Peripatetiklər: Redaktələr arasındakı fərq

Teofrastusun ən tanınmış öyrəncisi Lampsakalı Straton (yun. ''Στράτων'', m. ö. 340 – 268) olmuşdur. O, 18 il peripatetik məktəbə başçılıq etmişdir<ref>Diogenes (5Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. : Georg Bell & Sons, 1915, p. 203).</ref>. Ondan öncə isə o, məşhur Misir kralı II Ptolemeus Filadelfin müəllimi idi. Misirdə olarkən Straton Falerli Demetriusla birlikdə Museyonun yaradıcılarından biri olmuşdur. O da metafizika problemləri ilə məşğul olmuş, Demokritin atomlar nəzəriyyəsini tənqid etmişdi.

Straton peripatetizmdə materialist ənənəsini davam etdirənlərdən idi. O, ilk növbədə metafizikanı, dərk olunmaz şeyləri inkar etmiş, təbiətin özünə istinad edərək onu izah etməyə çalışırdı<ref>Marcus Tullius Cicero. On the Nature of the Gods / Translated by F. Brooks. : (8, 1896, pp. 20-21).</ref>. Onun fikrincə dünyanın yaradılışını tanrılarla bağlamaq lazım deyildir. Hər şeyi təbiət özü yaratmışdır. Stratona görə təbiət daxili zərurətlə fəaliyyət göstərən, hissiyyatlara və düşüncələrə malik olmayan özü özünü yaradan bir varlıqdır. O canlı olmasa da kosmosu yaratmışdır. Hər bir şeyin dəyişikliyinin səbəbi də təbiətdir. Straton həm də Aristotelin “dünya ruhunun” olması fikri ilə razılaşmırdı. Onun təlimində ruh bədənlə birlikdə ölür. Straton cisimlərin sərbəst düşmə təcilinin açılmasına yaxınlaşmışdır.

Aristarxus həndəsi yolla yerdən aya və günəşə qədər məsafəni, eləcə də kosmik cisimlərin ölçülərini ölçməyə çalışmışdır<ref>Плутарх. (15О лике, видимом на диске луны / Перевод Г. А. Иванова // Философия природы в античности и средние века. М.: Прогресс-Традиция, 2000, s. 140).</ref>. Bunun üçün o, tamamilə doğru düşünmüşdür ki, yerdən ayın yarısı görüldükdə, o günəş və yerlə düzbucaqlı üçbucaq təşkil edir. Beləliklə, yer-günəş-ay üçbucağını həndəsi yolla izah edərək, Aristarxus belə nəticəyə gəlmişdir ki, ayın radiusu yerin radiusundan üç dəfə kiçikdir; yerdən günəşə qədər məsafə isə aya qədər olan məsafədən 18 dəfə çoxdur<ref>Протасов (16)В. Ю. Геометрия звездного неба // «Квант» № 2, 2010.</ref>.

Bu nəticələr onu Aristotelin ''yermərkəzçi'' (geosentrik) sisteminin inkar edilməsinə gətirib çıxartmışdır. Aristarxusun fikrincə planetlərin hərəkəti ilə bağlı bütün çətinliklər onların ''günəş ətrafında fırlanması'' nəzəriyyəsini qəbul edəndən sonra aradan qalxır. Beləliklə o, ''günəşmərkəzçilik'' (heliosentrik) sistemini əsaslandırmağa çalışmışdır<ref>B. (3L. van der Waerden, The heliocentric system in Greek, Persian and Hindu astronomy. From deferent to equant: A Volume of Studies in the History of Science in the Ancient and Medieval Near East in Honor of E.S. Kennedy. Annals of the of Sciences, Volume 500, June 1987 pp. 525-545).</ref>. Yer isə günəş ətrafında fırlanaraq, həm də öz oxu ətrafında fırlanır<ref>Плутарх. (15О лике, видимом на диске луны / Перевод Г. А. Иванова // Философия природы в античности и средние века. М.: Прогресс-Традиция, 2000, s. 137).</ref>. Ancaq onun bu fikirləri qədim zamanlarda qəbul olunmamışdır. Sonralar Kopernik bu nəzəriyyəni yenidən dirçəldə bilmişdir.

Bu kimi fikirlərin irəli sürməsinə görə Aristarxusu tanrılara qarşı çıxmaqda ittiham etmişlər, buna görə də o, Afinanı tərk etməyə məcbur olmuşdur<ref>Аристарх (11)Самосский // Философская Энциклопедия. В 5-х т. М.: Советская энциклопедия. Под редакцией Ф. В. Константинова. 1960-1970.</ref>.

Aristotelin daha bir öyrəncisi Rodoslu Eudemus (yun. ''Εύδημος ο Ρόδιος'', m. ö. IV yüzillik) olmuşdur. O, müəlliminin əsərlərinə şərhlər, eləcə də elmlər tarixi üzrə kitablar yazmışdır. Onların bəzi fraqmentləri günümüzə gəlib çatmışdır və o dövrün riyaziyyat və astronomiya haqqında biliklərimizin yeganə qaynağı hesab olunmaqdadır. Bundan başqa Eudemus Aristotelin tarix, fizika və ilahiyyata aid olan fikirlərini şərh etmiş, bu əsərlərdə olan ziddiyyətləri ortadan qaldırmağa cəhd etmişdir<ref>Эвдем (24)Родосский // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. СПб.: 1890-1907.</ref>. Bəzi tədqiqatçılar Eudemusu Aristotel irsinin ilk şərhçisi kimi də dəyərləndirirlər.

Peripatetik məktəbin daha bir nümayəndəsi Falerli Demetrius (yun. ''Δημήτριος Φαληρεύς'', lat. ''Demetrios Phalereus'', m. ö. 350 – 283) olmuşdur. O, Teofrastusun öyrəncisi idi. Demetrius həm də siyasi xadim kimi tanınmış, bir zaman Afina hökmdarı olmuşdur<ref>Страбон. (18География в 17 книгах / Перевод Г. А. Стратановского. Л.: Издательство Академии наук СССР, 1950, s. 378).</ref>. Ancaq sonra o, təqiblərə məruz qalmış və Misirə qaçmalı olmuşdur. Demetrius tarix, siyasət, bəlağət və başqa sahələrdə çoxlu əsər yazmışdır<ref>Diogenes (5Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. : Georg Bell & Sons, 1915, p. 210-211).</ref>, ancaq onların çoxu zamanımıza gəlib çatmamışdır.

Onun bəzi '''''əxlaqa''''' aid fikirlərini Diogenes Laertius qələmə almışdır. O deyirdi ki, gənclər evdə öz ata-anasının, küçədə yoldan keçənlərin, təklikdə isə özlərinin qarşısında abırlarını saxlamalıdırlar<ref>Diogenes (5Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. : Georg Bell & Sons, 1915, p. 212).</ref>.

Bu dövrün ən tanınmış filosoflardan biri Rodoslu Andronikus (yun. ''Ἀνδρόνικος ο Ρόδιος'', m. ö. I yüzillik) olmuşdur. O, peripatetik məktəbə başçılıq etmişdir. Andronikusun ən böyük xidməti ondan ibarət idi ki, o, Aristotelin və Teofrastusun əsərlərini yenidən toplamış, redaktə etmiş və yayımlamışdır. Elə bu şəkildə də onlar bizim zamanımıza çatmışdır<ref>Andronicus (1)of // Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. : C.C. Little and J. Brown, 1849.</ref>.