Mühasibat şöbəsinin işi müəssisənin daxili idarəetmə hesabatlarının və maliyyə hesabatlarının hazırlanması, vergi uçotunun aparılmasıdır. Burada biliklər ilə yanaşı, işçi-mühasiblər arasında işlərin düzgün bölüşdürülməsi, qarşılıqlı yardımlaşma və komanda şəklində işləmə kimi amillər də mühüm rol oynayır.
Sətir 36:
Əgər kənar istifadəçilər üçün maliyyə uçotunun məlumatları əsasən investisiyalar haqqında qərar vermək üçün lazım idisə,daxili istifadəçilər üçün uçot məlumatları aşağıdakı məqsədlər üçün lazımdır:
[[Şəkil:Fərqlər.png|thumb|
# Strategiyanın hazırlanması;
# İşin planlaşdırılması;
# Qərarların qəbulu;
# Resurslardan istifadənin optimallaşdırılması.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq idarəetmə uçotunu bəzən daxili yaxud da istehsal(maya dəyəri) uçotu (Cost Accounting) adlandırırlar.Maliyyə uçotu ilə idarəetmə uçotu arasındakı fərqər şəkildə göstərilmişdir.[[Şəkil:Maliyyə uçotu.png|thumb]]Hər bir peşənin (elmin) müəyyən bir məhsulu olduğu kimi Maliyyə uçotunun da məhsulları maliyyə hesabatıdır.<ref name=":0" />
[[Şəkil:Maliyyə uçotu.png|thumb]]▼
== '''İdarəetmə uçotu''' ==
Idarəetmə uçotu istehsalat-kommersiya fəaliyyətinin planlaşdırılması və nəzarətin aparılması üçün menecerə lazım olan informasiyanın hazırlanması prosesini özündə birləşdirir. Idarəetmə uçotu idarəetmə prosesini uçot prosesilə '''əlaqələndirir'''. '''Idarəetmə uçotu''' - hər hansı bir obyektin idarə olunması üçün lazım olan məlumatların eyniləşdirilməsi, ölçülməsi, yığılması, sistemləşdirilməsi, təhlili, ayrılması, izahı və ötürülməsi deməkdir. Idarəetmə uçotunun sinonimi '''daxili uçotdur'''.
Idarəetmə uçotu istehsalat uçotuna əsaslanaraq müxtəlif '''idarəetmə qərarları (operativ, taktiki və strateji) qəbul etmək üçün informasiya bazaları hazırlayır'''. O, operativ və taktiki qərarların qəbul edilməsində müəssisə rəhbərlərini zəruri informasiyalarla tam təmin edir. Strateji qərar qəbul etmək üçün isə uçot məlumatları ilə yanaşı xüsusi tədqiqat nəticəsində əldə edilən məlumatlardan da istifadə etmək zəruridir.
Beləliklə, idarəetmə uçotu müəssisənin idarədaxili idarə olunması sisteminin ayrılmaz hissəsi hesab edilir və istehsalat uçotundan onunla fərqlənir ki, burada əsas diqqət informasiyanın idarəetmə məqsədi üçün istifadə edilməsinə yönəldilir.
== '''İdarəetmə uçotunun məqsədi''' ==
Idarəetmə uçotunun məqsədini konkret müəssisədə qəbul edilmiş qərarın təbiətinə tam uyğunlaşdırılmış və idarəetmə vasitəsi kimi istifadə edilən hesabat sisteminin təmin edilməsi təşkil edir. Qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün idarəetmə uçotu sistemi planlaşma, uçot, təhlil, tənzimləmə və s. işlərdə istifadə olunur. Bütün bunlar formalaşdırılan məqsədlərin son nəticəsinin müəyyən edilməsinə yönəldilir.
Əgər maliyyə uçotu müəssisənin istehsalat fəaliyyətinin ümumi nəticəsinin (onun bütün bölmələri və hazırlanan məmulatın çeşidi üzrə) müəyyən olunmasını təmin edirsə, bu ümumi yekunu fəaliyyətin ayrı-ayrı bölmələri üzrə göstəricilərə (işlərin növlərinə, coğrafi zonaya, məmulata) ayırmaq üçün müvafiq məlumatlar tələb olunur ki, bunları da mahiyyət etibarilə '''idarəetmə uçotu verir'''.
== '''İdarəetmə uçotunun vəzifələri''' ==
Beləliklə, təyinatından və qarşıya qoyulan məqsəddən asılı olaraq idarəetmə uçotu aşağıdakı əsas vəzifələri yerinə yetirir:
* müəssisənin üzərinə götürdüyü bütün istehsal funksiyalarının yerinə yetirilməsini təmin edən xərcləri müəyyənləşdirir;
* müəssisə balansının bir sıra tərkib hissələrini (məsələn, anbardakı hazır məmulat ehtiyatını, hazırlıq mərhələsində olan məmulatın miqdarı) hesablamaq üçün əsas yaradır;
* müvafiq satış qiymətilə müqayisə etmək üçün məmulatların (malların) dəyərini hesablamaqla müəssisənin istehsalat fəaliyyətindən əldə edilən nəticəni təhlil edir;
* cari xərc və gəlirləri proqnozlaşdırır (məsələn, məmulatın dəyərini və təsərrüfat büdcəsini əvvəlcədən hesablamaq yolu ilə);
* proqnozlaşdırılan və həqiqi məlumatlar arasındakı kənarlaşmanı təhlil və təsdiq edir (məsələn, büdcə xərclərinə və onların icrasına nəzarət edir).
Bu sadalanan vəzifələri üç istiqamətdə qruplaşdırmaq məqsədəuyğundur:
# Birinci istiqamət - məmulat və xidmətin dəyərinin hesablanması, həmçinin rentabelliyin təhlili;
# Ikinci istiqamət - müəssisənin məsul bölmələrinin yerinə yetirdiyi funksiyalarla əlaqədar maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə idarəetmə nəzarəti;
# Üçüncü istiqamət - qərar qəbul etmək.<ref>http://www.muhasib.az/Meqale/meqale.php?id=29</ref>
Maliyyə uçotu əsasən kənar istifadəçilərin tələblərinə uyğun informasiya formalaşdıran bir uçotdur.Maliyyə uçotunun əsas məqsədi müəssisənin maliyyə fəaliyyətinə aid aşağıdakı 3 istiqamətdə informasiya hazırlamaqdır:
# Maliyyə vəziyyəti;
# Maliyyə nəticələr;
# Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında.
Maliyyə nəticələri Mənfəət və zərərlər haqqında hesabatda öz əksini tapır.Maliyyə vəziyyətini təhlil etmək üçün Balans hesabatı və Kapital dəyişiklikləri haqqında hesabatdan istifadə edilir.
Pul vəsaitlərinin hərəkəti üzrə göstəricilər isə pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatda öz əksini tapır.
Bu hesabatlar demək olar ki,bütün xırda və iri şirkətlər tərəfindən tərtib olunur.
Beynəlxalq uçot və hesabat sistemində maliyyə hesabatının elementləri beş yerə bölünür:
* Aktivlər (assets);
* Öhdəliklər (liabilities);
* Xüsusi kapital (equity capital),yaxud xalis aktivlər (net assets);
* Gəlirlər (income);
* Xərclər (expenses).
== '''Aktivlər''' ==
Aktivlər müəssisənin keçmiş hadisələr nəticəsində yaranmış onun nəzarətində və istifadəsində olan elə resurslardır ki,gələcəkdə həmin müəssisəyə iqtisadi fayda gətirəcək.
== '''Öhdəliklər''' ==
Öhdəliklər müəssisənin keçmiş hadisələr nəticəsində yaranmış və gələcəkdə ona iqtisadi fayda gətirəcək resursların həmin müəssisədən axıb getməsinə səbəb olan borclardır.
== '''Xüsusi kapital''' ==
Xüsusi kapital müəssisənin aktivlərindən onun öhdəliklərini çıxdıqdan sonra qalan xalis aktivlərdir.
== '''Gəlir''' ==
Gəlir hesabat dövründə müəssisənin iqtisadi faydasının elə artmasıdır ki,bu öz əksini aktivlərin artmasında,yaxud ohdəliklərin azalmasında tapır.Bunun nəticəsində kapitalın mülkiyyətçilərin payları hesabına olmayan artımı baş verir.
== '''Xərclər''' ==
Xərclər hesabat dövründə müəssisənin iqtisadi faydasının eləazalmasıdır ki,bu öz əksini aktivlərin dəyərinin azalmasında və ya itirilməsində yaxud öhdəliklərin artmasında tapır,bunun da nəticəsində kapitalın mülkiyyətçiləri tərəfindən geri çıxarılması hesabına olmayan azalması baş verir.<ref>Beynəlxalq Uçot və Hesabata Giriş (GAAP və İFRS əsasında) İqtisadi Araşdırmalar və tədris mərkəzi.2-ci nəşr.Bakı-2012.s-22</ref>
== '''İstinadlar:''' ==
| |||