10:13, 1 may 2014 tarixindəki versiya redaktə Verman1 (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər, Səhifə addəyişdiriciləri, Rolbakerlər 29.585 redaktə →‎Xarici keçidlər ← Əvvəlki redaktə		00:45, 8 avqust 2016 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Amonox (müzakirə \| töhfələr) 117 redaktə Məqalə 5 cümlədən ibarət halda idi. Sıfırdan yazdım, şəkilləri saxladım. Teq: Vizual redaktor Sonrakı redaktə →
Sətir 1: [[Şəkil:NGC 4414 (NASA-med).jpg\|right\|thumb\|280px\|Qalaktikanın ümumi görünüşü]] '''Astrofizika''' (Yunanca ἀστήρ — «ulduz» və φυσικά — «təbiət») — Astronomiya və fizikanı birləşdirən, ulduzlar, qallaqtikalar və s. kimi astronomik obyektlərlə baş verən fiziki prosessləri öyrənən elmdir. Astrofizika, əslində müasir [[astronomiya]]nın ən böyük və sürətlə inkişaf edən bölmələrindən biri hesab edilir, və kosmokimya ilə birgə ulduzların, kometlərin, dumanlıqların və planetlərin fiziki və kimyəvi tərkiblərini də öyrənir. Fotometrik və fotoqrafik araşdırmaları bəzən astrofotoqrafiya və astrofotometriya terminləri ilə də ifadə edirlər. ~~'''Astrofizika''' – müasir [[astronomiya]]nın ən böyük və sürətlə inkişaf edən bölməsidir. Astrofizika 2 hissədən ibarətdir:~~ * praktik astrofizika▼ Astrofizikanı bəzən nəzəri olaraq 2 hissəyə bölürlər: ▲* ~~praktik~~praktiki astrofizika * nəzəri astrofizika ~~Praktik~~Praktiki astrofizikada astrofizika texnikası nəzəriyyəsi, bu texnikadan istifadə metodikası, alınan müşahidə materiallarının işlədilməsi metodikası, radioelektronika, hesablama texnikası avtomatlaşdırılması və s.problemləri öyrənilir.▼ Nəzəri astrofizikada isə astrofizika məsələlərinin qoyulması müşahidə materialları əsasında kainat obyektlərinin fiziki təbiətinin öyrənilməsi, bu obyektlərdə gedən fiziki proseslərin aşkara çıxarılması eləcə də bu obyektlərin mümkün qarşılıqlı əlaqə və təsirlərinin problemləri öyrənilir. Yeni müşahidə üsullarının yaranması və inkişafı müasir astrofizikada yeni tədqiqat sahələrinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Onlardan radioastronomiya, qamma və rentgen astronomiya, ultrabənövşəyi astronomiya,infroqırmızı astronomiyanı göstərmək olar.▼ Astrofizikanı Fiziki astronomiya ilə səhv salmaq olmaz. Fiziki astronomiya səma obyektlərinin hərəkət nəzəriyyısini öyrənir və tamamilə fərqli sahədir. Astrofizika teleskoplar vasitəsi ilə müşahidənin imkanları daxilində səma obyektlərinin səthlərinin, Günəşin və planetlərin quruluşunu tədqiq edir. Buna misal olaraq 1761ci ildə M.V. lomonosov tərəfindən Venera planetinin atmosferinin kəşfini göstərmək olar. "Astrofizika" termini özlüyündə 1865 ci ildən mövcuddur və termin kimi ilk dəfə astrofizik Syolner tərəfindən təklif olunub. Astrofizik rəsətxanalar hələ çox az sayda ölkədə var. Onlar arasında ən məşhurları Potsdam və Medon rəsətxanalarıdır == Astrospektroskopiya == Astrospektroskopiya - astrofizikanın səma cismlərinin spektral analizini tətbiq edən xüsusi bölməsidir. Günəşin spektrının ilk tədqiqini 1859cu ildə məhz, spektral analizin yaradıcılarından biri - Kirxqof etmişdir. Bu tətqiqat işin nəticəsi Günəş spektrının rəsmi idi. Əldə edilmiş rəsmin əsasında Günəş atmosferinin kimyəvi tərkibini daha dəqiq təyin etmək oldu. Kirxqofdan daha əvvəl Günəş atmosferinin spektroskop vasitəsi ilə tədqiqini yanlız təklif edirdilər, həyata keçirən isə yox idi. Bu alimlərin sırasında Fuka və Stoks kimi görkəmli şəxslərin adlarını çəkmək olar. Buna baxmayaraq Oqyust Kont öz "Müsbət fəlsəfə"sində səma cismlərinin kimyəvi tərkibinin öyrənilməsinin heç vaxt mümkün olmayacağını qeyd etmişdir. Maraqlısı odur ki, 1815ci ildə Q. Fraunqofer artıq Günəş spektrında qara xəttlərin mövcudluğundan xəbərdar idi. Hətta Sirius, Kapella, Betelqeyze, kimi ulduzlarında xarakterik spektrlarının olduğunu da deyirdi. Kirxqofun ilk tədqiqatlarından sonra spektral analizlə böyük və artan maraqla bir sıra alim məşğul oldu və qısa zamanda Günəş və sabit ulduzlar haqqında elmə daha çox məlumat bəxş etdilər. Misaı üçün - Anqstrom Günəş spektrının dəqiq atlasını tərtib etdi. Xaqqins bir sıra spektral tətqiqatlar etdi. Spektroskopun təyinat sahəsi getdikcə genişlənirdi. Xaqqins bir sıra dumanlıqların müşahidə edərək sübut etdi ki, 2 növ dumanlıq mövcuddur - kifayət qədər optik qüvvə sayəsində hər bir ulduzunu ayrılıqda müşahidə etməyin mümkün olduğu ulduz topluluğundan ibarət dumanlıqlar, və həqiqi, qaz halında olan, yeni yaranmış, gənc, getdikcə sıxlaşaraq yeni ulduzlar yaradan dumanlıqlar. XIX əsrin 60-cı illlərindən Günəş tutulması zamanı və adi vaxtda Günəşin səthinin spektroskop vasitəsi ilə öyrənilməsi ardıkəsilməz hal aldı. Hal-hazırda da İngiltərənin Xaqqins, Lokyer, Fransanın Jansen, Almaniyanın Foqel, İtaliyanın Takini və Rusiyanın Qasselberq rəsətxanasında bu müşahidələr davam edir. == Müşahidə Astrofizikası == Astrofizika elmində məlumatın böyük hissəsi obyektlərin elektromaqnit şüalarla müşahidəsi zamanı əldə edilir. Radioastronomia dalğa diapazonu 0.1mm-100m olan şüalanmaları öyrənir. Radiodalğalar ilk dəfə mikrodalğa diapazonunda tapılmış radiqallaktikalar, ikvazarlar, Böyük Partlayışın əmanəti sayılan Pulsarlar, toz buludları, ulduzlararası qaz kimi soyuq obyektlər tərəfindən yayılır. Radiodiapozonda müşahidə üçün çox böyük teleskoplar lazımdır. İnfroqırmızı astronomiya radioşüalnmayla görünən işıq arasında yerləşən dalğa şüalarını öyrənir.Bu spektrda olan müşahidələr adətən adi optik teleskoplara bənzəyən teleskoplarda aparılır.Müşahidə edilən obyektlər ulduzlardan daha soyuqdur: planetlər, ulduzlararası toz. Optik astronomiya astrofizikanın ən qədim sahəsidir. Bu gün əsas avadanlıq bu sahədə CCD matriksli teleskoplar hesab edilir. Yer kürəsinin atmosferinin titrəyişi bu üsulla böyük diapazonlu müşahidələrə manelər törədir. Ultrabənövşəyi astronomiya, rentgen astronomiyası və qamma-astronomiya - Yüksək enerjili hissəcikıərin iştirakı ilə baş verən prosesslərin mənbəsi olan obyektləri öyrənir. ~~== Praktik astrofizika ==~~ Belə obyektlərə ikili pulsarlar, qara dəliklər, maqnetarlar aiddir. ▲Praktik astrofizikada astrofizika texnikası nəzəriyyəsi, bu texnikadan istifadə metodikası, alınan müşahidə materiallarının işlədilməsi metodikası, radioelektronika, hesablama texnikası avtomatlaşdırılması və s.problemləri öyrənilir. Astrofizikada Günəşin öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verilir. Günəş yer kürəsinə digər ulduzlardan çox daha yaxındır və biz ancaq onu belə dəqiqliklə öyrənə bilərik. Bu isə bizə digər ulduzların quruluşlarını anlamaq üçün bir şansdır. ~~== Nəzəri astrofizika ==~~ [[Şəkil:Andromeda galaxy.jpg\|thumb\|left\|Andromeda qalaktikası]] ▼ ▲Nəzəri astrofizikada isə astrofizika məsələlərinin qoyulması müşahidə materialları əsasında kainat obyektlərinin fiziki təbiətinin öyrənilməsi, bu obyektlərdə gedən fiziki proseslərin aşkara çıxarılması eləcə də bu obyektlərin mümkün qarşılıqlı əlaqə və təsirlərinin problemləri öyrənilir. ▲[[Şəkil:Andromeda galaxy.jpg\|thumb\|left\|Andromeda qalaktikası]] Yeni müşahidə üsullarının yaranması və inkişafı müasir astrofizikada yeni tədqiqat sahələrinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Onlardan radioastronomiya, qamma və rentgen astronomiya, ultrabənövşəyi astronomiya,infroqırmızı astronomiyanı göstərmək olar. == Xarici keçidlər == Sətir 18 ⟶ 51: * [http://www.worldscinet.com/ijmpd/ijmpd.shtml International Journal of Modern Physics D] * [http://www.aip.org/history/cosmology/index.htm Cosmic Journey: A History of Scientific Cosmology] * '''[[Астрофизика\|↑]]''' [[arxiv:1206.3489\|V.Shiltsev, «Lomonosov’s Discovery of Venus Atmosphere in 1761: English Translation of Original Publication with Commentaries» (2012)]] * http://www.physicstoday.org/resource/1/phtoad/v66/i2/p64_s1 {{Fizikanın bölmələri}}

Astrofizika: Redaktələr arasındakı fərq